Frjáls þjóð - 14.08.1954, Blaðsíða 1

íslendingar! Stund-
in nálgast. Búið
ykkur undir alls-
herjar sókn gegn
hernáminu!
FRJÁLS ÞJÖÐ
3. árg.
Laugardaginn 14. ágúst 1954.
33. tbl.
Og föðurlandsást þeirra
fyrst um þaS spyr,
hve fémikill gripur hún yrði,
þvi nú selst á þúsundir
þetta, sem fyrr
var þrjátíu peninga virói.
(Þorsteinn Erlingsson).
Helsprengjur neðan-
jarðar í Miðnesheiði?
Bandaríkjamenn á Kefiavíkurflugvelli hafa nú þá sögu að
segja, og fara ekki dult með, að gera eigi í Miðnesheiði miklar
neðanjarðarhvelfingar. Óttast margir, að neðanjarðarhvelfing-
um þessum sé ætlað að vera geymslur fyrir atómsprengjur. 1
Það er vitað, að á Kefla-
víkurflugvöll er komið mik-
ið af verkfærum, sem notuð
eru við jarðgangaspreng-
ingar og neðanjarðargröft,
og girt hefur verið svæði,
sem bönnuð er umferð um.
Er þetta allt mjög tortryggi-
legt, ekki sízt þegar það er
jafnframt haft í huga, að
verið er að reisa flugvéla-
skemmu, sem tekur yfir óra-
vítt svæði og er sýnilega
ætluð heilum flugflota, og
flugbrautir hafa verið lengd-
ar við hæfi hinna stærstu og
langfleygustu flugvéla.
Lítils verð loforð.
Því var að vísu heitið, og
hefur verið margendurtekið, að
hingað skyldu ekki flutt kjam-
orkuvopn né héðan gerðar á-
rásir á önnur lönd, þótt til
styrjaldar kæmi. Hins vegar
hefur enginn tekið mark á slík-
run loforðum, því að allir hafa
þótzt vita, að þau yrðu ekki
•efnd fremur en svo mörg önn-
ur fyrirheit, sem gefin hafa
verið í blekkingaskyni í sam-
bandi við hernámið. Þetta eru
nefnilega loforð, sem samrým-
ast ekki eðli og anda heiftar-
legrar styrjaldar.
Kjarnorkusprengjur
illa séðir grannar.
Eins og vænta má, kæra fáir
sig um, að birgðir af kjarn-
orkusprengjum séu geymdar í
námunda við heimkynni þeirra.
Svo er í Bandaríkjunum, ekki
síður en annars staðar. Banda-
rísk stjómarvöld hafa því hvöt
til þess að flytja birgðir sínar
að nokkru leyti brott úr landi
til þeirra stöðva, sem bandaríski
herinn hefur fengið erlendis.
í öðru lagi eru kjarnorku-
sprengjur ekki þægilegur
flutningur á styrjaldartímum,
og því er efalaust, að bandarísk
hernaðaryfirvöld telja þær bet-
ur geymdar í þeim herstöðvum,
er þau hyggjast nota til árása
á lönd óvinanna. Þar eru þær
nærtækar í stríðsbyrjun, og í
kjarnorkustríði er það mikil-
vægt að gera árásirnar nógu
fljótt.
Þess vegna þarf engan að
undra það, þótt Bandaríkja-
mönnum kunni að koma til
hugar að geyma hér kjarnorku-
sprengjur, þótt það auki stór-
kostlega hættuna, sem vofir yf-
ir því landi, er þeir hafa tekið
að sér að „vernda“. í þessu
sambandi má minnast þess, að
Bandaríkjamenn víluðu ekki
fyrir sér að eigin sögn að reyna
að egna Þjóðverja til árásar á
Reykjavík í síðasta stríði með
því að koma til þeirra fölskum
upplýsingum um, að innrásina
á meginland Evrópu ætti að
gera frá íslandi. Það var ekki
Bandaríkjamönnum að þakka,
að Þjóðverjar létu ekki
blekkjast.
Burt með herinn.
Þessi tíðindi hljóta að
magna íslendinga til þess að
herða kröfur sínar á hendur
íslenzkum stjórnarvöldum
og bandarísku herstjórninni
Framh. á 4. síðu.
Sameiginlegur fundur
miðstjórnar og flokksráðs Þjóðvarnarflokks Is-
lands og fulltrúaráðs þjóðvarnarfélaganna í
Reykjavík verður haldinn að Aðalstræti 12, þriðju-
dagmn 1 7. þ. nu og hefst kl. 8,30 síðdegis.
Áriðandi mál á dagskrá. — Mætið stundvíslega.
MENNINGARTENGSL
H0LLYW00DS 0G
ÍSLANDS
Islands hefur þrisvar verið
getið í bandarískum kvik-
myndum, svo að hér sé kunn-
ugt. í nýrri bandarískri kvik-
mynd, sem heitir „Because
you are mine“ og byrjað er
að sýna í Noregi, leikur
Mario Lanza hlutverk manns,
sem gerzt hefur brotlegur við
réttar reglur. Honum er ógn-
að með þcssum orðum:
„Bezt að senda þig tii ís-
lands og láta þig syngja fyr-
ir Eskimóana.“ (Hvað skyldi
herhljómsveitin, sem hér
var, hafa gert fyrir sér?).
Einu sinni var hér sýnd
kvikmynd, þar sem Bob Hope
var í aðalhlutverki. Fjallaði
hún um sjóræningja, og var
íslenzki fáninn dreginn að
hún á sjóræningjaskipinu.
Þriðja myndin hét Iceland,
en var aldrei sýnd hér af
einhverjum ástæðum. Hún
lýsti lífi bandarískra her-
manna meðal islenzkra
kvenna, en íslenzkir karl-
menn, sem fram komu í
myndinni, voru allir fávitar
og aular. Thor Thors sendi-
herra sá sig tilneyddan að
skerast í málið og fékk því
loks framgengt, að nafninu
var breytt og felld niður
nokkur atriði, eftir að sýn-
ingar voru hafnar í Banda-
ríkjunum. Samt þótti ekki
óhætt að senda myndina
hingað til lands.
Strandarbændur
mótmæla
skotæfingunum
Bændur á Vatnsleysuströnd
hafa á ný mótmælt skotæfing-
um Bandaríkjamanna þar syðra.
Skotæfingasvæðið er í Vogun-
um, og er sagt, að sex landeig-
endur hafi leigt hernum það
fyrir 18 þúsund krónur.
En þetta svæði er ógirt og þar
gengur saman sauðfé bænda úr
ýmsum byggðarlögum. Tilburði
hafa Bandaríkjamenn að vísu
haft til að smala landið fyrir
skotæfingar, og gera þeir það
á þann hátt að láta flugvélar
fljúga lágt yfir það! Lítil trygg-
ing er að sjálfsögðu í þeirri
„smalamennsku“, og er það lág-
markskrafa bænda, að landið
verði girt.
99Snuröan « þrneöinutn^ :
Reiptog stjórnargæðinga
um sementsverksmiðjuna
Forráðamenn alþjóðabankans hafa nú
kippt að sér hendi um lánaveitingar
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokk-
urinn endurnýjuðu stjómarsamvmnu sína eftir síðustu
kosningar, var því heitið í stjórnarsáttmálanum, að
fyrirhuguð sementsverksmiðja á Akranesi skyldi ganga
fyrir öðrum framkvæmdum, er ríkisstjórnin beitti sér
fyrir. En langur tími var ekki liðinn, er Ölafur Thors
forsætisráðherra skýrði frá því, að „snurða væri
hlaupin á þráðinn" og yrði verksmiðjumálinu slegið
á frest ,,í bili“.
Þjóðvarnarmenn báru þegar
fram á þingi fyrirspurn um það,
hvers eðlis þessi ,,snurða“ væri,
en ráðherrarnir véku sér und-
an að gera grein fyrir því. Síð-
an hefur verið undrahljótt um
verksmiðjumálið, ekkert verið
aðhafzt,svo aðkunnugt sé,nema
hvað einhverju fé hefur verið
ráðstafað til lagfæringa á fyrir-
hugaðri verksmiðjulóð, sýni-
lega til þess að friða þá, er orðn-
ir voru órólegir vegna seina-
gangsins. Fyrirspurnum um
það, hvað valdi þessum lang-
vinnu töfum, hefur alls ekki
verið svarað.
Nú er liðið svo langt á sumar,
að sýnilega verður ekki á þessu
ári hafizt handa um neitt það,
sem hægt er að kalla upphaf
verksmiðj ubyggingar.
Álitlegt fyrirtæki.
Upphaflega var það ætlunin
að fá lán til áburðarverksmiðj-
unnar og sementsverksmiðj-
unnar frá alþjóðabankanum.
Var það álit erlendra sérfræð-
inga, að sementsverksmiðjan
væri miklu álitlegra og arð-
vænlegra fyrirtæki en áburðar-
verksmiðja af þeirri stærð, sem
hér var reist. Virtist því blása
byrlega um það, að fé fengizt
til sementsverksmiðjunnar.
Um þjóðhagslega þýðingu
sementsverksmiðju getur eng-
um blandazt hugur. Hún yrði
bókstaflega undirstaða bygg-
ingaframkvæmda og vegagerð-
ar með nýju sniði.
Krafan um
einkarekstur.
Þegar farið var að lcita
eftir lánum til framkvæmda,
Bandaríkjamenn rannsaka skilyrði
ar nýrrar radar- og herstöðvar á
til bygging-
Brunnahæð
Fyrir nokkru komu óboðnir
gestir vestur á fjörðu í flugvél
Björns Pálssonar, og hafa blöð
ekki flíkað þessu ferðalagi.
Þarna voru komnir skipulags-
stjóri ríkisins og tveir Banda-
ríkjamenn, og var erindi þeirra
að athuga aðstöðu til þess að
reisa radarstöð á Brunnanúp
eða Brunnahæð sunnan Pat-
reksfjarðar, milli Hvallátra og
Látrabjargs.
Það þykir harla uggvænlegt,
að Bandaríkjamenn hafa aug-
ljóslega hug á því að bæta við
annarri herstöð á Vestfjörðum.
En ríkisstjórnin er sýnilega
ekki fráhverf hugmyndinni, er
hún Ijær erindrekum Kersins
einn af embættismönnum sín-
um til fylgdar vestur í fjörðu.
Við þessa gestakomu hefur
og færzt nýtt líf í orðróm þann,
sem uppi var í vor um kafbáta-
stöð innarlega á Patreksfirði,
enda þótt Tíminn ryki þá upp,
eftir hálfsmánaðar þögn, og
kallaði það ; „haugalygi“, er
FBJÁLS ÞJÓÐ sagði frá því,
sem margtalað var, jafnvel af
mönnum, er vita máttu á því
nokkur skil.
Nú er þess farið á leit, að
stjórnarblöðin geri viðhlítandi
grein fyrir því, helzt án stór-
yrða, ef skapsmunir leyfa, í
hvaða skyni er verið að kanna
aðstöðu til þess að koma upp
radarstöð í þágu Bandaríkja-
(hers á þessum slóðum.
kom fljótt í ljós, að skilyrði
Bandaríkjamanna, sem ráða
alþjóðabankanum, fyrir lán-
veitingu, var það, að hluta-
félag ætti og ræki verksmiðj-
urnar.
Ríkisstjórnin beygði sig þeg-
ar fyrir þessum einkennilegu
kröfum um rekstrarformið, og
hvað áburðarverksmiðjuna
snerti, fékk hún einstökum
mönnum í hendur, gegn lítil-
fjörlegum hlutafjárframlögum,
umráð yfir gífurlegum upphæð-
um fjár, sem fengið hafði verið
í nafni alþjóðar.
„Snurðan
á þræðinum“.
Þegar farið var að athuga
hvernig haga ætti hlutafjár-
eign í sementsverksmiðju,
sem líkleg er til að Verða hið
arðgæfasta fyrirtæki, var
það sammæli stjórnarflokk-
anna, að þeir, sem grætt hafa
á innflutningi sements á
Uðnum árum, ættu að verða
eigendur verksmiðjunnar,
svo að þeir misstu ekki spón
úr aski sínum. Vildu Sjálf-
stæðismenn, að hlutaf járeign
þessara aðila yrði í hlutfalli
við sementsinnflutning
þeirra á liðnum árum. En
þá kom í ljós, að hlutur
Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga varð minni en
Vilhjálmur Þór vildi sætta
sig við. — Þetta er sú snurða,
sem stjórnarflokkunum hef-
ur ekki tekizt að lagfæra.
Lokuð sund.
Vegna þessa ósamkomulags
og reiptogs stjórnargæðing-
anna gáfust báðir stjórnar-
flokkarnir upp á þeirri fyr-
irætlun, að verksmiðjan yrði
eign hlutafélags, en þá
brustu vonirnar um lán frá
alþjóðabankanum. Forráða-
menn alþjóðabankans ráð-
lögðu í þess stað, að íslend-
ingar ættu að flytja inn á-
kveðna tegund múrsteins til
húsagerðar, þrátt fyrir fyrri
álitsgerðir um arðsemi se-
mentsverksmiðju.
Eftir þetta var dr. Benja-
mín Eiríksson sendur til Ev-
rópu í fjárbón, en mun hafa
fengið þau svör, að fjár-
hagsástandið á íslandi væri
ekki svo beysið, að það örv-
aði til lánveitinga.
Sementsverksmiðja
í stað kökudeigs.
Sé ríkisstjórnin þess ekki
umkomin að afla lánsfjár tU
sementsverksmiðjunnar, hlýtur
sú krafa að vakna, að hætt
verði innflutningi hvers kyns
skrans og hégóma, sem nú fyll-
ir allar búðir, og í stað þess að
kaupa útlcnt kökudeig, ind-
verskar vínkönnur og kín-
verska lakkbakka, verði gjald-
eyrir lagður til hliðar til
sementsverksmiðjunnar. Án
framkvæmda fyrir fórnir
sjálfra sín varðveita íslending-
ar ekki fjárhagslegt sjálfstæði.
Samhjálp ön-
firzkra bænda
Ellefu bændur í Mosvalla-
hreppi í Önundarfirði hafa
bundizt samtökum um samhjálp
við byggingar. Hafa þeir keypt
í sameiningu mótavið, sem þeir
nota til skiptis, og þegar ein-
hver ætlar að byggja votheys-
gryfju, hlöðu, íbúðarhús eða
annað, koma félagsmenn allir
og hjálpa honum kauplaust.
Þeir, sem lagtækir eru, slá upp
mótum og vinna önnur hin
vandasamari verk, en hinir
grafa grunnana og inna af
höndum steypuvinnuna.
Þessi athyglisverði félags-
skapur hefur starfað í nokkur
ár með góðiun árangri, auðveld-
að byggingar og leitt til þess,
að reist hafa verið hús, cr ella
hefðu ekki komizt upp.
Blaðið hefur haft spurnir af
svipaðri samhjálp í Skaftafells-
sýslu og Vestmannaeyjum, þótt
eigi muni vera þar neitt félags-
snið á, né samtök um kaup á
sameiginlegum efnivið. Vera
má, að slíkt eigi sér víðar stað.
Sprengjuflugvéla-
stöhvar í hættu!
í bandaríska tímaritinu
Newsweek 9. ágúst er svolát-
andi fréttaskeyti:
„Reykjavík. — Njósnaliðs-
foringjar í flughernum eru á-
hyggjufullir yfir þeim mögu-
leika, að rússnesk skip flytji
olíu til íslenzkra hafna í sam-
ræmi við íslenzk-rússneska
viðskiptasamninginn, sem und-
irritaður var fyrir tveimur
mánuðum. Þeir óttast, að það
gæti leitt til rauðrar sýkingar
eða jafnvel skemmdarverka (!)
í sprengjuflugvélastöðvum
Bandaríkjanna hér“.