Frjáls þjóð - 27.10.1952, Side 4

t
Orðabeigur
Sigríður í Brattholti
Ung að árum og fátœk að fé
skráði heiðurskonan Sigríður í
Brattholti nafn sitt óafmáanlega
í sögu íslands með því að koma
í veg fyrir að Gullfoss yrði seld-
ur útlendingum. Það er í sam-
rœmi við ríkjandi hugsunarhátt
þessara tima, að eitt stjórnar-
blaðið, Tíminn, telur nú sjálfsagt,
þó að seint sé, að greiða Sigríði
viðvik þeta í peningum. Mikið
er, að ekki skuli vera stungið
upp á að inna greiðsluna af
hendi með Marshallfé.
FRJÁLS ÞJÓD vill hvetja
menn til að taka vel undir til-
mœlin um fjárhagslega aðstoð
við Sigríði í Brattholti, en sú
aðstoð á eingöngu að vera hjálp
til gamallar konu, sem misst
hefur heimili sitt í eldsvoða.
Hið fagra þjóðrceknisverk Sig-
ríðar í Brattholti má ekki sví-
virða í elli hennar með þvi að
meta það til fjár. Slík verk hafa
laun fólgin í sjálfum sér, þó að
œttjarðarbröskurum vorra tíma
gangi að sjálfsögðu erfiðlega að
skilja.
„Blað handa bændum“
Áður fyrr skoðuðu þeir, sem
rituðu Tímann, sig sem mál-
svara FYRIR bœndur, þeir rit-
uðu FYRIR bœndur og litu á
blaðið, sem þeir unnu við og
unnu fyrir sem BLAÐ FYRIR
BÆNDUR. En nú segir blaða-
maður við Tímann (miðv.d. 22.
þ.m.), Andrés Kristjánsson, vel
lœrður í íslenzku máli, í blað-
inu sjálfu, að þett.a sé „dönsku-
sletta“, og sé það eitt rétt mál
að segja og rita, að Tíminn sé
„blað handa bœndum.“ Ekki er
að undra, þó að sumt af andlega
fóðrinu í „blaði handa bœndum"
sé „fremur rýrara en meðallag",
þegar ritararnir líta svona á
hlutverk þess. Samkvœmt ís-
lenzkri málvenju er „blað
HANDA bœndum“ blað til hand-
argagns eða afnota bœndum (í
staðinn fyrir gras eða mosa,
eftir því sem á stendur?)
Háskólinn rækir
skyldur sínar
Háskólinn heldur uppi
umfangsmikilli enskukennslu
fyrir íslendinga, sem einkum
mun vera sótt af kvenfólki.
★★ Eftir vesturför sína
hefur nú háskólarektor boðað,
að hann opni salarkynni há-
skólans fyrir hermönnum af
Keflavíkurflugvelli til íslenzku-
náms.
★★★ Háskólinn rekur sum-
arhótel í Stúdentagörðunum.
••••••
••••••
••••••
••••••
••••••
RADDIR LESENDA
••••••
••••••
••••••
Skólastjóri gagnfræðaskóla í
stórum kaupstað segir í bréfi
til blaðsins m.a. á þessa leið:
„Hef lesið þrjú fyrstu blöð-
in með mikilli ánægju. Þið
eruð á réttri leið. Blessaðir
hamrið á ósómanum, sem er
að gera út af við íslenzku
þjóðina. Auðvitað vil ég
gerast fastur áskrifandi að
slíku blaði, þó að ég sé
flokksbundinn Framsóknar-
maður.“
Ungur maður í Suður-Þing-
eyjarsýslu skrifar á þessa leið:
„Ég hef lesið þrjú fyrstu
tölublöð „Frjálsrar þjóðar“
með mikilli ánægju yfir því
að eiga svo framtakssama
skoðanabræður sem útgef-
endur hennar eru. Ég hef
aldrei getað aðhyllzt neinn
hinna íslenzku stjórnmála-
flokka, en er hrifinn af
sósíalistísku verkamanna-
flokkunum í nágrannalönd-
unum, svo sem í Bretlandi.“
Bóndi í Vestur-Skaftafells-
sýslu, sem sendi blaðinu nöfn
I*iitÞifi n tjíM -
leyfin —
Framh. af 3. síðu.
vínveitingaleyfi mun óhætt að
virða 2—5 þús. kr. til fjár, og
er það því engin smáræðisgjöf,
er dómsmálaráðherra hefur
gefið stjórnarflokkunum árlega,
þó að ekki sé reiknuð sú að-
staða er þau fá með leyfunum
til að veiða veikar sálir.
Blaðið lætur lesendur sína
um að dæma það stjórnmála-
siðferði, sem er að baki öllu
þessu braski dómsmálaráðherra
með vínveitingaleyfin.
Síðar verður nokkru meira
rætt um vínveitingaleyfin til
annarra en stjórnmálaflokk-
anna.
fjögurra nýrra áskrifenda, auk
sín, ritar á þessa leið:
„Frjáls þjóð“ fer ekki erind-
isleysu út til fólksins ef hún
heldur áfram eins og hún
byrjar: djörf, rökljós, há-
vaðalaus, hispurslaus og hóf-
samleg á loforð. Umtalsmál-
ið er að blaðið þorir að segja
eins og er og umfram allt
að það hafi nóg þrek svo að
það ÞREYTIST EKKI Á AÐ
SEGJA SATT. Ég er flokks-
maður, ekki „leiðtogi“ og
hvorki „þræll“ né „gæðing-
ur“. Kuldalaust sagt og blátt
áfram. Og svo er um marga.
Þeir aðhyllast eitt eða fylgja
einni stefnu, þeirri sem þeim
þykir bezt eða stundum af
illum skást, sjá þörf á að-
finnslum og ávítum, en koma
engu að nema þar sem það
er flokknum til bölvun-
Bónda í Hörgárdal í Eyja-
fjarðarsýslu farast orð sem hér
segir:
„Þér hafið sent mér nokk-
ur tölublöð af „Frjálsri
þjóð“, og kann ég yður mín-
ar beztu þakkir fyrir.
„Frjálsa þjóð“ vil ég gjarn-
an kaupa og lesa. Ég dáist
að hispursleysi hennar og
hreinskilni. Hún er snerpu-
hvöss og snjöll í máli og má
hiklaust halda fram sem
horfir.“
Annar maður í sömu sveit
skrifar m.a. á þessa leið:
„Haldið áfram með blaðið
á þeirri braut, sem því hefur
verið mörkuð með þessum
fyrstu blöðum. Látið rnnfram
allt ekki niður falla baráttu
ykkar gegn hersetunni. Þið
megið vera þess fullvissir,
að í því máli standa margir
með ykkur. Það er áreiðan-
legt, að mikill meiri hluti
þjóðarinnar vill herliðið burt
úr landinu.“
Blaðið þakkar þessar á-
gætu viðtökur og hvatn-
ingarorð.
FR|ÁLS ÞJÓÐ
Mánudaginn 27. október 1952.
Bátagjaldeyrisálagiö —
Framhald af 1. síðu.
Dæmi 1. Þorskur með roði (7 lbs.).
Framleiðslukostnaður (S. H.) . kr. 5361,00 á smál.
Frá dregst:
Leiðrétting skv. nefndaráliti 1947 .. kr. 608,00 — —
4753,00
Seld bein ................................ kr. 300,00 — —
Raunverulegt framleiðsluverð (fob.) .... kr. 4453,00— —
Selt 1951 í Sterlingsgjaldeyri 14,871,2
smál. @ 62,983 þús. krónur (fob.) .. kr. 4235,00 — —
+ bátagjaldeyrisálag 60% á kr. 2117,00 . . kr. 1270,00— —
Verð til hraðfrystihúsanna .............. kr. 5505,00— —
Hreinn ágóði umfram það, sem meðtalið er í framanskráðu
framleiðsluverði (kr. 4453,00) er því 1052,00 kr. á smálest.
Dæmi 2. Þorskur, roðlaus fyrir Evrópumarkað.
Framleiðslukostnaður (S. H.) ........... kr. 5775,00 á smál.
Leiðrétting skv. nefndaráliti 1947 .. kr. 761,00 — —
5014,00
Seld bein ................................ kr. 320,00
Raunverulegt framleiðsluverð (fob.) .... kr. 4684,00 — —
Selt 1951 í clearing gjaldeyri 4735,2 smál.
@ 23,806 þús. kr. eða............... kr. 5027,00 — —
+ bátagjaldeyrisálag 26% á kr. 2513,00 .. kr. 653,00— —
Vaxandi áhugi á auk-
inni smábátaútgerð
Síðan FRJÁLS ÞJÓÐ birti
grein sína um aukna smá-
bátaútgerð, hefur nokkur
hreyfing komizt á það mál.
Þrír þingmenn Framsóknar-
flokksins hafa flutt tillögu
til þingsályktunar um lán-
veitingar út á smábáta og
vátryggingar þeirra. Efni til-
lögunnar er það, „að fisk-
veiðasjóður veiti framvegis
lán út á smábáta í samræmi
við lán út á stærri báta, án
þess að krefjast baktrygg-
ingar, enda séu smábátarn-
ir vátryggðir í samræmi við
vátryggingu hinna og trygg-
ingafélög skylduð, ef með
þarf, til þess að taka þá í
tryggingu“.
FRJÁLS ÞJÓÐ fagnar
þessum stuðningi við smá-
bátaútgerðina og væntir þess
að flutningsmennirnir knýi
fram afgreiðslu tillögunnar
nú á þessu þingi.
Eigendur smábáta í Rvík
hafa nýverið endurvakið fé-
Iag sitt, Björg. Hyggst félag-
ið að beita sér fyrir því, að
smábátarnir fái betri aðstöðu
í Reykjavíkurhöfn eða i
Skerjafirði, að smábáta-'
tryggingum verði komið í1
viðunandi horf og bátaeig- j
endur fái að selja fisk sinnj
sjálfir á ákveðnum stöðumj
í bænum. — Er þessi sjálfs-
bjargarviðleitni smábátaeig-
enda í Reykjavík hin lof-
samlegasta.
Augu manna eru nú óð-
um að opnast fyrir því, að
FRJÁLS ÞJÓÐ hafi hreyft
þörfu máli með grein sinni
um smábátaútgerðina. Víðs
vegar af landinu berast
fregnir, sem sýna ótvírætt,
að hér er um að ræða líf-
vænlega atvinnumöguleika.
Brýna nauðsyn ber til þess,
að gert sé öflugt átak til að
stórauka þessa atvinnugrein,
sem getur orðið ómetanleg
lyftistöng fyrir mörg hinna
smærri sjávarþorpa og er
raunhæfasta lausnin á at-
vinnuvandamálum þeirra.
Leyfir FRJÁLS ÞJÓÐ sér að
minna á tillögur sínar í þessu
máli, sem birtar voru í blað-
inu 6. þ. m.
/vvwwvuwwvwuwvvwvwwvuviftjwwvvwwvvv'uvyvyvi
Verð til hraðfrystihúsanna (fob.) .......... 5680,00 —
Hreinn ágóði (sbr. dæmi 1) um 1000 kr. á smálest.
Hér ber þó enn að gæta þess,
að nokkuð af þeim fiski, sem
seldur var 1951, var fram-
leiddur árið 1950, og kostaði
því minna í framleiðslu en
greint er hér að framan, þannig
að raunverulegur gróði hefur
orðið enn meiri, en hér er gert
ráð fyrir. Liggur nærri að á-
lykta, að bátagjaldeyrisálagið
hafi allt verið hreinn ágóði
hraðfrystihúsanna árið 1951, og
því með öllu óþarft miðað við
það verð, sem þau SKÖMMT-
UÐU bátunum.
Á ábyrgð
ríkisst j órnarinnar.
Það er öllum ljóst og hefur
lengi verið, að sú fáheyrða
fjárplógsstarfsemi, sem rekin er
með bátagjaldeyrisbraskinu,
er gerð í skjóli og á ábyrgð nú-
verandi ríkisstjórnar.
Það var ríkisstjórnin,
sem lét sérfræðing sinn og
ráðunaut í efnahagsmálum
samþykkja þá útreikninga
sem lagðir voru til grund-
vallar bátagjaldeyrinum.
Og það var hún og ráðu-
nautur hennar, sem sam-
þykktu þá fáránlegu fram-
kvæmd á þessum málum,
að ákveða fast prósentu-
álag (60% og 26%) á all-
an útflutning án tillits til
söluverðs. Útkoman af því
gæti (og hefur) orðið sii,
að ef einhver farmur var
seldur með tapi varð upp-
bótin með bátagjaldeyris-
álaginu lítil, en ef einhver
farmur var seldur með
verulegum gróða, varð
uppbótin með álaginu þeim
mun meiri!!
Er ekki að efa, að það hefur
þurft því sem næst heimsfræg-
an sérfræðing og reikningshaus,
til að finna upp slíka aðferð.
En afleiðingarnar af öllu því
braski, sem rakið hefur verið í
stuttu máli hér að framan, hafa
bitnað á öllum almenningi með
þeim ofurþunga, sem alþjóð er
kunnugt.
Ef til vill gætu menn gert
sér einhverja hugmynd um
þær, ef þeir hugleiddu, að báta-
gjaldeyririnn nam rúmlega 100
milljónum króna árið 1951, og
útlit er fyrir, að hann verði
meiri á þessu ári.
Álit sr. JEmiis ...
Framhald af 1. síðu.
Eg tel einangrun herliðsins í
herstöðvunum stuðla að hvoru
tveggja og óumflýjanlegt að
hverfa að því ráði eins og kom-
ið er. Hér er ekki aðeins um
takmörkun á frelsi hermann-
anna að ræða, heldur og þeirra
íslendinga, sem vildu heim-
sækja þá að erindislausu. Það
þarf að takmarka samgang ís-
lendinga og herliðsins við þau
skyldustörf, sem hvor aðili um
sig þarf nauðsynlega að vinna
innan vébanda hins. Ef herset-
an er nauðsynleg vörn, þá er
einangrun hersins lífsnauðsyn-
leg sjálfsvörn. Blöðin hafa öll
rætt vandamál hersetunnar, af
misjafnri alvöru þó, og allir
virðast sammála um, að eitt-
hvað þurfi að gera. Það verði
að stinga við fótum í samskipt-
unum við herinn. Mín skoðun
er sú, að einangrun herstöðv-
anna með.fyrrgreindum hætti,
sé það spor, sem næst beri að
stíga, allt annað sé gagnslaust.
Ég geri ráð fyrir, að prestarn-
ir svari almennt, þegar álits
þeirra er leitað í jafn aðkallandi
vandamáli og hér um ræðir,
enda væri annað í ósamræmi
við samþykkt prestastefnunnar.
Framlay
Islands —
Framhald af 1. síðu.
feðgar í þorpi fyrir norðan,
báðir vitgrannir. Faðirinn vai
jötunn að vexti og afli, en son-
urinn væskill í hvívetna. Fyrir
margt voru þeir frægir að
endemum, feðgarnir, en eink-
um þó fyrir það, að þegar þeir
mættu fólki á förnum vegi,
skauzt strákurinn bak við sitj-
anda föður síns, og æpti þaðan
ókvæðisorðum að vegfarendum.
Voru það uppnefni, og svívirð-
ingar. Hafði karlinn hina mestu
skemmtun af þessu tiltæki son-
ar síns, hló hrottalega og esp-
aði hann til óþurftarorðanna,
og jafnvel mest, þegar aðkomu-
menn áttu í hlut.
Hins vegar hafði grandvart
og siðsamt fólk hina mestu
raun af þeim feðgum, og taldi
þá til lítillar þurftar og lítils
góðs maklega, þó að ekki væri
að gert.
Sá, sem þekkti til þeirra
feðga, og hefur kynnt sér fram-
lag Morgunbl. til heimsmál-
anna, getur ekki komizt hjá því
að sjá líkinguna með þessu
tvennu, þegar hann les þá
heimspeki einfeldninnar, sem
vitnað var til hér að framan.
Um nokkurt skeið hefur rík-
isstjórn íslands „skotizt bak við
sitjanda" stórveldis og látið
aðalmálgagn sitt, Mbl., hrópa
ókvæðisorðum til ýmissa ríkja.
Þeirra meðal eru nokkur, sem
aldrei' hafa átt við okkur ann-
að en vinsamleg samskipti eins
og t.d. Pólland, Tékkóslóvakía
og Ungverjaland. Við önnur
höfum við lítil eða engin sam-
Biskup íslands sagði um sein-
ustu áramót:
„Sjálfstæði íslands á eng-
an styrkari staf eða stoð til
þess að styðjast við á fram-
tíðarvegi en kristið hugar-
far þegnanna og það hug-
rekki, sem þorir að horfast
í augu við öll stórveldi
heimsins í réttlætismálum
íslands“.
Nú er um réttlætismál ís-
lands að ræða.
Emil Björnsson.“
skipti haft, hvorki til góðs né
ills, eins og t.d. Kína. Þá heyrir
einnig undir þetta, að þegar is-
lenzkur utanríkisráðherra fékk
tækifæri til að ávarpa allar
þjóðir heims í útvarpi í fyrsta
sinni í sögu landsins, fannst
honum sögueyjan hafa það
merkast til heimsmálanna að
leggja, að kenna þessum sömu
þjóðum um það, að nokkrir
piltar af götum Reykjavíkur
hefðu brotið rúður í Alþingis-
húsinu með grjótkasti.
Þetta er í fáum orðum það,
sem ritstjóri Mbl. á við, þegar
hann heldur því fram, að við
getum ekki „verið hlutláusir
áhorfendur að öllu því sem ger-
ist á sviði heimsmála og
HEIMSÁTAKA“ (Lbr. F.Þ.) Og
þannig VILL hann að framlag
íslands verði á því sviði.
FRJÁLS ÞJÓÐ hefur áð-
ur látið í ljós þá skoðun, að
framlag íslands til heims-
málanna mundi ekki verða
mikið, en það væri æski-
legast, að það mætti verða
á þann veg að efla sam-
vinnu og friðsamleg sam-
skipti allra þjóða í siað
þess að stuðla að sundrung
og átökum þeirra í milli.
FRJÁLS ÞJÓÐ hefur
síður en svo nokkuð
við baráttu gegn kom-
múnismanum að athuga,
en telur þeirri baráttu
bezt borgið undir merkjum
skynsemi og mannúðar, en
ekki heimsku og stríðsæðis.
Hún telur þeirri baráttu
bezt borgið með því að
þyrma mannslífum, en ekki
tortíma og með því að
skapa mannkyninu meiri
lífshamingju en kommún-
isminn gerir, en ekki
minni.
„Menn með slíkum hugsun-
arhætti, eru sannkallaðir stein-
gervingar------“ segir Valtýr
Stefánsson, og hann má útvega
sér einkaleyfi á þeirri skoðun
sinni' án þess að móðga þetta
blað á nokkurn hátt.
Og meira en það. Blaðið gæti
vel unnað honum þess frama
að verða gerður heiðursdoktor
í einfeldni við einhvern háskóla
í Bandaríkjunum, þegar úr
vesturför hans verður, sem
hann mun vera að borga fyrir-
fram með skrifum sínum.