Morgunblaðið - 20.12.2004, Blaðsíða 8

8 MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hættu þessu jarmi, lambið mitt, þetta getur nú ekki verið flottara. Skorin og fituhreinsuð
af forsetanum, krydduð og brösuð af frúnni, og étin af moldríkum ameríkumönnum.
Niðurgreiðsla á lyfjum kost-aði ríkið tæpa sex millj-arða á árinu 2003 en lækn-
iskostnaður þjóðarinnar er
helmingi minni. Lyfjakostnaður er
því stærsti hlutinn af útgjöldum til
sjúkratrygginga en inni í því er
m.a. lækniskostnaður, tannlækn-
ingar og hjúkrun í heimahúsum. Í
það heila eru heilbrigðisútgjöld
hins opinbera rúmir 76 milljarðar
en það gerir meira en kvartmilljón
á hvern Íslending.
Sigurður Thorlacius yfirtrygg-
ingalæknir segir að lyfjakostnaður
fari hratt vaxandi í hér á landi sem
í öðrum löndum sem við miðum
okkur við, m.a. vegna þess að
framþróun er mikil og fleiri kvilla
hægt að meðhöndla með lyfjum.
Kostnaðarfrekustu lyfin eru í
flokki tauga- og geðlyfja en árið
2003 fóru 1.645 milljónir í endur-
greiðslur á þeim eða um 28% af
heildarlyfjaútgjöldum.
Athygli vekur að konur fá frekar
niðurgreidd lyf í þessum flokki en
karlar og munurinn er mestur milli
fertugs og sjötugs. Ekki er fylli-
lega ljóst af hverju þetta stafar en
skýringin er hugsanlega sú að
þunglyndislyf vega þungt í þessum
flokki. Konur nota þau lyf í mun
meira mæli en karlar þótt það þýði
ekki endilega að þunglyndi sé al-
gengara þeirra á meðal. Aftur á
móti telja margir að þær leiti sér
frekar lækninga við kvillum sínum.
Sigurður segir að einnig geti
verið að konur séu viljugri til að
byrja á þunglyndislyfjum. „Við
notum hlutfallslega meira af þung-
lyndislyfjum en gert er í nágranna-
löndunum. Það er svolítið sér-
kennilegt að áður en farið var að
nota þessi nýrri þunglyndislyf var
búið að gera hér könnun sem sýndi
að við værum hamingjusamasta
þjóð í heimi. Maður skyldi halda að
þessi hamingjusama þjóð þyrfti
síður svoleiðis töflur. Það liggur
ekki fyrir nein góð skýring á þessu
og ekkert sem segir að þessi sjúk-
dómur ætti að vera algengari hjá
okkur en á hinum Norðurlöndun-
um. Kannski hafa lyfjaframleið-
endur náð betur til lækna hér án
þess að ég ætli að fullyrða það,“
segir Sigurður að það að við notum
þessi lyf meira en þær þjóðir sem
við miðum okkur við gæti bent til
þess að ekki sé alltaf verið að nota
þau rétt.
Framakonur undir álagi
Inga Arnardóttir, lyfjafræðing-
ur hjá Tryggingastofnun ríkisins
(TR), telur að skýringanna á þess-
um mikla kynjamuni sé að ein-
hverju marki að finna í þjóðfélags-
gerðinni. Hún bendir á að bilið milli
karla og kvenna aukist mikið upp
úr fertugu. Hugsanlega geti því
þættir eins og ábyrgð á vinnustað
og heimili spilað inn í og vísar Inga
þar til hinna svonefndu frama-
kvenna. „Ég held að þetta sýni svo-
lítið þjóðfélagið í dag. Það er talað
um að konur séu samviskusamari
og taki meira inn á sig. Þær finna
því frekar streitueinkenni sem oft
koma fram í þunglyndi og depurð.
En það á náttúrlega ekki að slá
neitt af og við höldum áfram þess-
ari keyrslu,“ segir Inga.
Í svari Geðlæknafélags Íslands
við fyrirspurnum frá heilbrigðis-
og trygginganefnd um hvers vegna
notkun þunglyndislyfja hefur auk-
ist svo mikið hér á landi kemur
m.a. fram að þar til ný geðdeyfð-
arlyf komu á markaðinn í kringum
1990 voru þunglyndis- og geðrask-
anir mjög vangreindar og vanmeð-
höndlaðar. Nýrri lyf hafa hins veg-
ar minni aukaverkanir og viðhorf
almennings er orðið jákvæðara og
fordómar gegn geðsjúkdómum
fara minnkandi. Einnig er talið lík-
legt að hár kostnaður við sálfræði-
meðferð ýti undir aukna notkun á
þunglyndislyfjum. „Engin skrifar
upp á þessi lyf að gamni sínu. En
fólk hefur miklu betra aðgengi að
lyfjameðferð en viðtalsmeðferð,“
segir Guðlaug Þorsteinsdóttir, for-
maður félagsins.
Öfugur munur hjá börnum
Í hópi barna og unglinga eru
fleiri strákar en stelpur sem fá nið-
urgreiðslur vegna tauga- og geð-
lyfja. Inga segir að það megi rekja
beint til aukinnar notkunar á rítal-
íni en það er notað við ofvirkni og
athyglisbresti sem er algengari
meðal drengja.
Umræðan um kynjamun í þess-
um aldursflokki er þó sumpart á
öðrum nótum en um kynjamuninn
hjá fullorðnum. Fleiri virðast taka
því sem staðreynd að drengir glími
frekar við athyglisbrest og/eða of-
virkni en stelpur. Skýringanna er
síður leitað í því að stelpur fái ekki
greiningu á vanda sínum þótt með-
vitund sé að aukast um það að
hugsanlega sé öðruvísi tekið á
vandamálum stúlkna en drengja,
t.d. í skólastofunni.
Heimild
Staðtölur almannatrygginga 2003. Gefið
út af Tryggingastofnun ríkisins.
Fréttaskýring | Niðurgreiðsla mismunandi
lyfja í Staðtölum almannatrygginga
Sex milljarðar
í lyfjakostnað
Mikill kynjamunur á kostnaði við tauga-
og geðlyf á aldursbilinu 40–70 ára
Úr Staðtölum: Konur nota tauga- og geðlyf frekar en karlar.
Hagstæðara fyrir fólk að
kaupa stóra lyfjaskammta

Greiðsluþátttökukerfi Trygg-
ingastofnunnar hvetur lækna til
þess að skrifa frekar upp á stóra
skammta af lyfjum því þá er end-
urgreiðsluhlutfallið hærra. Það
er hagstæðara fyrir sjúklinginn
en dýrara fyrir ríkið. Þar af leið-
andi er líklegt að miklu magni af
lyfjum sé fleygt á hverju ári. Í
nokkur ár hefur verið rætt um
endurskoðun á endurgreiðslu-
kerfinu sem fæli í sér að kerfið
yrði réttlátara og gagnsærra.
hallag@mbl.is