Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.2005, Síða 8

8 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 5. nóvember 2005
A
ð lesa dagblöð dagsins orð
fyrir orð yfir morgunverð-
inum gæti tekið drjúgan
tíma. Dagblaðaútgáfa er nú
líflegri en hún hefur verið í
áravís; fjögur dagblöð
koma út daglega eða alla
virka daga, hvert og eitt
þeirra með gjörólíkum áherslum. Undanfarin
misseri hefur blaða- og tímaritamarkaðurinn
sannarlega blómstrað. Tímaritin eru mörg og
fjölbreytileg og bjóðast flest í áskrift. Sífellt
spretta upp ný og sérhæfðari blöð til þess að
sinna margvíslegum hugðarefnum og áhuga-
málum manna. Rekkarnir við kassana í kjörbúð-
unum eru fullir af mannlífstímaritum með hróp-
andi fyrirsögnum. Sjónvarpsdagskrárnar hafa
þróast út í hálfgerð tísku- og dægurmálablöð,
netsíður á borð við femin.is gefa út lítil tímarit
til þess að auka umferð
um síður sínar og útgáfa
blaða á netinu hefur einn-
ig aukist gríðarlega. Í nú-
tímasamfélagi verðum við stöðugt fyrir marg-
víslegu skynrænu áreiti og upplýsingar streyma
til okkar úr öllum áttum. Allt er þetta í svo
miklu meira magni en við getum nokkurn tíma
innbyrt eða melt fyllilega: því þurfum við að
velja og hafna. Margir fjölmiðlar, sérstaklega
prentmiðlar, hafa tekið upp á því að bjóða blöð
sín endurgjaldslaust og byggja þeir þá tekjur
sínar mestmegnis á auglýsingum. Það gefur
þeim mikið forskot í baráttunni um athyglina.
Fréttablaðið og Blaðið fljúga frítt inn um lúgur
flestra heimila og nokkur dægurmálatímarit
sem bjóðast ókeypis liggja í bunkum á opinber-
um og fjölförnum stöðum. Brautryðjendur í út-
gáfu ókeypis blaða voru útgefendur Undirtóna
sem var frekar karlmiðað blað með áherslu á
tónlist. Í kjölfarið fylgdi tónlistarblaðið Sánd og
fleiri. Síðustu árin hafa þrjú ný ókeypis blöð
komið fram á sjónarsviðið. Þau eru blaðið Orð-
laus sem er „kvenkyns tímarit“, Vamm sem er
blað fyrir unga fólkið og The Reykjavík Grape-
vine sem er blað fyrir ferðamenn og aðra ensku-
mælandi á landinu og það verður tekið sér-
staklega til skoðunar hér.
The Reykjavík Grapevine
The Reykjavík Grapevine er helsta borgarblað
Reykjavíkurborgar. Blaðið byggist á hefð borg-
arblaða sem fyrirfinnast í mörgum stórborgum.
Slík blöð innihalda yfirleitt hagnýtar upplýs-
ingar og leiðbeiningar um viðkomandi borg á
ensku. Í blöðunum birtast einnig oft listar yfir
helstu veitingastaði, upplýsingar um menning-
aratburði, skemmtilegar greinar um menningu
borgarinnar og fleira. Fyrsta tölublað The
Reykjavík Grapevine kom út í júní árið 2003 og
það sumar voru gefin út sex tölublöð. Í upphafi
var blaðið aðeins gefið út á sumrin, þar sem
ferðamenn voru flestir hér yfir sumartímann og
starfsfólk blaðsins hélt flest aftur til vinnu sinn-
ar á haustin. Á síðasta ári ákvað ritstjórnin að
halda útgáfu blaðsins úti á veturna líka, svo að
nú kemur það út allan ársins hring. Þetta er
þriðja útgáfuár blaðsins og forsvarsmenn þess
hafa einnig komið upp öflugri heimasíðu á slóð-
inni: www.grapevine.is. Valur Gunnarsson var
upphaflega titlaður ritstjóri blaðsins og tuttugu
blöð hafa komið út í umsjá hans. Valur hefur nú
snúið sér að öðrum verkefnum en Bart Cameron
hefur tekið við ritstjórn. Greina má ákveðnar
áherslubreytingar í blaðinu eftir ritstjóraskipt-
in, en þær virðast aðeins smávægilegar. Enda er
það ágætis regla að vinna innan þess ramma
sem fyrir er og leyfa lesendum að aðlagast
breytingum (ef einhverjar eru í bígerð) hægt og
rólega.
Efni og innihald
The Reykjavík Grapevine skiptist niður í
nokkra flokka. Framarlega birtast bréf til blaðs-
ins og svör við þeim, síðan kemur iðulega leiðari
frá ritstjóra, í nýjasta tölublaðinu birtist þar
einnig pistill frá ritstjóra netsíðunnar. Aðrir
efnisflokkar eru svo á víð og dreif um blaðið. Til
hliðar á síðunum má lesa nýlegar íslenskar
fréttir sem eru teknar úr daglegri enskri frétta-
birtingu á netsíðunni. Í blaðinu birtast greinar
og annað efni á borð við ljóð og fróðleik, sumt
tengist þema blaðsins þann mánuðinn, annað
ekki. Þetta eru greinar sem taka á málum í ís-
lenskum samtíma, hagnýtar eða upplýsandi
greinar og greinar sem fjalla um ýmislegt milli
íslensks himins og íslenskrar jarðar. Fastir liðir
eru „List og menning“, „Kvikmyndir og leik-
hús“, „Tónlist og næturlíf“, „Matur“, „Utan
Reykjavíkur“ þar sem fjallað er um landsbyggð-
ina og „Á ferðinni“ þar sem fjallað er um ferða-
lög utan Íslands. Lengi vel var dálkur á næstöft-
ustu síðu þar sem þjóðkunnir Íslendingar,
sérfróðir á hverju sviði fyrir sig, voru beðnir um
að velja átta af sínum uppáhalds íslensku bók-
um, kvikmyndum eða lögum. Stundum voru nið-
urstöðurnar teknar saman og þá voru birtir list-
ar yfir átta kvikmyndir, bækur og lög sem höfðu
fengið flest atkvæði á heildina litið. Þessi dálkur
virðist hafa fallið niður í síðustu tölublöðum.
Þetta var stórsniðugur dálkur en velta má því
fyrir sér hvort þeir Grapevine-liðar hafi orðið
uppiskroppa með þjóðkunna Íslendinga eða
hvort það hafi verið úrval kvikmynda, bóka og
tónlistar sem hafi verið of takmarkað fyrir dálk-
inn. Það er ekki gott að segja. Ef eitthvað sér-
stakt er á seyði í Reykjavík á borð við Menning-
arnótt, Iceland Airwaves, Gay pride eða
Vetrarhátíð, þá eru hátíðarhöldunum gerð góð
skil í blaðinu, yfirleitt á heilsíðu eða á stærra
svæði í blaðinu og sú hátíð sem er í gangi fær
einnig eigin efnisflokk á heimasíðunni. Á mið-
opnunni er „Leiðarvísir um miðborgina“ þar
sem talin eru upp kaffihús, veitingastaðir og
skemmtistaðir í miðborginni ásamt stuttum lýs-
ingum. Þar er dálkur með hagnýtum símanúm-
erum og þar stendur stórum stöfum að stræt-
isvagnar borgarinnar gefi ekki til baka (ólíkt því
sem tíðkast víða annars staðar). Ferðamönnum
er ráðlagt að brjóta miðopnu blaðsins saman og
stinga henni í vasann.
Á heimasíðu blaðsins má lesa nýjasta blaðið
og hægt er að velja öll útgefin tölublöð og skoða
þau á sama hátt. Á síðunni birtast nýjustu ís-
lensku fréttirnar á ensku. Þar má einnig lesa
vikulega pistla Pauls Fontaines-Nikolovs, rit-
stjóra netsíðunnar. Þarna eru tveir dálkar
merktir „List og menning“ annars vegar og
„Tónlist og næturlíf“ hins vegar, þar birtast til-
kynningar um það sem er að gerast þann daginn
eða um þær mundir. Á heimasíðunni birtast
einnig ýmsar auglýsingar, netkönnun, rammi
þar sem benda má á gagnlegar heimasíður á
netinu, rammi þar sem hægt er að senda inn
beiðni um að vera skráður eða skráð á póstlista
Grapevine og einnig rammi þar sem panta má
ársbirgðir af The Reykjavík Grapevine eða ger-
ast áskrifandi að blaðinu, fólki hvaðanæva að úr
heiminum býðst að fá blaðið inn um lúgu sína og
kosta ársbirgðirnar 2.320 íslenskar krónur.
Viðtökur og álitamál
Flestir Íslendingar geta lesið blaðið því enska er
mikið notuð í samfélagi okkar í dag. Íslendingar
virðast almennt hafa tekið blaðinu vel. Í bréfum
Íslendinga til blaðsins má sjá athugasemdir á
borð við þessa: „...I just want to thank you and
the others for publishing a great paper – the
Reykjavík Grapevine – that’s doing good and
very important things!!“ [Ég vildi bara þakka
þér og hinum fyrir að gefa út frábært blað – The
Reykjavík Grapevine – sem er að gera góða og
mjög mikilvæga hluti](3. tölubl. 2005). Það vakti
víst furðu ritstjórnar Grapevine hve margir Ís-
lendingar lásu blaðið og hve ört sá lesendahópur
hefur vaxið. Einnig virðist margt ungt fólk, sér-
staklega innan háskólasamfélagsins og á mið-
bæjarsvæðinu lesa blaðið reglulega.
Í bréfum til blaðsins má oft lesa athugasemd-
ir ferðamanna sem lýsa ánægju sinni með blað-
ið. Oft virðast þeir hrifnir af því hve vitrænt sé
tekið á málum í blaðinu, þeir virðast jafnvel
hissa á því. Skoskur útvarpskynnir skrifaði:
„whilst in town I picked up a copy of Grapevine
wich I thought was very impressive; I thought
the publication served me extremely well“ [Á
meðan ég var í bænum greip ég eintak af Grape-
vine sem mér fannst mjög áhugavert; mér
fannst blaðið þjóna þörfum mínum einstaklega
vel] (1. tölubl. 2005). Einn Bandaríkjamaður
sagðist kunna betur við Grapevine en Village
Voice sem er þekkt borgarblað í New York. (1.
tölubl. 2005). Ritstjóri bandaríska tímaritsins
Newsweek Budget Travel var svo hrifinn af
Grapevine að hann fékk Val Gunnarsson, sem
þá var enn ritstjóri blaðsins, til að skrifa grein
um veitingastaði í Reykjavík. Í kjölfarið fylgdi
svo netspjall þar sem Valur svaraði spurningum
um Ísland á heimasíðu Newsweek.
Hins vegar eru ekki allir jafn hrifnir af
blaðinu. Samkvæmt samræðum mínum við lítt
menntaða og lítt efnaða innflytjendur á Íslandi
virðast þeir afskaplega lítinn áhuga hafa á
blaðinu og er sem þeim finnist efni blaðsins lítið
sem ekkert höfða til sín. Svo virðist sem efni
blaðsins höfði einmitt frekar til efnaðra og lang-
skólagenginna ferðamanna og Íslendinga jafnt
aðfluttra sem innfæddra. Nemar í bókmennta-
fræði við Háskóla Íslands fóru fyrr á árinu í vís-
indaferð í bandaríska sendiráðið. Starfsmaður
sendiráðsins sá um kynninguna og stóð fyrir
svörum. Hún var spurð að því hvort hún læsi
The Reykjavík Grapevine. Áður en hún fékk
tækifæri til þess að svara fleygði einn bók-
menntafræðineminn því fram að blaðið væri ein-
mitt fínn miðill fyrir starfsmenn sendiráðsins,
því þar gætu þeir kynnst hinum „raunverulegu“
skoðunum Íslendinga. Annar bókmennta-
fræðinemi sagði að hann teldi blaðið reyndar
eitt hið róttækasta á Íslandi. Starfskona sendi-
ráðsins svaraði fyrirspurninni og viðurkenndi
það að hún læsi blaðið helst ekki, hún vildi
meina að það væru mestmegnis Bandaríkja-
menn sem skrifuðu í blaðið og að það sem hún
hefði út á það að setja væri ekki endilega rót-
tækni þess, heldur taldi hún að margt sem skrif-
að væri í blaðið væri beinlínis rangt. Þannig af-
vopnaði hún blaðið sem róttæka rödd Íslendinga
og afskrifaði það einfaldlega sem samastað
rangra fullyrðinga samlanda hennar.
Hverjir skrifa í The
Reykjavík Grapevine?
Eru það bara Bandaríkjamenn sem skrifa í
blaðið? Ekki eru allir á því, samkvæmt þeim
Grapevine-liðum voru pennar ritsins í upphafi
nánast allir íslenskir. Ég tók fimm eintök af
blaðinu; fjögur nýleg blöð og eitt aðeins eldra og
framkvæmdi smávægilega könnun á því hve
Pólitískt dreifirit dulbúið
Tímaritið The Reykjavík Grapevine er borg-
arblað ætlað ferðamönnum og erlendum íbú-
um þessa lands. Blaðið hefur reyndar verið all-
róttækt og pólitískt, til dæmis í umfjöllun um
hitamál í samfélaginu og íslenska þjóðar-
ímynd. Að mati fyrrverandi ritstjóra er blaðið
pólitískt dreifirit dulbúið sem túristabækl-
ingur en núverandi ritstjóri lítur ekki svo á.
Hér er fjallað um þetta áhugaverða tímarit.
Eftir Gretu Ósk
Óskarsdóttur
gretao@hi.is
Fjallkonan „Framan á 2. tölublaði 2004 birtist mynd af blökkukonu í skautbúningi. Sú ímynd er frekar ólík hinni