Frjáls þjóð - 18.04.1959, Blaðsíða 5

FRJXLÓ ÞJtíÐ
cJLauýarclacfinn 18.
ápri
í 1959
»\
GJALDÞROTIÐ MIKLA
Á útmánuðum 1956 gerðust næsta furðulegir og óvæntir
atburðir í íslenzkum stjórnmálum. Jafnskjótt og ákveðið
var, að kosningar skyldu fara fram bá unt vorið, ári áður
en lokið var kjörtímabili, reyttu þrír stjórnmálaflokkar af
sér spjarirnar og íklæddust nýjum viðhafnarklæðunt líkt
og brúðgumi, sent býst til brúðkaups.
Framsóknarflokkur og Al-
þýðuflokkur köstuðu hernáms-
flíkunum út í yztu myrkur og
steyptu yfir sig kufli hernáms-
andstæðingsins, enda afneituðu
þeir nú með vörunum allri synd
hernámsins og kváðust enga
hugsjón eiga æðri en þá að víkja
úr landi sérhverjum stríðs-
manni erlends herveldis.
Kommúnistar köstuðu feldi
þeim, sem nefndist Sameining-
arflokkur alþýðu, enda var
hann slitinn orðinn og úlfshár
kommúnismans farin að gægj-
ast ískyggilega mikið í gegn, en
íklæddust í þess stað nýjum
klæðum, allgóðum, er Alþýðu-
bandalag nefndust. Undir þann
klæðafald skriðu svo nokkrir
uppflosnaðir menn úr Alþýðu-
flokki undir forystu Hannibals
Valdimarssonr, er látið hafði
ríki sitt á Vestfjörðum við lít-
inn orðstír.
Þrír voru upphafsmenn og
höfundar þessa sjónarspils,
Hermann Jónasson, Gylfi Þ.
Gíslason og Finnbogi R.
Valdimarsson. Tilgangur
þeirra var tvíþættur: ann-
ars vegar að ganga af Þjóð-
varnarflokknum dauðum,
hins vegar að koma á lagg-
irnar ríkisstjórn undir for-
sæti hins fyrstnefnda, ríkis-
stjórn, sem erfa skyldi landið
og sitja að völdum um langa
framtíð.
Sameiningatíáknið.
Þessir þremenningar voru á
sínum tíma allir andvígir inn-
göngu íslands í Atlantshafs-
bandalagið. Og allir rökstuddu
þeir afstöðu sina með því, að
vænta mætti, að í kjölfar þátt-
töku í bandalaginu fylgdi það,
að landið yrði hersetið á friðar-
tímum. Sú spá rættist líka von
bráðar, en þá brá svo kynlega
við, að Hermann og Gylfi, á-
samt Hannibal Valdimarssyni,
snerust til einhuga fylgis við At-
lantshafsbandalagið og hernám
landsins. Finnbogi hélt hins veg-
ar herkjunni sem hernámsand-
stæðingur enn um stund, enda
átti hann þingsæti sitt undir
Sósíalistaflokknum, sem er
hinn eindregnasti í hernáms-
andstöðu sinni, þegar ■ þess er
enginn kostur, að flokkurinn fái
að eiga aðild að ríkisstjórn.
Þessir þrír menn, sem á út-
mánuðum 1956 settu sér það
sem höfuðpiarkmið að ganga
af Þjóðvarnarflokknum
dauðum, voru þannig fáum
árum áður algerlega sam-
mála þeirri stefnu, sem
flokkurinn hafði markað. Og
tilgangurinn var ekki sá, að
taka upp stefnu Þjóðvarnar-
flokksins og bera liana fram
til sigurs, cins og sumir
lijartahreinir og hrekklausir
menn bjuggust við, heldur
liið gágnstæða: það, sem sam
einaði þessa menn var ekki
fyrst og fremst það að ganga
af Þjóðvarnarflokknunr dauð-
um, heldur hitt: að ganga
af stefnu hans dauðri.
Hermann og Gylfi höfðu báð-
ir brugðizt þessari stefnu. Þess
vegna þoldu þeir ekki, að henni
væri haldið á loft eða hún ætti
sér neina formælendur aðra en
þá, sem með gildum rökum
mætti væna um annarleg sjón-
armið. Finnbogi Rútur var
reiðubúinn til að slá striki yfir
hernámsmálin, ef honum mætti
auðnast að taka þátt í þeirri
pólitísku spilamennsku, sem er
þjarta hans kærari en nokkur
málefni.
Hernaðaráætlunin.
Hernaðaráætlun þeirra félaga
var í stuttu máli sú, að þegar
gengið hefði verið af Þjóðvarn-
arflokknum dauðum og ekki
þyrfti framar að óttast þá
stefnu, sem þeir eitt sinn höfðu
tjáð fylgi, skyldi rugla saman
reytum flokkanna þriggja og
setjast að völdum. Þeir lögðu
saman atkvæðatölur í sérhvef ju
kjördæmi og sannfærðust um
það, að Sjálfstæðisflokkurinn
væri dæmdur til minnihluta á
Alþingi um langa framtíð, ef
hinir f lokkarnir hagræddu íylg-
inu milli sín eins og bezt hent-
aði. Ríkisstjórn þessara flokka
yrði skírð sæmdarheitinu
„vinstristjórn“. Á fyrstu misser-
um hennar yrði að vísu að
svíkja öll höfuðkosningaloforð
flokkanna, og Ijóst var, að það
mundi valda nokkurri ókyrrð,
en skipulagsmeistararnir þrír
óttuðust það ekki svo mjög, því
að þá yrði Þjóðvarnarflokkur-
inn úr sögu. Þéir gerðu sér góð-
ar vonir um, að Sjálfstæðis:
flökkurinn mundi ekki fitna svo
mjög á svikum stjórnarflokk-
anna.
Áætlunin stóðst
í fvrstu.
Áætlun þessi stóðst í fyrstu.
íslenzkir kjósendur létu sérj
ekki til skammar verða þá trú,
að þeir séu auðblekktari en
aðrar verur, sem uppréttar
gangá á tveim fótum. Banda-;
lögin tvö héldu velli í kosning-
unum, og Þjóðvarnarflokkurinn
missti þingsæti sín. Mynduð
var ríkisstjórn beggja banda-
laganna, og innan misseris hafði
henni tekizt að fótumtroða öll
helztu kosningaloforð beggja að-
ila. Þrátt fyrir það ríkti enn hin
mesta bjartsýni í herbúðum
stjórnarinnar og nánustu fylgi-
nauta hennar. Var því spáð
fullum fetum á þeim vígstöðv-
um, að stjórnin mundi sitja að
völdum a. m. k. um tutugu ára
skeið.
Endalokin eins
og til var sáð,
Framhald þessarar sögu þekk-
ir sérhvert mannsbarn. For-
senda þessarar stjórnarmynd-
-unar var botnlausari óheilindi
og skefjalausari fláttskapur en
ijafnvel eru dæmi til í íslenzkri
stjórnmálasögu. Starfsferill
hennar var hraklegri og lítil-
mannlegri en jafnvel nokkurn
óraði fyril’. Og loks bar dauða
hennar að með háðulegum
hætti. ^
Áætlun spekúlantanna
þriggíja stóðst þannig aðeins
í 'fyrstu lotu, cnda gleymd-
ust þeim fábrotin og auðskil-
in sannindi.þegar þeir sömdu
áætlunina. Þeir gleymdu al-
veg gömlu sannlciksorði um
laun ódyggðanna og svik-
anna. Og þeim yfirsást lirap-
allega, þegar þeir héldu, að
líftaug vinstristjórnar yrði
undin úr þeim brem þáttum,
sem þeir liöfðu handa á milli:
afturhalds- og sérhagsmuna-
pólitík Framsóknarflokksins,
rótleysi og hentistefnu Al-
þýðuflokksins og Moskvu-
þjónkun Sósíalistaflokksins.
Ævintýrið varð skammvinnt
og endalok þess eins og til var
sáð. Höfundar áætlunarinnar
Finnbogi Rútur Valdimarsson
var aðalhöfundur „Alþýðubanda-
lagsins" og fyrrverandi ríkis-
stjórnar þess og Hræðslubanda-
iagsins. Allt það fyrirtæki hefur
beðið mcsta gjaldþrot, sem uni
getur í íslenzkri stjórnmálasögu
og reynzt mesta ógagn, sém
islenzkri vinstrihreyfingu hefur
nokkru siuni verið gert.
Aðalhöfundar Hræðslubanda-
lagsins vor.u þeir Hermann Jón-
asson og Gylfi Þ. Gíslason. Kjör-
tímabilið var aðeins hálfnað, þeg-
ar spilaborg Hræðslubandalags-
ins og ríkisstjórn þess og konim-
únista hrundi t-il grunna.
standa nú uppi afhjúpaðir sem.
mestu feilspekúlantar og gjald-
þrotamenn íslenzkrar stjórn-
málasögu. Þeir hafa dregið hug-
takið vinstristefna og vinstri-
stjórn niður í svaðið þannig að
hvort tve’ggja verkar nú á fjöl-
marga fyrri fylgismenn flokk-
anna þriggja eins og ófrýnileg
Grýla á lítil börn. Með feigðar-
flani sínu hafa þeir unnið stefnu
Framh. á 7. síðu.
frá Frakklandi með talsvert aðr-
ar þj óðfélagshugmyndir en ann-
ars tíðkuðust meðal aðalsfólks
í Rússlandi. En það voru þó dýr-
in og búpeningurinn á jarðeign-
um föður hennar, er henni
sjálfri þótti mest gaman að
sýsla við, og hún var enn ung-
lingur, þegar hún tók að hlynna
að flækingsköttum í grannþorp-
inu. Henni var ekki heldur fjár
vant, því að þau systkinin fengu
hvort 'um sig hálfa’ miíljón
• í'úblna í skírnargjöf. Vegna ætt-
göfgi sinnar var hún tíður gest-
ur í hirðsölum keisarans, en
■ það var keppikefli hins aðals-
borna fólks að njóta náðar
hans og hylli. Engan óraði fyr-
ir því, hvílíkum glóðum elds
keisarinn hafði safnað að höfði
sér. ' ‘ (
-OnQr
JJ - . '■
A hófst ófriður á milli
Rússa og Japana. Olga Ols-
ofíjeff var að verða tvítug
stúlka. Hún hafði verið á
; nokkurra mánaða hjúkrunar-
námskeiði, og nú vildi hún óð
og uppvæg komast austur í
, Asíu og * hjúkra þar særðum
mönnum. Þetta hefur líklega
ekki þótt henta stúlku af henn-
. ar æ.tter.ni,-ípg éinn góðan veður-
dag strauk Olga að heiman og
læddist út í hjúkrunarskip, sem
var á förum til Múkden. Við
hvarf hennar komst allt í upp-
nám, vog send var keisara-
leg' 'skipun til Sevastópól um
að taka stúlkuna, er skipið
kæmi þangað, og flytja hana
aftur heim til sín. En það er af
hjúkrunarskipinu að segja, að
því var sökkt, áður en það
komst til ákvörðunarhafnar í
Asíu, og aðeins.fáir þeirra, sem
á því voru, komust lífs af.
Olga gafst samt ekki upp, og
loks var henni leyft að fara til
Mansjúríu til hjúkrunarstarfa
með frönsku spítalaskipi, er
sent var þangað.
Um þessar mundir höfðu for-
eldrar Olgu fyrirhugað
henni hjónaband. .Það var
fimmtugur greifi, er þau töldu
bezt henta að gefa dóttur sína.
En nú bar nýrra við. Hún' neit-
aði með öllu að giftast gr'eifan-
um.
Um svipað leyti komst Olga
Olsofijeff í kynni við íslending,
sem var á ferðalági um Rúss-
land. Hann var að vísu fátækur
bóndasonur úr Þirageyjarsýslu,
en eigi að síður leizt aðalsmanns
dótturinni rússnesku-JÓlíkt- bet-
ur á hann en gainla gréifann,
sem foreldrar hennar ætluðú að
neyða hana til þess ’að giftast.
Og hún var einbeitt sem fyrr og
giftist þessúm' framandmánni
og væringja í trássi við foreldra
sína. Slíkt var að sjálfsögðu
mjög alvarlégt óhlýðnisbrot, og
þessi uppreisn gegn vilja fpr-
eldranna var miklum mun
háskalegri en strok hennar með
rússneska hjúkrunarskipinu.
Olga varð um skeið að fara
í útlegð með manni sínum. En
árin liðu og skapsmunir for-
eldra hennar mýktust smám
saman. Loks var hún tekin í sátt,
og íslendingnum, manni henn-
ar, var fengin staða í Péturs-
borg'. Hann var gerður þar að
kennara í leikfimi og sundi við
herforingjaskólann í borginni.
Hverrar fremdar meiri gat þing-
eyskur bóndasonur vænzt í borg
keisarans?
íslendingurinn þótti sóma sér
allvel, er hann fór að kynnast
hinu tigna venzlafólki sínu, og
hann komst þar brátt í vináttu
við hina æðstu menn og var
styrktur á margan hátt til þess
að gera hann sem samboðnastan
konu sinni. Meðal annars var úr
því bætt, er áfátt var um fjár-
hag, með því að fá honum jafn-
framt kennslunni vel launaða
stöðu í rússnesk-enskum banka
í Pétursborg. Loks var hann
skipaður í sex manna nefnd,
sem átti að hafa yfirumsjón með
allri fimleikakennslu og íþrótta-
kennslu í ríki Rússakeisara.
rin sigu áfram, og allt virt-
ist leika í lyndi. En svo
skall á heimsstyrjöldin fyrri.
Rússum vegnaði vel í fyrstu
lotu, en þeim mun verr sem
lengur leið. Loks leystist veldi
keisarans upp innan frá, og í
ringulreiðinni náðu bolsévíkkar
öllum tökum. Aðalsmennirnir
flúðu, hver sem betur gat. Fað-
ir Olgu Olsofíjeffs komst aust-
ur til Vladivóstok, en hann kom
þangað tveimur dögum of seint
til þess að ná síðasta skipinu, er
komst þaðan brott. Hann fór
huldu höfði undir gervinafni í
heilan áratug, en fannst árið
1929 og var þegar skótinn. Olga
komst með tveimur bræðrum
sínum til Oranienbaum, sem er
skammt’ utan við Pétursborg, og
þar átti bátur að bíða þeirra.
En báturinn kom aldrei. Bræð-
urnir földu sig þar í húsi, en
Olga sneri aftur til Pétursborg-
ar til þess að freista þess að út-
vega þeirn annan farkost. Þá
var fyrsta morðaldan hafin í
Pétursborg. í garðinum, sem var
umhverf is höll- ættarinnar,
mætti hún grátandi þjónustu-
stúlku, sem sagði henni, að
gamla frúin hefði v.erið hand-
tekin og ætti að halda henni
sem gísli, unz maður hennar
gæfi sig fram, en systkinin, sem
eftir voru heima, höfðu öll vér-
ið drepin.
Olga beið ekki boðanna, held-
ur flúði aftur í örvæntingu út í
Oranienbaum, og þar fann hún
lík beggja bræðra sinna á gras-
flöt við húsið, sem þeir höfðu
leynzt í.
Þetta var 21. nóvember 1917.
AA.
tt Olgu Olsofíjeff var þann-
ig upprætt, en' það hlífði
henni sjálfri, að hún var gift
íslendingi — útlendum ríkis-
borgara. Þau voru enn um skeið
í Rússlanúi, þótt ekki væri fýsi-
legt fyrir hana að dvepast þar,
en loks var þeim skipað að búa
muni sína í tveimur koffortum
og hypja sig úr landi. Þetta var
noltkru eftir byltinguna. Þau
fóru beina leið til Finnlands og
þaðan til Svíþjóðar og létu ekki
staðar numið fyrr en i Kaup-
mannahöfn. Þar hefur Olga
Olsofíjeff síðan lifað í útlegð.
Hún hefur verið ein síns liðs
síðan 1931 og haft ofan af fyrir
sér við ýmiss konar störf. Um
skeið reyndi hún að - kentia
f rönsku, en • kennsla lét henni
Framh. á 7. síðu.