Frjáls þjóð - 18.04.1959, Blaðsíða 4

oCaugarcfaginn 18. aprí
í 1959 — FRJALS ÞjjQC'
Grænlandsfari á Sauðárkróki
T Tm þær mundir, er Hallur
Ásgrímsson var í Kaup-
mannahöfn, var Hvanneyri í
Borgarfirði til sölu. Var hún lát-
in föl, væntanlega með öllum
hjáleigum, fyrir fimm þúsund
ríkisdali. Það þótti Halli of hátt
verð, og varð ekki af jarðakaup-
um hjá honum. í þess stað hélt
hann aftur til Grænlands vorið
1870. Að þessu sinni fór hann
til Holsteinsborgar, sem er rétt
norðan við heimskautsbauginn,
þar sem sundið er mjóst á milli
Grænlands og Hellulands.
Þarna var Hallur nú gerður
verzlunarstjóri. Ferðin norður í
Holsteinsborg var erfið, og
skipstjórinn af því taginu, að
lítil ánægja var að ferðast á
skipi með honum:
„Konan var lasin, og allt var
sem það skyldi ekki vera. Sk’ip-
stjórinn var kaldur í lund, og
allt var á móti mér — nei, þá
var betra að vera um boíð í
„Fönix“ til Fróns. Þar var líf,
en enginn dauði.
Þegar ég endilega kom hing-
að, svo fékk ég míkið að gera
fyrst að taka á móti kaupstaðn-
um og svo vörum þeim, sem
skipið kom með hingað. Ég
mátti púla um daginn með
höndunum og penna og á nótt-
unni með haus og penna. Kú er
allt þetta búið, og ég sit nú hér
í kyrrð og spekt, sem enginn
reynir að brjóta, því ég get ékki
sagt, að ös sé hér til, sem ég
þó gjarnan vildi. Ég hef fengið
citt hundrað tunnur af sellýsi og
þrjú hundruð pund af,'dúhi og
fimmtíu sett vatnsskinnsklæði
og sextán tunnur af hákarMíf-
ur.
Húsakynni eiu hér góð og
mörg, plássið er fallegt og vél
grasi vaxið. Væru hér ekki þéh
slæmu hundar, svo gæti ég víst
haft hér tvær kýr og sex til átts
geitur, en að fá þá blótuðu
t hunda burtu er aldeílis ómögu-
legt.“
T^að er því að heyra,.að Hallur
hafi í sjálfu sér unað held-
ur vel í Holsteinsborg þetta
sumar, þrátt fyrir „þá blótuðu
hunda“. En þess varð ekki langt
að bíða, að snöggleg breyting
yrðí á högum Halls. Um mitt
sumar 1871 var hann kominn tíl
Kaupmannahafnar og hafðí
kvatt Grænland að fullu og
'Öllu:
„Orsökjn til þessa er, að sá
gamli verzlunarstjóri, sem ég
afleysti í fyrra, gat ei unað sér
í sínu föðurlandi og fór því til
baka aftur, og ég af þeim á-
stæðum sem yngri mátti þaðan
burtu. Þar í mót var sú rétt-
vísa, danska stjjórn svo náðug að
vilja veita mér pláss sem assi-
stenti við' kaupstaðinn Godt-
haab, sem mér ekki sýndist um,
og fór því hingað með konu og
börn með skipinu til baka, til
þó að láta þá þrjóta sjá, að þeir
ekki skulu gera sama við einn
íslending sem þeir hafa áður
gert við svo marga danska.
Ég hef í það síðasta ár verið
dálítið iasinn og haft stór veik-
indi í húsi mínu, eftir sem kon-
an var veik heila veturinn, en
þó hef ég ekki tapað móð og
dug að tala fyrir mig.“
Gerði Hallur ráð fyrir að vera
hinn næsta vetur í Kaupmanna-
höfn, og nú vildi hann neyta
þess, að hann var ekki lengur á
Grænlandi og birgja sig að mat,
sem hann hafði ekki lengi átt
völ á. Hann bað Jón Sigurðsson
að liðsinna sér:
„Ef þér eigið einn góðan vin,
sem væri í standi til að senda
eftir yðar góðu tillögum eitt
gott sauðarfall í haust, svo vivdi
II.
ég til vorsins senda honum, hvað
sem hann vildi í staðinn fyrir
verðið af fallinu og vera yður
og honum alltént þakklátur.“
T þessar mundir höfðu kaup-
sýslumenn i Björgvin stofn-
að samtök, er áttu að freista
þess að koma á viðskiptum
milli íslands og Noregs. Skyldi
skip, sem hét „Jön Sigurðsson“,
vera í förum á mílli landanna.
Hallur Ásgrímsson réðst í þjón-
ustu þessa norska samlags, og
snemma í aprílmánuði 1872 var
hann komínn til Björgvinjar.
En hann kuimí þiar sýnu verr
við sig en í græhtenzku kaup-
stöðunum:
„Eftir nú að vera kominn tíl
Björgvinjar, víst þess staðar á
jörðinni, sem hefur verið, er og
verður leiðinlegaStur, Ijótastur
og dýrastur, svo Teyfi ég mér
virðingarfyllst að ’hripa þessar
fáu línur, sem ég -verð fyrst að
biðja yður að afsáka, að ekki
eru skrifaðar á móðurmáli okk-
ar (þetta bréf er að mestu leyti
þýtt.) En að geta haft ráð og
rænu til þess að skrifa heims-
ins fegursta mál í bæ eins og
Björgvin, þar sem maður heyr-
ir ekki annað en eilíft regn-
hljóð og sér ekki annað en óend-
anlega langa rangala, svokall-
aðar götur, fullar af alls kyns
illa þefjandi drasli svei og nei,
þá er Kaupmannahöfn betri.
Ég hef beztu von um, að þetta
Björgvinjarfélag muni verða
okkur íslendingum mjög þægi-
legt og láta í té þá aðstoð, sem
það getur með fyllstu varkárni.
í gær var ákveðið, að ungling-
urinn „Jón Sigurðsson“ skuli
fara af stað til föðurlands okk-
ar í fyrstu viku maímánaðar.
Ég er hræddur um, að hér
verði langt að þreyja og leiðin-
legt fyrir mig að dvelja hér, en
úr því að ég hef einu sinni
dæmt mig til þessa, þá verð ég
að sætta mig við það í blíðu og
striðu.“
TT’kki er ljóst, hve Hallur hefur
lengi verið í Noregi, en
sumarið 1876 var hann setztur
að á Sauðárkróki. Hafði hann
komið heim allvel efnaður mað-
ur og lagt nær öll efni sín í
verzlun hér. Þá var góð tíð í
Skagafirði, en ekki virtust Halli
Skagfirðingar þó alls kostar á-
nægðir, þvi að þeír vildu fá
krónu fyr'ir ullina, en fengu ekki
nema nfutíu aura fyrir hvíta
ull og 66 fyrir mislita. Kandís-
inn kostaði aftur á móti fimm-
tíu aura og brennivínið 75 aura
potturinn..
Síðasta bréfið, sem Hallur
skrifaði Jóhi Sigurðssyní, skýr-
Mtitari ósktíst
Staða ritara á handlækningadeild Landspítalans er
laus til umsóknar frá 1. júní næstkomandi að telja.
Laun samkvæmt XI. flokki launalaga.
Umsækjendur þurfa að hafa góða kunnáttu í vélritun,
íslenzku, ensku og Norðurlandamálum. Umsóknir með upp-
lýsingum um aldur, námsferil og fyrri störf, óskast sendar
til skrifstofu ríkisspítalanna, Klapparstíg 29, fyrir 25. apríl
næstkomandi.
Skrifstofa ríkisspítalanna.
ir nokkuð, hvernig Halli gafst
að fá fjármuni sína í hendur
innlendum kaupmönnum:
„Félag vort hefur gert góða
umsetningu, en þó lætur það sig
til, að það ekki geti blessazt, og
illa fór það, að ég lagði nokkr-
um sinnum í það, þó það hefði
víst getað þrifizt, hefði annar
en Pétur Eggerz haft allt það
fé millum handa, er hann hafði.
En hvað á að tala um það?
Heldur vil ég nú biðja yður sem
góðan og trúfastan anda að gefa
mér eitthvert ráð til að ná því,
sem Pétur hefur spilað burt af
eigum mínum. Hann lofaði mér,
þá ég lagði í félagið, að ég
skyldi aldrei tapa, heldur skyldi
tapið hvíla á honum, en ekki
mér, en nú er annað hljóð í
strokknum. Hlutabréfin eru
fallin niður í þrjátíu krónur í
staðinn fyrir fimmtíu. Hér af
getið þér séð, að ég hef tapað
yfir tólf hundruð krónum, og er
þetta stórt tap fyrir mig félaus-
an. Ég hef þá trú, að ef þér
skrifuðuð Pétri, að hann þá
vildi bæta mér einhvern hluta
af tapinu, því hann og allir geta
séð, að þetta er meira tjón fyr-
ir mig en fyrir hvern annan,
þar ég setti næstum alla aleigu
mína á vald Péturs í því trausti,
að hann meðhöndlaði mig með
húmaniteti, en ekki sem hann
hefur gert.“
Sennilegt er, að Hallur hafi
fengið harla lítið af því fé,
sem hann hafði tapað á hluta-
bréfunum, en átján hundruð
krónur virðast það hafa verið,
er hann endurheimti — þrír
fimmtu hlutar þess, sem hann
hafði lagt af mörkum.
Hallur staðnæmdist nú um
hríð á Sauðárkróki, og 18801
var hann kallaður tómthúsmað-
ur í verzlunarþjónustu. Virðist
hann enn hafa haft nokkur
efni, en á árunum upp úr 1880,
þegar mjög gerðist hart í ári
um skeið, bjóst hann á ný til
utanferðar. Að því sinni fór
hann lengra en áður, því að
hann fluttist til Vesturheims,
eins og svo margir aðrir, er
landið sá á bak á þeim áratug-
um. Jfvað um Hall varð vestan
hafs, er þeim ókunnugt, er þetta
ritar, en sennilegast er, að hann
hafi einnig þar hneigzt að verzl-
unarstörfum, enda var hann
kominn yfir fimmtugt og hafði
nær alla ævi fengizt við slílc
störf.
(Helztu heimildir: Bréf til
Jóns Sigurðssonar í þjóðskjala-
safninu, Lbs. 2410 4tp, Lbs..
2414 4to, prestsþjónustubók og,
sóknarniannátal Reýkjavíkur,
prestsþjónustubók Hofs á
Höfðaströnd, manntöl, leið-
beining Jóns Sigurðssonar á
Reynistað.)
Mfarnistatja atj ntiliii örititj;
Riíssneska aðalsmærin
%
otf Værínginn þingeyski
Gömul og fátæk kona, sein fyrir fjörutíu árum var
tíður gestur í salarkynnum eins þesa þjóðhöfðíngja í
Norðurálfu, er ríkti yfir flestum þegnum, eyðir nú síð-
ustu árum ævi sínnar við að hjúkra köttum í höfuðborg
framandi lands. Allir liennar ættingjar voru brytjaðir
niður í blóðbaði á ægilegum örlagatímum. Hún ein
hélt lífi sökum þess, að hún var gift útlendum ríkis-
i borgara — Íslendingi. Hver er þessi kona? Hver er ís-
: lendingurinn?
lVrálægt miðnætti hvegja nótt
1 ’ er lokið upp bakdyrum
gamals fjölbýlishúss í Kaup-
mannahöfn,og niður slitin þrep-
in staulast gömul og, farlama
kona. Það er bjúgur á fótum
hennar, annað augað sjónlaust
með öllu, hitt orðið sjóndapurt.
Þessi gamla lcona, sem þarna er
á ferli um miðnættið, ber körfu
á öðrum handleggnum, og þegar
hún er.komin niður í húsagarð-
inn, kallar hún lágum rómi:
„Kis-kis-kis!“
í sömu andrá flykkjast að
henni kettir, úfnir og rifnir.
Þetta ’eru flækingskettir, sem
hvergi eiga sér samastað, og
þeir hafa beðið þarna þessarar
gömlu konu — einu manneskj-
unnar, sem lætur sér annt um
þá. Kettirnir eru stundvísir,' og
það er gamla konan líka. Hálf-
villt kvikindin, sem alla hræð-
ást, þyrpast að fótum hennar, og
sum mjálma vingjarnlega. Og
iiú tekur hún að tína upp úr
körfu sinni mat handa þeim.
Kettirnir eru svangir, og það
verður harður atgangur, og
gamla konan talar til þeirra á
frönsku — ávítar suma fyrir
uppivöðslu og yfirgang við þá,
sem minni máttar eru, og hlynn-
ir að þeim, sem fara halloka:
„Svei þér, Brandur, dóninn
þinn! Ætlarðu ekki að lofa
þeim svarta að komast að? Þú
ættir þó að sjá, að þetta er ekki
nema lcettlingur! Svona, svona,
monsjör!“
Þegar gamla lconan hefur
tæmt körfu sína og hlutazt til
um það, að allir, sem til þessar-
ar kvöldmáltíðar komu, hafi
fengið nokkuð í svanginn, snýr
hún við, vafrar upp þrepin og
hverfur inn í húsið. Hún er
lengi upp stigana, því að þetta
er henni erfið ganga — fæturn-
ir eru þungir af bjúgnum og
valda varla líkama hennar. En
það er enn þróttUr í handleggj-
unum — hún tekur fast um
handriðið og vegur sig upp á
því. En móð er hún orðin, þegar
hún er loks komin upp í íbúð-
ina sína — tvö lítil herbergi,
þar sem hún býr ein með átta
köttum, sem hún á sjálf.
AA
T-^essi kona má muna tímana
tvenha. Hún var alin upp
við mikið ríkidæmi, siði og
háttu hins tignasta fólks. Á
yngri árum var hún glæsileg
og svipmikil, fagurlega búin og
prýdd dýrum skartgripum. En
svo skall fárviðrið yfir. Hönd
örlaganna sló ætt hennar,. og
sjálf sætti hún þeim raunum,
sem einstaklingi verða þyngst-
ar á herðar lagðar. Hefndin,
grimmdin, tortímingin — það
var hlutskiptið, sem bitnaði á
henni.
„Við segjum, að maður reiði
sorgina fyrir aftan sig,“ segir
Olga Olsofíjeff, því að það er
nafn þessarar konu. „Ég hef
ekki grátið í mörg ár. Táraíind-
irnar eru þornaðar fyrir löngu.“
í annarri stofu hennar búa sjö
kettir, bústnir og sællegir. í
hinni sefur hún sjálf á legu-
bekk, ásamt Tatou, áttunda kett-
inum. Þetta er nu hennar hirð.
Olga Olsofíjeff! Það er auð-
heyrt á nafninu, að gamla kon-
an er rússnesk. En hún fæddist
í Frakklandi. Móðir hennar var
frönsk greifadóttir, de Gra-
mond. Faðir hennar var rúss-
neskur liðsforingi, Olsofíjeff, er
starfaði hjá frönslcu flotastjórn-
inni. Föðurafi hennar var rúss-
neskur aðalsmaður og átti mikl-
ar jarðeignir í heimalandi sínu.
Olga var komin á sextánda ár,
er afi hennar dó, og þá fluttust
foreldrar hennar til Rússlands
til þess áð taka við aðalssetrinu.
Þetta var um aldamótin.
Þótt Olga væri aðalsmanns-
dóttir, var hún nokkuð látin.
vinna, jafnvel við uppskeru-
störf, því að faðir hennaT koni