Morgunblaðið - 20.12.2004, Síða 20

20 MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. V
egagerðin sækist nú eft-
ir leyfi til að hefja
framkvæmdir við tvö-
földun Reykjanes-
brautar úr Kópavogi
gegnum Garðabæ og til Hafn-
arfjarðar. Ég hefi ásamt nokkrum
öðrum íbúum, f.h. hagsmuna-
samtaka íbúa vegna fram-
kvæmdanna, átt í samskiptum við
stjórnvöld, umhverfisráðuneytið,
Vegagerðina og bæjaryfirvöld. Til-
gangurinn er að verja hagsmuni
íbúa og húseigenda í nágrenni
Reykjanesbrautar og sjá til þess að
lögformlega verði að fyrirhugaðri
framkvæmd staðið. Fólk í Garðabæ,
sem ekki verður nú vart við umferð-
arhávaða frá brautinni, gerir sér
margt hvert ekki ljóst, að eftir tvö-
földun brautarinnar mun umferðin
aukast fljótt. Hraðinn mun vaxa
með mislægum gatnamótum og til-
heyrandi stórauknum hávaða. Inn-
an tiltölulega fárra ára, þegar um-
ferðin fer að nálgast 50.000 bíla á
sólarhring verður farið að huga að
breikkun brautarinnar í 6 akreinar
enda er með fyrirhugaðri breikkun
núna búið í haginn fyrir það. Með 6
akreinum er komin braut sem ber
72.000 bíla á sólarhring og þá mun
áhrifasvæði brautarinnar ná yfir
stóran hluta bæjarins. Skv. yfirlits-
myndum Vegagerðarinnar, sem
byggðar eru á sérfræðilegum út-
reikningum, má fullyrða að áhrifa-
svæði framkvæmdanna verði allur
Garðabær austan línu sem draga
má um Karlabraut. Ljóst er að ef
óheppilega tekst til getur framtíð-
arverðmæti allra íbúðarhúsa austan
Karlabrautar orðið lægra en ella og
eignirnar torseldari. Hér er því um
gífurlega fjárhagslega hagsmuni að
ræða, langtum meiri en þá sem
Vegagerðin hefur af því að fara sínu
fram án tillits til hagsmuna
Garðbæinga. Það er líka umhugs-
unarefni að stofnun, sem ver millj-
örðum í framkvæmdir eins og jarð-
göng sem nokkur hundruð bílar
munu fara um á dag, skuli ætla að
láta íbúa Garðabæjar bera millj-
arðatjón til að sameiginlegur sjóður
okkar allra spari nokkur hundruð
milljónir króna. Þó er umferðin um
Reykjanesbrautina nú þegar á
þriðja tug þúsunda bíla á dag. Bæj-
arsjóður sjálfur verður líka fyrir
tjóni, því hljóðvist á
útivistarsvæðum,
þ.m.t. golfvellinum og
á fyrirhuguðu bygg-
ingarsvæði norðan
hans er óleyst.
Hlutur samgöngu-
ráðherra í þessu máli
er umhugsunarefni.
Hann er æðsti yf-
irmaður Vegagerð-
arinnar. Það er hann
sem ekki veitir for-
svarsmönnum stofn-
unarinnar umboð til
að láta skynsemina
ráða. Á sama tíma er
honum dillað í fjöl-
miðlum vegna gæluverkefna sinna.
Hann sprengir síðustu höftin og
hann klippir á borða. Hann gerir
göng fyrir milljarða sem nokkur
hundruð bílar fara um á dag og
hann áformar enn dýrari göng sem
enn færri bílar fara um. Hann þver-
ar heilu firðina í sínu kjördæmi.
Hann hugleiðir ekki stöðu flokks
síns utan síns kjördæmis. Hann hef-
ur litlar áhyggjur af samgöngu-
málum á höfuðborgarsvæðinu, en
einkaframkvæmdir með veg-
gjöldum koma þó til greina. „Róm
var ekki brennd á einum degi,“
sagði maðurinn. Verulegur árangur
náðist árið 2003 með úrskurði um-
hverfisráðherra, því þá fékkst stað-
fest að miða skuli við að hljóðstig í
íbúahverfum og útivistarsvæðum
nærri Reykjanesbrautinni verði
ekki hærra en 55 dB(A), en Vega-
gerðin hafði áður miðað við 65 dB
(A). Þá felur úrskurðurinn í sér að
skerða skuli útsýni sem minnst og
að hafa skuli samráð við íbúa og að
hljóðmælingar skuli framkvæmdar.
Ekki er minnst á kostnað í úrskurð-
inum enda heilsa og líðan fólks í
húfi, auk fjármunanna. Úrskurð-
urinn skapar íbúum lagalegan rétt
sem þeir og bæjaryfirvöld hljóta að
verja sameiginlega.
Þegar til framkvæmdarinnar
kemur þarf að tryggja að það sem
Skipulagsstofnun og umhverf-
isráðherra hafa áskilið verði virt.
Nú höfum við fulltrúar hagsmuna-
samtakanna setið 13 fundi með
Vegagerðinni og þegar litið er til
baka þá eru það nokkuð blendnar
tilfinningar sem koma í hugann.
Annars vegar hafa þessi fundir ver-
ið að ýmsu leyti ánægjulegir og
fulltrúar Vegagerðarinnar hafa leit-
ast við að koma til móts við íbúa í
ýmsum útfær
atriðum. Má m
annars nefna
endurhönnun
mana hafa þæ
að úr 13,5 me
9,5 metra, læk
því að vera á v
hæða blokk í
vera á við 3–4
blokk. Fleira
kvætt nefna.
Hins vegar
Vegagerðin s
þeirri fyriræt
að leggja brau
óbreyttri hæð
bæinn. Til up
er rétt að geta þess að frá u
hefur íbúum verið ljóst að m
tök urðu við hönnun brauta
Ákveðið var að byggja vegi
um nokkra metra, en þó ek
lega til að undirgöng sem te
Bæjargil og Hnoðraholt næ
staðli. Göngin eru aðeins 2,
hæð og hafa nokkrar bifrei
ar eyðilagst af því að bílstjó
eðlilega ekki von á slíku. Þá
hvorki strætisvagnar né slö
bifreiðar um undirgöngin. E
kunnugt er, var leyst úr þe
vandræðagangi seint og um
með lagningu vegar um Ve
Vegagerðin hefur andæf
myndinni um að hún leiðrét
eigin gömlu mistök með læ
brautarinnar. Augljóst er a
manir geta lækkað mikið m
un vegarins. Þá færi brauti
miklu betur í landinu, útsýn
ing yrði engin og íbúar næs
inni vestanverðri slyppu við
skugga hárra hljóðvarnarv
Nauðsynlegar síðari viðbæ
hljóðvarnir yrði einnig auðv
að samræma margnefndum
skurði. Í ársbyrjun 2003 up
Vegagerðin í bréfi til umhv
isráðherra að áætlaður kos
við lækkunina væri um 600
virðist það ábyrg tala. Nú e
vegar látið að því liggja að þ
kostnaður sé nær 1.200 m.k
enginn skilið hvernig sú tal
fengin, en hún nýtist óneita
í áróðursskyni.
Verra er þó að Vegagerð
að hundsa úrskurð umhver
isráðherra með því að hefja
kvæmdir án þess að sýna fr
úrskurðurinn sé uppfylltur
unin telur sig geta beitt svo
sértækum aðgerðum, jafnv
Mesta hagsmunamá
Ragnar Önundarson
Ragnar Önundarson fjallar
um vegaframkvæmdir
gegnum Garðabæ
Enn um opinbert fé
G
rein mín í Morgun-
blaðinu hinn 11. des-
ember, Fjárlög,
mannréttindi, sann-
sögli, hefur kallað á
tvenn viðbrögð á síðum blaðsins,
frá Lúðvík Bergvinssyni alþing-
ismanni hinn 17. desember og
Margréti Heinreksdóttur, fv.
stjórnarformanni og fram-
kvæmdastjóra Mannréttinda-
skrifstofu Íslands, hinn 18. desem-
ber.
Hvorugur greinarhöfundur
hnekkir neinu af því, sem fram
kom í grein minni. Ég þakka Mar-
gréti fyrir að lýsa málavöxtum frá
sinni hlið. Hún staðfestir, að aldrei
var samið við Mannréttindaskrif-
stofuna á þann veg, sem fram kom
í minnisblaði frá vorinu 1998, ein-
kennt með stöfunum HÁ, það er
fangamarki Helga Ágústssonar,
þáverandi ráðuneytisstjóra utan-
ríkisráðuneytisins.
Margréti kemur á óvart, að okk-
ur ráðuneytisstjóra dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins hafi þótt
þetta minnisblað vera eins og
óskalisti frá Mannréttinda-
skrifstofunni, þegar okkur var
sýnt það fyrir fáeinum vikum.
Hvað sem undrun hennar líður,
voru viðbrögð okkar á þennan veg.
Í grein sinni segir Margrét, að
misskilningur um, að Halldór Ás-
grímsson hafi áritað þetta minn-
isblað, sé frá henni kominn.
Samskipti Margrétar við emb-
ættismenn utanríkisráðuneytisins
þekki ég ekki, og ekki heldur,
hvernig samstarfi Mannréttinda-
skrifstofu við Mannréttinda-
stofnun Háskóla Íslands var hátt-
að.
Undir lok greinar sinnar segir
Margrét:
„Dómsmálaráðherra hefur skýrt
skerðingu framlags ráðuneytisins
með hinni einhliða uppsögn MRSÍ
[Mannréttindaskrifstofu] á samn-
ingnum [við Mannréttindastofnun
Háskóla Íslands]. Það er óneitan-
lega athyglisvert, að hann skyldi
ekki einu sinni gefa forystu skrif-
stofunnar færi á því að segja sína
hlið á málinu og reyna að fá stofn-
anirnar til samstarfs á ný. Vissu-
lega hafði MRSÍ borist viðvörun
um að hún gæti ekki endalaust
treyst á framlög frá ráðuneytinu –
bréf þar um var afmælisgjöf
dómsmálaráðherra í júní sl. þegar
MRSÍ varð 10 ára.“
Margrét kýs að hafa það gildis-
hlaðið, að dóms- og kirkjumála-
ráðuneytið hafi 11. júní 2004 svar-
að bréfi, sem það fékk frá Mann-
réttindaskrifstofu og dagsett var
7. júní 2004. Ráðuneytisbréfið var
ekki hugsað sem afmælisgjöf held-
ur svar við erindi. Ef forysta skrif-
stofunnar hefði viljað, strax að
fengnu svarinu, skýra mál sitt fyr-
ir mér, hefði henni
verið það í lófa lagið.
Skrifstofan óskaði
ekki eftir fundi fyrr
en í haust, eftir að
fjárlagafrumvarp
hafði verið lagt fyrir
alþingi, og brást ég
fljótt við óskinni og
efndi til fundarins.
Á fundinum var
þeirri skoðun lýst af
hálfu dóms- og kirkju-
málaráðuneytisins, að
rangt væri hjá Bryn-
hildi Flóvenz, stjórn-
arfomanni Mannrétt-
indaskrifstofu, í
Morgunblaðinu 19. október
að skrifstofan hefði árið 19
munnlegt samkomulag við
isráðuneytið með fulltingi
andi dómsmálaráðherra, a
neyti þeirra myndu veita s
stofunni fastan rekstrarsty
Fyrsta árið skyldi styrkur
sex milljónir króna og síða
hækka jafnt og þétt upp í
12 milljónir. Staðfestir Ma
Heinreksdóttir einmitt í gr
sinni, að slíkt samkomulag
aldrei gert.
Lúðvík Bergvinsson, þin
Samfylkingarinnar, kýs að
svar sitt við grein minni í þ
búning, að hann sé að verj
málin fyrir óvönduðum stjó
málamönnum. Batnandi m
Eftir Björn Bjarnason
B
VANDI ÍBÚÐALÁNASJÓÐS
Morgunblaðið birti í gær at-hyglisverða fréttaskýringuum vanda, sem Íbúðalána-
sjóður gæti staðið frammi fyrir, eftir
einn af blaðamönnum blaðsins, Grétar
J. Guðmundsson. Fréttaskýring þessi
hefur valdið uppnámi hjá forráða-
mönnum sjóðsins, ef marka má við-
brögð talsmanns hans í ljósvakamiðl-
um í gær.
Í fréttaskýringunni fjallar blaða-
maðurinn um rætur hugsanlegs vanda
og segir m.a.:
„Ástæðan fyrir þessu er einkum sú,
hvernig staðið var að skuldabréfa-
skiptum í tengslum við breytinguna úr
húsbréfakerfinu yfir í hið nýja pen-
ingalánakerfi sjóðsins, sem tók gildi
hinn 1. júlí síðastliðinn. Möguleikinn á
því að þessi staða komi upp hefði ekki
komið til, ef ekki hefði verið ráðizt í
þau miklu skuldabréfaskipti, sem
ákveðin voru samfara lánakerfisbreyt-
ingunni með þeim hætti, sem gert
var.“
Og síðar segir í fréttaskýringu Grét-
ars J. Guðmundssonar:
„Hin nýju íbúðabréf eru ekki með
innköllunarákvæði en eru endur-
greidd með afborgunum tvisvar á ári.
Íbúðalánasjóður getur því ekki inn-
kallað þessi bréf með sama hætti og
hægt var varðandi húsbréfin, til að
mynda ef mikið er um uppgreiðslur á
lánum sjóðsins, sem standa að baki
þessum skuldabréfum.“
Og ennfremur:
„Á móti þeim u.þ.b. 200 milljörðum
króna í íbúðabréfum með um 4,5%
vöxtum, sem Íbúðalánasjóður skuldar,
standa lán, sem íbúðaeigendur skulda
Íbúðalánasjóði að sömu fjárhæð en
með 5,1% vöxtum. Þetta gæti því í
fljótu bragði virzt líta vel út fyrir
Íbúðalánasjóð. Svo er þó ekki. Það
stafar af því, að íbúðaeigendurnir, sem
skulda Íbúðalánasjóði lánin með 5,1%
vöxtunum, geta greitt inn á þau eða
greitt þau upp hvenær, sem þeir vilja.
En er það ekki allt í lagi? Jú, ef Íbúða-
lánasjóður gæti ávaxtað þá peninga,
sem sjóðurinn fær þannig inn með
vöxtum yfir þessum u.þ.b. 4,5% vöxt-
um, sem sjóðurinn þarf að greiða af
íbúðabréfunum. En svo er ekki við nú-
verandi aðstæður og þar liggur vandi
Íbúðalánasjóðs.“
Eins og sjá má af þessum stuttu til-
vitnunum í mun lengri grein rökstyður
Grétar J. Guðmundsson mjög vel það
mat sitt, að Íbúðalánasjóður gæti stað-
ið frammi fyrir miklum vanda. Svo vill
til að blaðamaðurinn, sem hér á hlut að
máli, býr yfir sérþekkingu á þessum
málaflokki vegna fyrri starfa eins og
forráðamenn Íbúðalánasjóðs vita
mæta vel. Sú staðreynd ein hefði átt að
duga til þess að þeir hefðu staldrað við
og íhugað þau rök, sem fram koma í
umfjöllun blaðamannsins. Íbúðalána-
sjóður er ekki einkafyrirtæki þeirra
heldur eign þjóðarinnar allrar. Þegar
fram koma rökstuddar ábendingar
byggðar á mikilli þekkingu um hugs-
anlegan vanda, sem sjóðurinn gæti
staðið frammi fyrir, verður að gera þá
kröfu til forsvarsmanna sjóðsins að
þeir íhugi þann rökstuðning vel og
svari honum með rökum og upplýsing-
um en ekki upphrópunum. Það skal
tekið fram, að ritstjórn Morgunblaðs-
ins tekur að sjálfsögðu fulla ábyrgð á
umfjöllun blaðamannsins, enda er hún
unnin í fullu samráði við þá, sem
ábyrgð bera á efni blaðsins.
Að þessu sögðu er fullt tilefni til að
um þau sjónarmið, sem fram hafa
komið í þessu máli, fari fram málefna-
legar umræður þannig að yfirsýn fáist
um þann vanda, sem Íbúðalánasjóður
gæti staðið frammi fyrir, enda athygl-
isvert, að talsmaður sjóðsins viður-
kenndi í samtali við Ríkisútvarpið í
gær, að ábendingar Grétars J. Guð-
mundssonar gætu staðizt „í teoríunni“
eins og hann komst að orði.
STÓRT SKREF
Leiðtogar ríkja Evrópusambands-ins tóku stórt skref á föstudag
þegar ákveðið var að taka upp beinar
viðræður um aðild Tyrklands að sam-
bandinu. Tyrkir hafa í fjóra áratugi
barið að dyrum hjá Evrópusamband-
inu og niðurstöðu fundarins var beðið
með mikilli eftirvæntingu í Tyrklandi.
Ánægjan var mikil þegar niðurstaðan
var ljós. Í ríkjum Evrópusambandsins
eru hins vegar skiptar skoðanir um
aðild Tyrklands og það er kannski
ekki að furða. Tyrkland er fátækt
land á mælikvarða Evrópusambands-
ins – verg landsframleiðsla á mann er
u.þ.b. einn sjöundi af meðaltalinu í
Evrópu – og yrði eitt fjölmennasta
ríki þess, ef ekki það fjölmennasta.
Áhrif Tyrkja yrðu því mikil innan
ESB fengju þeir aðild að sambandinu
því að íbúatala ræður atkvæðavægi
aðildarríkjanna.
Andstaða við aðild Tyrklands stafar
þó fyrst og fremst af ótta við að svo
fjölmennt múslímaríki gangi í ESB.
Margir hafa lagt baráttuna gegn
hryðjuverkum upp sem átök milli
menningarheima; milli Vesturlanda
og íslams og sagt sem svo að hefði
aðildarviðræðum við Tyrki verið
hafnað hefði það undirstrikað að þau
átökin væru raunveruleg. Recep
Tayip Erdogan, forsætisráðherra
Tyrklands, hefur ítrekað bent á að
múslímar um allan heim – en ekki að-
eins í Tyrklandi – hafi fylgst með því
hvaða svör Tyrkir fái.
Gert er ráð fyrir að viðræðurnar við
Tyrki hefjist í október á næsta ári og
þær getu tekið meira en áratug.
Ákveðinn ótti er í Tyrklandi um að
reynt verði að draga viðræðurnar á
langinn og búa til ný skilyrði eftir því
sem önnur verða uppfyllt. Tyrkir
verða vitaskuld að uppfylla þær kröf-
ur sem gerðar eru. Miklar framfarir
hafa orðið þar í stuttri valdatíð núver-
andi forsætisráðherra og hafa verið
gerðar umbætur í mannréttindamál-
um, dregið úr völdum hersins og
dauðarefsingar lagðar af, en vitaskuld
getur margt gerst á áratug. Í Morg-
unblaðinu á laugardag var vitnað í
tyrkneska dálkahöfundinn Mehmet
Yilmaz að tilboðið um aðildarviðræð-
ur væri „ljós vonar fyrir íslamska
heiminn“: „Við verðum fyrsta ríkið
sem múslímar byggja og getur staðist
vestrænar kröfur um lýðræði.“ Það er
mergurinn málsins. Standist Tyrk-
land gerðar kröfur um aðild gildir
einu hvaða trúar íbúarnir eru.