Morgunblaðið - 20.12.2004, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 2004 21
rslu-
meðal
að með
n hljóð-
ær lækk-
trum í
kkað úr
við 5
það að
4 hæða
mætti já-
r hefur
etið föst í
tlan sinni
utina í
ð gegnum
prifjunar
upphafi
mikil mis-
arinnar.
inn upp
kki nægi-
engja
æðu
,25 m á
ðar þeg-
órar eiga
á komast
ökkvi-
Eins og
ssum
m síðir
trarmýri.
ft hug-
tti sín
kkun
að hljóð-
með lækk-
in líka
nisskerð-
st braut-
ð að búa í
veggja.
ætur við
veldara
m úr-
pplýsti
verf-
stnaður
0 m.kr. og
er hins
þessi
kr. og fær
la er
anlega vel
ðin ætlar
rf-
a fram-
ram á að
r. Stofn-
onefndum
vel inni á
lóðum einstakra húsa og með breyt-
ingum á einstökum húsum. Eða
jafnvel keypt húsin, allt án þess að
samkomulag hafi náðst við eigendur
áður en framkvæmdaleyfi er fengið.
Með þessu þverskallast stofnunin, í
umboði samgönguráðherra, við að
horfast í augu við breyttar aðstæður
og þau tímamót sem úrskurðurinn
markar. Vegagerðin virðist jafn
staðráðin í að fara sínu fram og íbú-
arnir eru í að gæta hagsmuna sinna.
Hugsanlega fer hún sínu fram nú og
verður síðar nauðbeygð til að lækka
veginn eftir undangengin málaferli
þar sem íbúar standa á lögform-
legum rétti sínum. Ef það gerist
ekki fyrr en eftir að hún hefur verið
tvöfölduð má ætla að sóun almanna-
fjár verði 2.400 milljónir, en ef það
gerist ekki fyrr en eftir þreföldun
verður sóunin 3.600 milljónir, svo
miðað sé við áróðurstölu Vegagerð-
arinnar.
Engar framkvæmdir má heimila
eða hefja fyrr en ljóst er af gögnum
að unnt sé að uppfylla þau skilyrði
sem Skipulagsstofnun og umhverf-
isráðuneyti hafa sett. Bæjaryfirvöld
í Garðabæ hafa hér úrslitaáhrif, því
þó brotavilji Vegagerðarinnar sé
einbeittur, er framkvæmdaleyfi al-
farið á vegum bæjarins. Er því þýð-
ingarmikið að það sé ljóst að íbúar í
hverfum nálægt fyrirhugaðri
Reykjanesbraut hafa miklar
áhyggjur af auknum hávaða og ann-
arri mengun sem af auknum um-
ferðarþunga og hraða mun leiða.
Einnig þeim miklu áhrifum sem út-
færslan getur haft á verðmæti eigna
í Garðabæ. Samstaða íbúa er mikil
og getur komið fram í óánægju sem
beinist að bæjaryfirvöldum ef út af
er brugðið.
Ljóst er að framkvæmdir við
brautina og mislæg gatnamót munu
standa árum saman. Sú tvöföldun
sem nú er óskað leyfis fyrir er bara
byrjunin. Strax að henni lokinni er
áformað að hefjast handa við mis-
læg gatnamót, bæði við Vífils-
staðaveg og einnig við Arn-
arnesveg. Þar á að brydda upp á
nýjung, nýju verkfræðiundri, eins
konar „fljúgandi diski“. Þetta er
rándýrt hringtorg á lofti, skrípi svíf-
andi á súlum rétt við hesthús Kópa-
vogsbúa, með miklum að- og frá-
reinum eða römpum. Er augljóst að
hljóðvist við þetta mannvirki verður
torvelt úrlausnarefni, ekki síst ef
Vegagerðin þverskallast við að
lækka veginn. Jafn augljóst er að
mannvirkið mundi fara betur með
lækkun brautarinnar, því hring-
torgið væri þá á jafnsléttu en
Reykjanesbrautin lægi undir. Þá
verða gatnamótin við Vífilsstaði erf-
itt hljóðvistarverkefni án lækkunar
brautarinnar því þeim er nú ætlað
að standa 2,5 metrum ofar en holtið
sem brautin fer þarna í gegnum.
Garðbæingar mæna nú von-
araugum til forystumanna bæj-
arins. Munu þeir standa vel í ístöð-
unum eða guggna og láta undan? Á
fundi fyrr á árinu örlaði því miður á
slíku en þá var sagt að fram-
kvæmdaleyfið yrði að gefa, því
„annars færu peningarnir bara ann-
að“. Ja hérna! Og hvert ættu þeir nú
svo sem að fara? Ekki er sýnt að
neitt af þessum peningum fari til
Garðbæinga. Þeir virðast nú ætla að
verða þolendur þessara peninga en
ekki njótendur.
Hafnfirðingar hafa verið að vand-
ræðast með sín Reykjanesbraut-
armál lengi. Þó framkvæmdir
standi nú yfir er samt engin raun-
veruleg lausn fengin. Þetta er sama
þungaflutninga- og hraðbrautin og
sú sem þegar hefur verið lögð úr
Elliðaárvogi að Smáranum. Á bein-
um köflum er hraðinn þar nú þegar
að jafnaði um 90 km/klst. og á það
jafnt við um stóra bíla og smáa. Út-
reikningar Vegagerðarinnar á há-
vaða miðast hins vegar við „skilt-
aðan“ hámarkshraða sem áætlaður
er 80 km/klst. Mun sem fyrr reyn-
ast skammgóður vermir að pissa í
skó sinn því það eru rauntölurnar
sem gilda á seinni stigum málsins.
Þegar hugsað er til þess að umferð-
in á aðeins eftir að aukast og mun
verða 50–70 þús. bílar á sólarhring
innan örfárra ára, þá hlýtur að
verða spurt um leiðir til að komast
hjá því að fara með brautina gegn-
um íbúðahverfin í Garðabæ og
Hafnarfirði til frambúðar. Nú er
sögð óvissa um svonefndan „of-
anbyggðaveg“. Það er víst ódýrara
að gera eina afkastamikla hrað-
braut gegnum íbúðahverfin. Þó má
finna ágætt vegstæði sem leysir
bæði mál Garðbæinga og Hafnfirð-
inga. Leggja má brautina t.d. í jarð-
göngum undir Hnoðraholt til suð-
austurs, koma upp nálægt
spennistöðinni sem er við enda golf-
vallarins, halda þaðan ofanjarðar
milli Vífilsstaða og Vífilsstaðavatns
áleiðis til Hafnarfjarðar. Fara á ný
um stutt jarðgöng undir Ásholtið í
Hafnarfirði og koma undan því í
stefnu á álverið. Kostnaður á hvern
bíl á sólarhring yrði aðeins brota-
brot af því sem er af öðrum jarð-
göngum sem Vegagerðin er nú með
í bígerð. Afar hagkvæm leið og vist-
væn. Samgönguráðherra fengi bæði
að sprengja síðasta haftið og klippa
á borðann.
Athugun hagsmunasamtakanna
hefur leitt í ljós að skilyrði úrskurð-
ar umhverfisráðherra og Skipulags-
stofnunar um hljóðvist eru ekki
uppfyllt, hvorki varðandi einstök
hús né útivistarsvæði. Ekki er held-
ur uppfyllt skilyrði um aðlögun út-
reikninga að hljóðmælingum.
Hagsmunasamtökin álíta að sveit-
arfélagið yrði skaðabótaskylt ef
framkvæmdaleyfi væri veitt nú og
slíkt leiddi til tjóns. Þetta gerir mál-
ið að sameiginlegu vandamáli allra
Garðbæinga. Vonandi verja menn
fjármunum íbúanna með skyn-
samlegri hætti.
Ég lýk þessum orðum með því að
beina því til bæjaryfirvalda í Garða-
bæ að sýna nú djörfung og dug í
þessu máli. Synja strax beiðni um
framkvæmdaleyfi og krefjast hlut-
lausrar úttektar á raunverulegum
kostnaði við að lækka veginn. Einn-
ig á því hvaða aðrir vistvænir kostir
eru í stöðunni. Þetta er langmesta
hagsmunamál Garðbæinga í dag.
Reynist forystumenn bæjarfélags-
ins duglitlir í málinu má búast við að
margir íbúar muni reynast lang-
minnugir, næst þegar kemur að því
að leggja mat á störf þeirra.
Höfundur er sjálfstæðismaður
í Garðabæ.
ál Garðbæinga
’Hlutur samgönguráðherra í þessu máli er um-hugsunarefni. Hann er æðsti yfirmaður Vega-
gerðarinnar. Það er hann sem ekki veitir for-
svarsmönnum stofnunarinnar umboð til að láta
skynsemina ráða. Á sama tíma er honum dillað
í fjölmiðlum vegna gæluverkefna sinna.‘
og mannréttindi
r 2004,
998 gert
utanrík-
þáver-
ð ráðu-
skrif-
yrk.
inn vera
an
a.m.k.
argrét
rein
g var
ngmaður
ð færa
þann
ja stjórn-
órn-
mönnum
er best að lifa en um
kjarna málsins bregst
þingmanninum boga-
listin, þegar hann
segir, að ég hafi ekki
rökstutt þá fullyrð-
ingu mína, að Lúðvík
hafi farið með rangt
mál, þegar hann
sagði, að fyrir nokkr-
um árum (1998) hefði
Halldór Ásgrímsson
ritað minnisblað til
ríkisstjórnarinnar,
þar sem hann hefði
talið, að til þess að
tryggja sjálfstæði
Mannréttindaskrif-
stofu Íslands yrðu framlög til
hennar að koma beint frá Alþingi.
Þetta er rangt hjá Lúðvík af
þeirri einföldu ástæðu, að Halldór
Ásgrímsson lagði ekkert slíkt
minnisblað fyrir ríkisstjórnina,
hvorki 1998 né síðar. Telur Lúð-
vík, að Margrét Heinreksdóttir
segi líka rangt frá? Hún staðfestir
í grein sinni, að minnisblað um
þetta efni fór aldrei fyrir ríkis-
stjórn og það hafi verið misskiln-
ingur hennar, að fangamark Hall-
dórs Ásgrímssonar hafi staðið á
blaði, sem gekk á milli hennar og
embættismanna í utanríkisráðu-
neytinu.
Ástæðan fyrir því að hætta að
eyrnamerkja Mannréttindaskrif-
stofu framlög á fjárlögum til
mannréttindamála er skýr og ótví-
ræð. Málið komst einfaldlega á
byrjunarreit, þegar Mannréttinda-
skrifstofa rifti einhliða samningi
við Mannréttindastofnun og
stjórnvöld stóðu frammi fyrir því,
að tveir sjálfstæðir aðilar myndu
sækjast eftir opinberu fé til að
sinna mannréttindamálum.
Undir lok greinar sinnar líkir
Margrét Heinreksdóttir umræðum
um þetta mál við Íraksstríðið,
hvorki meira né minna, og í um-
ræðum um það stríð eigi frekar að
líta til framtíðar en fortíðar. Ég er
innilega sammála henni í því efni,
eins og fram kom í grein eftir mig
í Morgunblaðinu við hlið greinar
Margrétar sl. laugardag.
Margrét segir óskandi, að ríkis-
stjórnin gæti grafið stríðsöxina og
hafið viðræður við stjórnir Mann-
réttindaskrifstofu Íslands og
Mannréttindastofnunar Háskóla
Íslands um það, hvernig efla
megi starf þeirra hvorrar fyrir
sig og samvinnu þeirra í þágu
þess málstaðar, sem aðstand-
endur þeirra hafa ávallt borið
fyrir brjósti; það er að efla
mannréttindi á þeim grundvelli
sem lagt var upp með við stofn-
un MRSÍ í Almannagjá hinn 17.
júní 1994.
Að líkja því, sem hér hefur
verið lýst, við, að ríkisstjórnin
hafi lyft stríðsöxi er ósanngjarnt,
svo að vægt sé til orða tekið.
Eðli málsins samkvæmt er það
ekki hlutverk ríkisstjórnar að
leggja á ráðin um störf sjálf-
stæðra aðila eins og Mannrétt-
indaskrifstofu og Mannréttinda-
stofnunar. Stjórnir þeirra ákveða
þar stefnu og starfshætti og
einnig, hvort þær óska eftir við-
ræðum um samstarf við ráðherra
eða ráðuneyti.
Ég lýk þessari grein á sömu
orðum og grein minni 11. desem-
ber:
Ég vil að lokum lýsa þeirri von
minni, að sú fjárveiting til mann-
réttindamála, sem alþingi hefur
með fjárlögum falið dóms- og
kirkjumálaráðuneytinu að út-
hluta, nýtist vel til að efla mann-
réttindi og skilning á gildi þeirra.
Höfundur er dóms- og kirkju-
málaráðherra.
Björn Bjarnason
’Eðli málsins sam-kvæmt er það ekki
hlutverk ríkisstjórnar
að leggja á ráðin um
störf sjálfstæðra að-
ila eins og Mannrétt-
indaskrifstofu og
Mannréttindastofn-
unar.‘
Norðfirðingar minnastþess í dag að þrjátíuár eru liðin frá því aðtvö mannskæð snjóflóð
féllu á byggðina með þeim afleið-
ingum að tólf manns létust. Mörg
snjóflóð féllu í kringum 20. des-
ember 1974. Engin þeirra náðu
niður í byggðina utan tvö sem
féllu með stundarfjórðungs-
millibili skömmu eftir hádegi
hinn 20. desember á aðalat-
vinnusvæði bæjarins innarlega í
firðinum. Fyrra flóðið kom úr
svokölluðum Bræðslugjám og féll
á atvinnusvæði Síldarvinnslunnar.
Það stórskemmdi frystihúsið og
sópaði fiskimjölsverksmiðjunni
ásamt lýsistönkum og svartolíu-
geymi út í sjó. Þá fór rafmagns-
lína þannig að rafmagnslaust var
í bænum um skeið. Í því flóði lét-
ust fimm manns.
Síðara flóðið féll um 500 metr-
um utar. Það kom úr Miðstrand-
arskarði og hreif m.a. með sér
steypustöð, bifreiðaverkstæði, bíl
og íbúðarhús. Í því flóði létust sjö
manns.
Óvenjufáir við störf
Heimamenn hófu strax björg-
unaraðgerðir og síðar barst að-
stoð frá fjörðunum í kring og af
nærliggjandi skipum. Á fyrstu
tólf tímunum fundust níu menn
látnir. Fimm var bjargað lifandi
og átta björguðust af eigin ramm-
leik. Mesta mildi þykir að ekki
hafi fleiri farist í flóðunum en
óvenjufáir voru við störf á svæð-
inu þann dag sem snjóflóðin féllu.
Margir voru við jólainnkaup í
kaupfélaginu þegar ósköpin
dundu yfir. Menn komu þar æð-
andi að til að taka allar skóflur
sem til voru. Bíll með gjall-
arhorni ók um bæinn og hvatti
alla sem vettlingi gátu valdið að
koma til hjálpar. Fólk á leið í
jólainnkaup stökk af stað til að
hjálpa við björgunarstörf og mik-
ið skelfingarástand varði á með-
an menn vissu lítið um hvort
þeirra nánustu höfðu lent í flóð-
inu eða voru að sinna hjálpar-
störfum. Ekki bætti úr ömurleika
jólanna sem í garð gengu fjórum
dögum síðar að brjáluð stórhríð
geisaði.
Hélt að orðið hefði sprenging
Hrólfur Hraundal sem þá var
starfsmaður Dráttarbrautarinnar
hf. og meðlimur björgunarsveit-
arinnar var staddur í frystihúsinu
þegar fyrra flóðið féll. Hann seg-
ir svo frá: „Ljósið fór skyndilega
þar sem ég var staddur á lofti
frystihússins. Skömmu síðar fékk
ég hurðina í fangið, svona eins og
það hefði orðið sprenging. Þegar
ég áttaði mig þar sem ég lá á
gólfinu hugsaði ég með mér að
eitthvað hefði bilað niðri í véla-
sal. Líklegast hefði orðið spreng-
ing og ég hafði áhyggjur af amm-
oníaksmengun. Snjóflóð hvarflaði
ekki að mér. Ég ákvað að fara
inn í frystiklefann til að hlífa mér
við ammoníakinu en sá þá að
veggurinn að sunnan var farinn
út og ákvað þá að koma mér út
úr húsinu. Þegar út kom sá ég að
bræðslan var eiginlega horfin.
Næsta skref var einfaldlega að
taka fram skóflu og byrja moka
en það var erfitt að athafna sig í
olíublautum snjónum. Við mok-
uðum eitthvað á annan sólarhring
og ég man lítið eftir því sem
gerðist eftir það.“
Árni Þorsteinsson var líka að
vinna í frystihúsinu þegar fyrra
flóðið féll: „Ég man að mér var
ofboðslega kalt. Ég missti meðvit-
und, var líklegast meðvitund-
arlaus fyrstu tvo tímana og fyrst
eftir að ég rankaði við mér vissi
ég ekki hvað hafði gerst. En svo
fór ég að heyra í björgunarmönn-
um og það hélt í mér voninni og
kannski lífinu líka. Inni á milli
hvarflaði að mér að mér yrði
ekki bjargað því ég hafði ekki
hugmynd um hvar ég var. En ég
kveið ekki dauðanum, ég var ekki
hræddur. Óttinn kom síðar og þá
nóg af honum,“ segir Árni sem
hefur búið í Neskaupstað frá því
flóðin féllu og lifað með óttanum
við fjöllin. „En það er að lagast
núna þegar menn vöknuðu loks-
ins til meðvitundar og fóru að
huga að vörnum. Það voru ræt-
urnar sem héldu mér hér. Ég ætl-
aði mér að takast á við þetta.
Auðvitað man maður alltaf 20.
desember 1974. Þetta er daglega
í huga mínum.“
Árni segir jafnframt að það sé
„mikilvægt að koma saman og
minnast þeirra sem fórust í flóð-
unum en einnig til að minna fólk
á að náttúran er mjög varasöm.“
Í kvöld verða athafnir, bæði í
Neskaupstað og Reykjavík, þar
sem þeirra sem fórust í flóðunum
verður minnst. Í Neskaupstað er
fyrirhugað að hittast kl. 19.30 í
lystigarðinum við minnismerki
um þá er létust í snjóflóðunum og
klukkan 20 hefst athöfn í kirkj-
unni. Í Reykjavík hefst stutt
bænastund í Fella- og Hólakirkju
klukkan 18.
Morgunblaðið/Ágúst
Árni Þorsteinsson sem var bjargað úr snjóflóðinu eftir tuttugu tíma
stendur hér við ketilinn úr fiskimjölsverksmiðjunni sem fór í flóðinu. Í
baksýn er frystihúsið sem fyrra flóðið féll á, en þar var Árni staddur.
„Auðvitað man
maður alltaf
20. desember 1974“
30 ár frá því mannskæð snjóflóð
féllu í Neskaupstað
Neskaupstað. Morgunblaðið.