Sunnudagsblaðið - 01.09.1963, Page 8

Siðari hluti
.Vaðsteinninn var sporöskjulagaður
steinn, 2-3 kg. að þyngd, með íklappaðri
rauf að endilöngu, og lá í raufinni járn-
gjörð, sem soðin var saman utan um stein
inn. Járngjörð þessi nefndist fat eða vað-
steinsfat. Drepurinn var tvieggjuð skálm
sem hákarlinn var stunginn með í mæn-
una, rétt aftan við hausinn. En skálmarnar
voru eineggjuð söx, sem hákarlinn var
skorinn með. Auk þessara tækja voru svo
ífærur, þ.e. langir og sterkir járnönglar,
sem festir voru í hákarlinn, er hann kom
í sjólokin, síðan var hann dreginn upp
með talíum, er nefndust heisingar, og
voru þær tvær, sín hvors vegar á mastr-
inu.
Um útbúnað skipanna er það helzt
að segja, að þau voru ávallt einmöstruð,
en með tveimur seglum, hvoru upp af
öðru. Neðra seglið var geysistórt og kall-
aðist stórsegl. Það var skiljanlega breið-
ast neðst, en mjókkaði upp. Að neðan var
hálsinum fest við beitiás, sem færður
var fram og aftur eftir saxinu, eftir því
hvont mikið eða lítið var beitt á. Skaut-
inu var fesl undir rengur í afturrúmi skips-
insj. Að ofan var seglráin. Efra seglið
nefndist fokka. Hún var með sama iagi
og stórseglið, en mikfð mireni. Neðri
jaðar hennar var festur við stórseglsrána,
en hinn eíri við aðra rá, sem dregin var
up|> á sérstökum fal.
í hverju skipi var lifrakassi, er tók 12-14
tunnur. Var hann í tveimum miðrúmum
skipsins og ekki breiðari en svo, að hægt
var að róa á bæði borð við hann. Með
hverju skipi voru og tvö akkeri, þótt aðeins
annað væri notað. Hitt var til vara. Stund-
um var það akkeri og dreki. Þrjár 30
faðma langar járnfestar fylgdu einnig.
Ein þessara festa nefndist tampur, og
fylgdi henni svonefndur tampás. Hún var
ekki notuð við akkeri, heldur í skurðar-
róðrum, sem kallaðir voru, þegar leið
á veiðitímann og farið var að taka mest
megnis aðeins lifrina úr hákarlinum, en
fleygja fiskinum.
Þegar tampurinn var notaður, var tamp-
ásinn festur þvert yfir skipið milli saxa
fyrir framan mastrið og festarendamir
gerðir fastir í ásendana, en festarlykkjan
lá í sjó undir kili skipsins. Þegar hákarl-
var settur í tamp, var aðeins tekin úr
honum lifrin og sett í kassann, en skrokkn
um rennt á tampfestina, þannig að gat var
gert í gegnum haus hákarlsins fyrir ofan
augu. Var það nefnt að trumba hákarlinn
og gatið ejnnig nefnt trumba.Þegar há-
karli var rennt á tampfestina, lentl hann
undir botni skipsins, í festarlykkjunni.
Gæta varð þess, er tveim fyrstu há-
körlunum var rennt á festina, að eigi
yrði bragð eða snúningur á milli þeirra
á festinni, því að þá áhlekkjaðist hann,

sem kallað var, þ.e. varð fastur á festinni,
þar sem rennt var á hana frá báðum end-
um. Var þá aðeins helmingur hákarlanna
laus, þegar öðrum endanum var sleppt og
losað af tampinum. Þegar áhlekkjun kom
fyrir, var aðeins um tvennt að gera, að
sleppa báðum endum og tapa þar með
festinni, sem ekki þótti gott, eða skera
ofan af henni, þ.e. draga hana upp og
skera af efstu hákarlana i sjólokunum,
jafnótt og upp komu. Var það oftast gert
í slíku tilfelli, en þótti aldrei gott verk.
Akkerisfestin var, auk járnfestarinnar,
sem næst var akkerinu, um 150 faðma
langur kaðall, sem hringaður var niður á
svonefndan línuplitt, sem var trépallur
í barkanum. Annar plittur var í skut, og
vár varaakkerið eða drekinn geymt þar.
Með hverju skipi voru fjórir vaðir og auka-
vaður hinn fimmti, sem kallaður var
sníkja. Venjulega sátu aðeins fjórir menn
undir vað, og voru valdir til þess hinir
heppnustu og veiðisælustu af skipshöfn-
inni.
Vaðglöggir þurftu menn að vera, ef
Straumur var og vaðinn bar langt frá, sem
oít kom fyrir. Þó að rennt væri á 80-90
faðma dýpi, gat borið frá upp í 150-200
faðma, og nefndist það útburður. Var þá
ilit að finna hvort ákom eða ekki. En væri
sá grái ekki dreginn tafarlaust, gat hann
annað tveggja étið beituna og farið svo
sína leið eða áðrir hákarlar komu og átu
hann, svo að vaðmaður hafði hausinn ein-
an er upp kom. '
Hverju skipi fylgdi áttaviti, er var í
trékassa tvíhólfuðum, sem nefndist nátt-
hús. í öðru hþlfinu yar áttavitinn, en
lampi eða kerti í hinu. Milli hólfanna var
glerrúða og eins yfir áttavitanum, til
þess að hægt væri að sjá á hann i myrkri,
þá er kveikt hafði verið á kertinu.
Þegar komið var út til miða, var það
fyrsta verk formannsins, að setja niður
kompásinn, sem svo var nefnt, en það var
innifalið í því að binda niður nátthúsið og
taka strik það, er eftir skildi sigla til
lands. Var mjög mikilvægt, að það væri
ve\ athugað, því að jafnan mátti búast
við þvi, að hoimförin yrði í hríðar- eða
næturmyrkri og iandssýn falin.
Hákarlabeitan var mest megnis hangið
hrossakjöt, saltað seispik með húðinni —
og hét þá húðarselur, — og einnig heilir
selir, sem þótti betra.
Ennfremur var beitt úr hákarlinum
sjálfum því, sem kallað var gallpungur og
sál. Gallpungurinn er hylki með græn-
leitum, lýsiskenndum vökva, er liggur milli
Sagt var í fyrri hluta greinar-
innar um Hákarlaveiffar á Strönd-
um, aff bærinn Gjögur hafi veriff
64 hundruff aff fornu mati. Átti aff
vera 6—4 hundruff.
í1',!
HÁKARLADREPIR
Sökum þess, aff myndirnar af
hákarladrepum voru mjögr óljósar
í fyrri hiuta sömu greinar, eru
hér birtar betri og réttari mýndir
af því verkfæri.

TwTTTT
* ' 1 U