Mánudagsblaðið - 11.01.1954, Qupperneq 4

MÁNUÐAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 11. janúar 1954
■.mœ
VM

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
BLAÐ FYRIR ALLA
Ritstjórí og ábytgðarmaður: ’Agnar Bogason.
Blaðið kcmur út á mánudögum. — Verð 2 kr. í lausasölu.
IðSgreiðsla: Tjamarg. 39. — Símar ritstj.: 3496 og 3975..
Prentsmiðja Þjóðviljans b.f.
■l
•l.
'
Á
Burt með Þórð ur bæjarstjórn
Bæjarstjómarkosningarnar fara í hönd. Flokksblöðin eru
þegar tekin að rífast um afrek liðinna ára, fcelja upp kosti
sína og benda á galla andstöðunnar. Þetta blaðarifrildi er
bæjarbúum vel kunnugt. Umbótahugurinn, sem grípur
flokkana mánuði áður en Reykvíkingar kasta atkvæðum
sínum er gamall húsgangur, enda tekinn sém slíkur.
En það stappar næst landráðum þegar Framsókn-
arflokkurinn í málgagni sínu, Tímamun, ætlar sér þá dul,
að fetta fingur út í rekstur bæjarins og gagnrýna mál-
efni hans.
Allir Reykvíkingar vita að Framsókn er versti óvinur
Reykjavíkur. Framsóknarflokkurinn hefur í einu og öllu
barizt gegn hagsmunamálum bæjarins reynt að bera
hlut höfuðstaðarbúa fyrir borð i einu og Öllu. Skrif Tím-
ans nú, sem flest era runnin undán. rif jum Þórðar Bjöms-
sonar, eru aðeins augnabliksviðbrögð til þess eins, ef
mögulegt er, að snapa atkvæði einhverra sálna, sem enn
em óráðnar í því hvert þær kásta atkvæðum sínum.
Slík skrif eru jafn fölsk í garð Reykvíkinga og þau
ei’U illa hugsuð. Bak við þau liggur það eitt, að ná tangT
arhaldi á bænum og færa sér þau völd í nyt til að spilla
bæjarrekstrinum og koma af stað hrossakaupum og
öngþveiti.
Rej'kvíkingar hafa meir og meir sannfærst um .það,
að eins og málum er nú.komið, getur ekkert tryggt bæj-
arreksturinn neina meirihilutastjóm sú, sem nú situr
við völd.
Reykvíkingar kalla ekki yfir sig þá óhamingju, að
höfuðborginni sé stjórnað á sama hátt og Vestmanna
eyjakaupstað og Isafirði. Framsókn á ekki heima í. bæj
arstjórn, hvorki í áhrifasæti, eins og blað þeirra óskar
eftir né í nokkm sæti eða nefnd, sem fjallar um hags-
muni Reykjavíkur. ■
í næstu blöðum munum vér birta greinar um kom-
andi bæjarstjómarkosningar og verður þá um þetta mál
rækilega ritað.
Dr. Helgi og Kleppsmáíin
Kleppsmálið svonefnda hefur, að vonum, vakið mikla
athygli. Merkir læknar hafa, í blaðaviðtölum og sjálf'
stæðum greinum, deilt hart á ástandið á Kleppi og verið
ómyrkir í máli. Mánudagsblaðið var blaða fyrst til þess,.
að benda á, að stjórn geðveikrahælisins að Kleppi væri
með nokkrum óhæfindum, og nauðsyn væri til þess, að
ábyrgir aðilar athuguðu gaumgæfilega störf yfirlækn
isins. Skiifum Mánudagsblaðsins var ósvarað og þegar
umræddir læknar létu í ljós skoðun sína á læknisaðferð-
um dr. Helga, í dagblöðunum, var þeim skrifum einnig
ósvarað. Það er leiðinleg staðreynd, að dr. Helgi Tómas-
son hefur ekki haft þann manndóm í sér, að svara þessum
skrifum og jafnframt óhæfileg afstaða opinbers embættis-
manns.
Hitt er þó sýnu verra, að heilbrigðisstjórn landsins
skuli víkja sér undan skyldu sinni, og reyna, að því bezt
verður séð, að þegja málið í hel. Ef svo er, þá er óhætt að
upplýsa viðkomandi aðila um það, að þessi mál verða ekki
þögguð niður, en þeim haldið áfram unz endanleg niður-
staða er fengin um afstöðu heilbrigðisyfirvaldanna.
Opinberum embættismönnum ber skylda til þess að
greiria frá störfum s'íhum, er þau liggja undir almennri
gagnrýni og nú hefúr sú gagnrýni náð því marki, að ekk-
ert nema x’annsókn faglærðra maxma og opinberar:. nið-
urstöðui’ varðandi ástandið að Kleppi getur fullnægt
gagnrýni almennings.
•'V•' ■KpitrÍL&&'^r':
• - ■' í

I
Þjóð vor er fræg, meðal ann-
ars fyrir það,. að hún stofnsetti
Alþingi, lýðveldisþing, fyrir allt
landið, áður en það þekktist ann-
ars staðar í heirhinum. Okkar
ríicu goðorð voru þá orðin til.
Goðamir höfðu veg og vanda af
lýðveldisþingumun. Allsherjar-
goðinn setti lýðveldisþingin og
helgaði þau. Lögsögumaðurinn
var hinn raunverulegi forseti lýð-
veldisþingsins. Hann sagði upp
lögin í byrjun hvers þings. Hann
stýrði málum manna á þingun-
um, hann hafði ábyrgð á, að dóm-
ar væru rétt dæmdir og þingum
stýrt samkvæmt lögum og regl-
um. Þetta hélzt að mestu án
breytinga meðan landið hafði
sjálfstjórn, var lýðveldi.
Landið hafði sjálfsforræði, var
lýðveldi, í þrjú hundruð þrjátíu
og fjögur ár. Að þeim tíma end-
uðum gekk þjóðin Noregskon-
ungi á hönd.
Við það breyttist' þinghald og
lögskipun. Allsherjargoðinn hvarf
úr sögunni. ’ Lögsögumaðurinn
hvarf af leikvelli þingsins. í stað
þessara manna komu lögmenn.
— umboðsmenn konungs- —
Þeir voru tveir. Þeir voru dóms-
forsetar, stýrðu þingunum, sátu
í dómum, og gættu þess, að dómar
væru rétt dæmdir. Fór svo fram
um hríð. Síðar færðist konungs-
valdið í aukana og skipuð voru
hirðstjóraembætti hér á landi.
Voru þeir, hirðstjórarnir, um-
boðsmenn konungs í landinu og á
Alþingi. Aftur á móti voru lög-
réttumenn og biskupar fulltrú-
ar héraðanna og gættu hagsmuna
almennings á þingum. Hirðstjór-
ar og lögréttumenn sátu í dóm-
arasætum á Alþingi. Allshgrjar-
goðinn og lögsögumaður lýðveld-
isins voru mestu lagamenn larids-
ins á sinni tíð. Hið sama gilti um
lögmenn, lögréttumenn og hirð-
stjóra, eítir að landið gekkst und-
ir erlend yfirráð, að þeir voru
tíð. Hið sama gilti um hina fornu
goða. Allir þeir menn, sem þing-
um stýrðu og dónia dæmdu á
Þingvelli, voru úr tölu stórmenna
þjóðarinnar, voru -kynbornir
menn, sem höfðú mannaforráð og
voru menntir vel, að þeírra tíðar
hætti. Voru til foringja fallnir,
höfðu aðalsmark hirðmennskunn-
ar á sér. Voru kappar að þeirrar
tíðar mati. Þannig gekk þetta, þó
með nokkrum breytingum, þar til
Alþingi á Þingvöllum var lagt
niður í lok 17. aldar.
Árið 1662 lét Kristján III. Dana
konunugur stefna höfðingjum
landsins saman í Kópavogi til að
sverja sér og niðjum sínuni holl-
nustu sem.einvalda yfir landinu.
Voru þarna saman komnir lög-
menn, biskupar og prestar, en
þeir voru forystumenn þjóðarinn-
ar. Játuðust þeir allir undir ein-
veldi konungs nær fnótstöðulaust.
Þó var erfðahylling þessi mark-
leysa ein, þar sem þessir ofan-
nefndu höfðingjar þjóðarinnar
höfðu ekkert umboð frá þjóðinni
sjálfri til að seljá land og þjóð
hans. En hyllingunni var aldrei
formlega mótmælt vegna aum-
ingjaskapar þjóðarinnar, sem
samanstóú af kúguðum kotung-
um.
Eftir þessar aðfarir verður Al-
þingi ekki nema svipur hjá sjón,.
Danakonungur er orðinn einvald-
ur og þá um leið löggjafi þjóðar-
innar. Hann einn stjórnar þjóð-
inni með sínum konunglegu til-
skipunum og þarf ekki þingsins
við lengur, enda leggst það niður
og lognast út af í lok seytjándu
aldar eins og kunnugt er; frægð
þings og þjóðar fallið í sömu gröf.
Þetta lá þó ekki lengi í þögn
og smán. Komu brátt fram bæn-
arskrár um endurreisn Alþingis.
Báru þær þann árangur-, að 1845
var Alþingi endurreist og því val-
inn samkomustaður i Reykjavík.
Þetta þing var nú ekki fólkstjórn-
arþing; heldur ekki löggjafar-
þing; en það var ráðgefandi þing,
ein deild, sem samdi bænarskrár
til konungs um breytt og bætt
stjórnarforrh og tilslökun á ein-
veldi. Þingið skyldi koma saman
annað hvert ár.
Þetta endurreista þing þurfti
nú að velja sér forseta. Hann var
nú ekki af lakari endanum. Þing-
fulltrúarnir voru sammála um,
að fríður yrði foringinn að vera,
sem svo fræknu liði skyldi stýra.
Forseti þessa fyrsta þings var
Bjarni Thorsteinsson, þá amt-
maður í Vesturamtinu.
Árið 1847, er þing kom saman,
var Þórður Sveinbjörnsson há-
yfirdómari kosinn forseti þings-
ins. 1849, er þing kom saman, var
Jón Sigurðsson kosinn forseti
þingsins. 1851 verður Páll Mel-
steð amtmaður í Vesturamtinu
kjörinn forseti þingsins- 1853
verður Jón Sigurðsson aftur for-
seti þingsins. 1855 verður Hannes
Stephensen prófastur að Görðum
á Akranesi forseti þingsins. 1857
verður Jón Sigurðsson aftur for-
seti þingsins. 1859 og 1861 er Jón
Guðmundsson, klausturhaldari,
sýslumaður og ritstjóri, forseti
þingsins.
Árið 1863 verður Halldór Jóns-
son, prófastur .að Hofi í Vopna-
firði forseti þingsins. 1865 verður
Jón Sigurðsson enn á ný forseti
þingsins, og er eftir það kosrnn
forseti þingsins óslitíð til'á^ms
1877 að því meðtöldu. Er hann
fyrsti forseti sameinaðs Alþingis
frá 1875—1877. Jón Sigurðsson
varð stúdent 1829, biskupsritari-
til 1833, las málfræði (fornu mál-
in) nokkur ár við Hafnarháskóla,
en lauk ekki prófi. Hann var bú-
settur í Kaupmannahöfn frá 1833
til æviloka. Hann er dáinn 7.- des-
ember 1879 í Kaupmannahöfn.
Árið 1879 er Pétur Pétursson
biskup kjörinn forseti sameinaðs
þings. ÁriðT881 er Bergur Thor-
berg amtmaður og síðar lands-
.höfðingi kjörinn forseti samein-
aðs þings. Magnús Stephensen,
síðar ■ landshöfðingi; er forseti
sameínáðs þings árið 1883. Árni
Thorsteinsson, landfógeti, er for-
undir einveldi konungs og niðjaseti sameinaðs þings árið 1885.
Benedikt Sveinsson sýsluraaður,
er kjörinn forseti sameiriaðs þings
árið 1886 og 1887. Benedikt Krist-
jánsson prófastur i Múla er forseti
sameinaðs þings 1889. Eiríkur
Briem prófessor er forseti sam-
einaðs þings árið 1891. Aftur verð
ur Benedikt Sveinsson sýslumað-
ur, forseti sameinaðs þings árið
1893 og 1894. Ólafur Briem stú-
dent og bóndi að Álfgeirsvöllum
er forseti sameinaðs þings árið
1895. Þá er Hallgrímur Sveinsson
biskup, forseti sameinaðs þings
ærin 1897 og 1899. Aftur verður
Eiríkur .Briem prófessor forseti
sameinaðs þings árið 1901 og er
það óslitið til ársloka 1907. Bjöm
Jónsson ritstjóri er kjörinn for-
seti sameiriaðs þings 1909. Skúli
Thoroddsen sýslumaður 1909—
1911. Hannes Hafstein er kjörinn
forseti sameinaðs þings 1912. Jón
Magnússon bæjarfógeti, , fyrsti
forsætisráðherra, er forseti sam-
einaðs þings siðari hluta þingsins
1912 og þingið 1913. Þá kemup
Kristinn Daníelsson prófastur og
er forseti sameinaðs þings frá
1914 til 1917. Þá kemur Jóhann-
es Jóhannesson bæjarfógeti og
er forséti sameinaðs þings áriri
1918 til 1921. Sigurður Eggerz
sýslumaður 1922. Magnús Krist-
jánsson kaupmaður og útgerðar-
maður er forseti sameinaðs þings
síðari hluta þingsins 1922 og 1923.
Aftur verður Jóhannes Jóhann-
esson forseti sameinaðs þings
1924 og er það óslitið til ársins
1926. 1927 til 1929 er Magnús
Torfason sýslumaður forseti sam-
einaðs þings. Þá er Ásgeir Ás-
geirsson, alþingismaður, síðar
ráðherra og nú lýðveldisforseti,
forseti sameinaðs Alþingis 1930
og 1931. Þá er Einar Árnasorr
bóndi og ráðherra forseti 1931,
síðari hluta þing, og 1932. Þá
kemur Jón Baldvinsson prentari,
forstj. Alþýðubrauðgerðarinnar,.
bankastjóri o. fl. Ér hann forséti
sameinaðs þings frá 1933 (síðara
þings) og óslitið til 1938. Þar
næst Haraldur Guðmundsson,
kennari, ráðherra o. fl. Er hann
forseti þingsins frá 1938 til 1941.
Gísli Sveinsson, sýslumaður verð-
ur forseti sameinaðs þings árið
1942. Haraldur Guðmundsson aft-
ur kjörinn forseti 1943. Gisli
Sveinsson. sýslumaður er aftur
kjörinn forseti sameinaðs þings
1943, 1944 og 1945. Jón Pálmason
bóndi er kjörinn fórseti þingsins
1946 og til 1953, en Jörundur
Brynjólfsson bóndi er nú forseti
sameinaðs þings.
Stjórnarskrá gaf Kristján IX.
Danakonungur þjóðinn 1874. Þá
fékk þjóðin frjálsa löggjöf og
fjármál. Þá varð þinginu skift í.
tvær deildir, en í sameinuðu þingi
skildi útkljá hin stærri mál og
þau mál, sem deildirnar gátu ekki
orðið sammála um.
Forseti sameinaðs Alþingis er
Samei-ningartákn þingsins, eins
og Alþingi sjálft. er sameiningar-
tákn þjóðarinnar. Það.er því ekki
lítið áríðandi, að forseti sameiri-
Fi’amhald á 7. síðu.