Frjáls þjóð - 27.10.1952, Qupperneq 2

2
FRJÁLS ÞJÓÐ
Mánudaginn 27. október 1952.
FRJÁLS ÞJÓÐ
Kemur út á hverjum mánudegi.
Útgefendur og ritstjórar:
Bergur Sigurbjörnsson, Valdimar Jóhannsson.
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 17. Sími 2923. — Pósthólf 561.
Áskriftargjald kr. 5,00 á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 2,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Góö áminnimg
„Tíminn, „blað handa bænd-
um“, segir í ritstjórnargrein 21.
þ.m„ að talsvert sé talað um
það, að opinber gjöld séu þung
og álögur vægðarlausar. Það er
satt, — orð í tíma talað, góð
áminning til fjármálaráðherra
og fjárveitingarnefndar, og ef-
laust vel meint.
Hins vegar virðist Tímanum
vaxa í augum gagnrýnin
á álögunum. Þannig segir, að
svo „virðist, að tveimur blöð-
um hafi verið hleypt af stokk-
unum á þessu ári að verulegu
leyti til að berjast gegn skatta-
álögunum.“ Frjálsri þjóð skilst,
að þessu sé að hálfu leyti til sín
beint. Ef það er rétt skilið, skal
það tekið fram, að sú „barátta“
er því nær öll eftir. Verður
Frjáls þjóð að skoða þetta svo,
að Tíminn sé að minna á það,
sem ógert er, en gera þarf.
Ófurlítið hefur Frjáls þjóð
þegar minnzt á þessi mál. Blað-
ið hefur skýrt frá því, að á ár-
inu 1951 hafi samanlagðar á-
lögur ríkisins, bæjar- og sveita-
félaga numið helmingi FRAM-
TALINNA þjóðartekna, (2. tbl.
15. sept), að álögur ríkisins hafi
hækkað frá 1938 til 1951 úr því
að vera 16% af framtöldum
þjóðartekjum í það að vera
35% — að kostnaður við
stjórnarráðið hafi 16-fald-
azt á sama tíma og
kostnaður við utanríkismál
33-faldazt, en óviss út-
gjöld hækkað úr 25 þús. krón-
um í 4,2 millj. kr. (allt í 3. tbk,
22. sept.). Þá hefur blaðið sýnt
fram á, að samkvæmt upplýs-
ingum fjármálaráðherra sjálfs
mundu ríkisálögur vera a. m. k.
24—25% af raunverulegum
þjóðartekjum, meðan ríkisálög-
ur Norðmanna eru 19,1% og
Svía 18,1%, og að ríkisálögur
eru hér meira en þriðjungi
að biðja stjórnarandstöðuna
um í hessu efni. Hann biður um
sundurliðun á bví, hvaða störf
eða bjónustu eigi að lcggja
niður. Hér er um að ræða
framkvæmdaratriði, sem hver
ríkisstjórn á að hafa með hönd-
um, og um þetta á hann því
fyrst og fremst að spyrja fjár-
málaráðherra. Ef fjármálaráð-
herra víkst undan með svör við
þessu að einhverju leyti, sem
vel getur verið eðlilegt og heil-
brigt, þá er að snúa sér til hlut-
aðeigandi stjórnardeildar um
hvert atriði. Ádeilur stjórnar-
andstöðunnar eiga yfirleitt að
vera almenns eðlis, ]jó að rétl-
lætanlegt sé að deila á hið ein-
staka, þegar það er blöskran-
legt.
Tíminn segir það satt, að
„þegar litið er yfir til-
Iögur og nýmæli á Al-
þingi því er nú situr,
fer ósköp lítið fyrir tillögum
um að spara opinber útgjöld."
Þetta er af því að fjármála-
stjórn þings og stjórnar er
röng og skaðsamleg, eins og
höfundi ritstjórnargrcinar Tím-
ans er sýnilega Ijóst. Því ber
honum líka skylda til að taka
allri rökstuddri gagnrýni á
fjármálastjórn landsins vel, og
reyna að gera sitt til að styðja
gagnrýnina og laga fjármála-
stjórnina.
Annars vill Frjáls þjóð taka
það fram, að blaðið lítur eigi
svo á, að f jármálastjórn ríkisins
sé það sem allra verst er » ís-
lenzkum stjórnmálum. Við höf-
um þó á allra síðustu árum
fengið fjárlög á réttum tíma,
tekjuhallalaus, og að því leyti
hafa þau staðizt, að ekki hefur
orðið halli á ríkisreikningi. Rík-
isreikningar okkar eru líka vel
gerðir frá bókhaldinu. Þetta er
allt þakkarvert á þessum tím-
t7r víðri veröld
Baráttan um Hvíta húsið
Ráða negrarnir úrslitum?
Skörpustu spámennirnir, sem
rýna í krystalkúlu forsetakosn-
inganna í Bandaríkjunum, veita
atkvæðum negranna sérstaka
athygli. Hvernig falla þau? Það
getur ráðið úrslitum, — ekki í
Suðurríkjunum, þar sem þátt-
taka negranna í kosningum er
ennþá 'lítil, heldur í höfuðborg-
um Norður- og Vesturríkjanna,
en það eru þau ríki, sem for-
setakosningarnar geta oltið á.
Áhrif negranna í þessum ríkj-
um byggjast ekki aðallega á
því, hve margir þeir eru, held-
ur fjölda þeirra í hlutfalli við
atkvæðamismun flokkanna í
þessum ríkjum, og fjölda kjör-
manna, sem þessi ríki velja.
Átta Norður- og Vesturríki
velja 210 kjörmenn af 531, sem
síðan kjósa forsetann. Eftir-
farandi tafla sýnir fjölda kjör-
manna í hverju þessara ríkja,
atkvæði negranna og þann
meirihluta, sem hvor flokkur
um sig hlaut í síðustu forseta-
kosningum.
Kjör-
menn
Ohio 25
Indiana 13
New York . . . 45
New Jersey . 16
Pennsylvania .... 32
Illinois 27
Michigan 20
California .. . 32
Fimm þessara ríkja, með 126
kjörmönnum, snerust á sveif
með repúblikönum í kosning-
unum 1948, þrátt fyrir það að
meirihluti negranna studdi
Truman. Hinsvegar er enginn
vafi á því, að það voru atkvæði
negranna ,sem hjálpuðu Tru-
man til að halda kjörmönnun-
um í Ohio, Illinois og Cali-
forníu, en hvert þessara ríkja
um sig gat ráðið úrslitunum.
Forsetaefnunum eru líka ljós
þessi áhrif negranna, sem bezt
kom í ljós, þegar Eisenhower
sagði í ræðu, að hann mundi
ekki hika við að taka hæfan
negra í ráðuneyti sitt, ef hann
yrði kosinn, og jafnframt að
hann mundi reyna að draga úr
kynþáttamuninum í Washing-
ton.
En þrátt fyrir þetta hafa
forystumenn negranna og sam-
tök látið í ljós þá skoðun sína,
að a.m.k. 60—70% þeirra
muni styðja Stevenson, eða a.
m.k. svipað hlutfall og Truman
hafði 1948. .
Hvers vegna styðja
negrarnir Stevenson?
Ástæðuna fyrir því er að finna
í verkum hans. Ef hann væri
eins þekktur um öll Bandarík-
in, og í heimaríki sínu, mundu
negrarnir verða honum enn
fylgispakari. Sem ríkisstjóri
Illinois reyndi hann að minnka
bilið milli kynþáttanna, eink-
um í atvinnulífinu, en átti erf-
itt um vik vegna meirihluta
repúblikana í þinginu. Þó af-
nam hann aðskilnað hvítra
Negra- Meirihluti
atkv. 1948.
121.000 7.100 (Dem.)
44.000 13.000 (Rep.)
185.000 61.000 (Rep.)
72.000 85.000 (Rep.)
165.000 149.000 (Rep.)
166.000 33.000 (Dem.)
110.000 45.000 (Rep.)
88.000 18.000 (Dem.)
manna og svartra í opinberri
þjónustu og fleira þess háttar.
Negrarnir vita að þeir geta
treyst honum ekki síður en
Truman forseta. Dirfska sú og
hreinskilni, er hann sýndi í
kynþáttavandamálinu í ræðu,
sem hann flutti í New York í
janúar sl„ löngu áður en hann
var tilnefndur sem forsetaefni,
verður honum einnig til stuðn-
ings hjá negrunum.
Á hinn bógiijn er aðstaða
Eisenhowers mun lakari í
þessu efni, og það þrátt fyrir
allar þær yfirlýsingar og lof-
Dwight D. Eisenhower.
orð, sem hann kann að gefa í
kosningabaráttunni.
Negrarnir þekkja þar aftur
yfirmann herforingjaráðsins,
sem kom í veg fyrir það, að
það jafnrétti, sem skapazt
hafði í hernum á stríðsárunum
milli hvítra og svartra, héldist
að stríðinu loknu. Samband
hans við öldungardeildarmann-
inn Taft, bætir heldur ekki
fyrir honum.
Þrátt fyrir Suðurríkja-
demókratana.
En hvernig stendur á því, að
negrarnir fylgja Stevenson
þrátt fyrir afstöðu Suðurríkja-
demókratanna til kynþátta-
vandamálsins?
Mikill meirihluti þeirra býr
við verri efnahagsafkomu en
aðrir Bandaríkjamenn. Fyrir þá
er atvinna og mannsæmandi
húsnæði mikilvægara en fagur-
yrði um borgaralegt jafnrétti.
Síðan á dögum New Deal
Roosevelts hafa þeir sett demó-
krata og næga atvinnu í órjúf-
andi samband. Það voru negr-
arnir, hinir lægstlaunuðu af
öllum stéttum, sem harðast
urðu úti í kreppunni. Atvinnu-
leysisstyrkir o. a. þ. h„ sem
Roosevelt kom á, bjargaði þeim
því fyrst og fremst frá algjörri
örvæntingu.
Gróði Bandaríkjanna í síð-
asta stríði og eftir það, hefur
búið negrunum lífskjör, sem
þeir höfðu aldrei áður þekkt.
Þess vegna óttast þeir repú-
blikana, á sama hátt og fjöldi
hvítra manna gerir, sem flokk
kreppu og atvinnuleysis.
Negrarnir eru
fastheldnir.
Sagt er, að negrarnir séu
mjög íhaldssamir í stjórnmál-
um í þeim skilningi, að hafi
þeir tekið tryggð við einn flokk,
þá eru þeir seinir til að yfir-
gefa hann.
Gleggsta dæmið um þetta er
hin langvarandi tryggð þeirra
við repúblikana (1865—1936)
þrátt fyrir mjög mikil og end-
urtekin vonbrigði. Það er litið
svo á, að Theódór Roosevelt
(1900—1908) hafi verið síðasti
forseti repúblikana sem rétta
vildi hlut negranna. Samt sem
áður hélt meirihluti þeirra
tryggð við Hoover í kosning-
unum 1932, þegar fjölmennir
hópar annarra yfirgáfu hann,
og gengu í lið með Roosevelt.
Og það var ekki fyrr en 1936
að negrarnir fóru að styðja
demókrata.
En þegar aldan snerist í þá
átt, þá gerði hún það af full-
Adlai Stevenson.
um þunga, og hún snýr ekki
strax við aftur, sízt ef tekið er
tillit til þess, að kjör negranna
hafa batnað meira þau 20 ár
sem demókratar hafa farið
með völd, en þau 70 ár, sem
líðu frá þrælastríðinu og fram
til þess tíma.
(The Economist).
og liðugur, ekki sendur sér „af
sjálfum valdsmanni, heldur af
einni kvinnu.“ Eru þetta næsta
einkennileg og torskilin um-
mæli, því að naumast má
gera ráð fyrir að Helgi
Cjiíl Cju jiniuuíssoi'L:
Tvíkvænismaður
til Englands og gengið að eiga
þarlenda konu. Væri þetta ann-
að en flugufregn, hafði Helgi
gerzt sekur um tvíkvæni, þar eð
eiginkona hans á Ströndum var
enn í fullu fjöri. Vegna orð-
hærri á hvern íbúa en í Dan-
mörku og Noregi og dálitlu
hærri en í Svíþjóö (6. tbl.
13. okt.). Þetta er að vísu allt
of lítið að gert, en blaðið hefur
þurft að ræða fleiri mál.
Annars skal það fram tekið,
að Frjáls þjóð lítur svo á, að
ríkið íslcnzka eigi að hafa all-
mikið með höndum, og því
hljóti að vera hér talsvert
þungar ríkisálögur. En þegar
þær álögur eru orðnar miklu
hærri, bæði hlutfallslega móts
við þjóðartekjur og á íbúa, en
hjá nágrannaþjóðum okkar og
frændþjóðum, sem verja of fjár
til landvarna, er við höfum
engar, þá er áreiðanlega allt of
langt gehgið. Þetta er það, sem
Tíminn finnur, og þess vegna
minnir hann á umtalið um
vægðarlausar álögur og aug-
lýsir eftir enn greinargleggra
umtali.
Annars misskilur Tíminn það,
hvað hann sem stjórnarblað á
um. En þetta hefur ekki enn
komið í veg fyrir það, að ríkis-
álögurnar eru orðnar of þungar
og að afkoma ríkisins er undir
því komin, að við flytjum inn
meiri vörur en við getum greitt
og drekkum miklu meira
brennivín en við höfum gott af.
Því veitir ekki af, að Tíminn
minni á, að gagnrýnin á fjár-
málastjórnina þarf að vera
meiri og rækilegri en hún er.
♦ —---
Ekki svarar Míelt/i
Eftir síðustu grein FRJÁLSR-
AR ÞJÓÐAR um kjötsölumál-
in hefur slegið þögn á fram-
kvæmdastjóra útflutningsdeild-
ar S.Í.S., Helga Pétursson, þrátt
fyrir mælsku hans dagana þar
á undan. FRJÁLS ÞJÓÐ bíður
enn eftir svari hans, og mun
birta það, ef það berst, þó með
þeim skilyrðum er honum voru
sett um siðmennilegan rithátt.
Niðurl.
Leið nú nokkur tími, og
spurðist ekkert til Helga. —
Skyndilega skýtur honum þó
upp á Austfjörðum að nýju.
Kemur hann frá Englandi og
er nú tekinn að fást við kaup-
sýslu. Efnir hann til verzlunar
við Austfirðinga, að sjálfsögðu
á laun, því að ekki hafði hann
leyfi til kaupskapar. Er nú
ekki að orðlengja það, að Helgi
kemur á hverju sumri um tíu
ára skeið frá Englandi og
stundar launverzlun, aðallega á
Austfjörðum, en einnig á Suð-
urlandi. Fátt er nú vitaö um
hagi hans og háttu að öðru leyti,
og verður ekki ráðið af heim-
ildum, hvort enskir menn hafa
verið í félagi með honum um
verzlun þessa, né hverjir hafa
ráðið yfir farkosti þeim, sem
hann sigldi á milli landanna.
Ólíklegt verður að teljast, að
hann hafi sjálfur haft skip í
förum. Hitt er sennilegra, að
hann hafi verið í þjónustu
enskra kaupmanna, er notfærðu
sér þekkingu hans á íslenzkum
staðháttum og kunnugleika
austanlands. Um þetta verður
þó ekkert fullyrt.
Helgi virðist hafa orðið vin-
sæll kaupmaður, a. m.k. segir
í skjali einu varðandi mál hans,
að á Austfjörðum hafi hann
verið vel liðinn. Hins vegar
fóru að komast á kreik sögur
um það, að ekki væri allt með
felldu um einkamál hans. Laust
upp þeim kvitti, að hann væri
kvæntur í Englandi, en ætti
aðra konu á lífi vestur í
Strandasýslu, er hann hefði
hlaupizt frá fyrir allmörgum
árum. Má ætla, að orðrómur
þessi hafi í upphafi farið nokk-
uð hljóðlega, en smám samar.
fékk hann byr undir vængi.
Barst sú saga að lokum til
eyrna Ara sýslumanns Magnús-
sonar í Ögri, að strokumaðurinn
Helgi Þorgeirsson hefði komizt
róms þessa auglýsti Ari á Al-
þingi 1638, „að Helgi Þorgeirs-
son hafi forséð sig í hórdómi i
tvær reisur með Guðrúnu, dótt-
ur Hjalla-Völku, og betalað það
fyrra brotið, en annað sé ókvitt.
Nú skuli hann vera hlaupinn,
og nokkrir segja, að hann sé
giftur í Englandi.“ Fyrir þessar
sakir sé Helgi „rétttækur“, hvar
sem hann náist hér á landi. —
Jafnframt notar Ari tækifærið
og auglýsir, að Guðrún Hjalla-
Völkudóttir hafi tekið sér nýj-
an „fylgdarmann“, Þorkel að
nafni, og hlaupi hann nú með
Gunnu um sveitir. Séu þau
bæði rétttæk til refsingar, og
beri að flytja þau vestur til sín.
Nú gerist ekkert í máli Helga
þangað til sumarið 1640. Þá
kemur hann enn hingað til
lands. Er hann þá tekinn suður
í Gullbringusýslu og sendur
vestur til Ara í Ögri. Segir
Ari, að hann hafi ekki komið
þangað sem fangi, heldur laus
hafi nú verið fúsari en
áður til að heimsækja
Ara sýslumann. Er ekkert, sem
til þess bendir, að hann hafi
verið svo skyni skroppinn, að
bonum hafi ekki verið fullljóst,
hversu mjög hann hafði af sér
brotið. En hvernig sem þessu
hefur verið farið, þá er það
víst, að þetta sumar komst
Helgi í hendur Ara sýslumanns,
sem setur yfir honum rétt í
Ögri 12. ágúst. Kveður sýslu-
maður með sér sex menn til að
fella dóm um það, „hvernig itl
lykta leiðast málefni þessa fá-
ráða manns, Helga Þorgeirsson-
ra.“ í dóminum segir, að Helgi
játi sig kvæntan í Englandi, og
sé hann því sekur um tví-
kvæni, þar eð kona hans ís-
lenzk sé enn á lífi. Við afbroti
Helga, sem sé eigi aðeins tví-
kvæni, heldur einnig þriðja
hórdómsbrot, liggi dauðarefs-
ing að íslenzkum lögum. Hins
vegar segjast dómsmenn ekki