Morgunblaðið - 03.03.2005, Qupperneq 14

14 FIMMTUDAGUR 3. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
NIYAZOV, forseti Túrkmen-
ístans, hefur skipað svo fyrir,
að öllum sjúkrahúsum í land-
inu verði lokað nema þeim,
sem eru í höfuðborginni,
Ashgabat.
Kom þetta fram hjá tals-
manni forsetans, sem sagði, að
lokunin væri hluti af mjög rót-
tækri stefnu forsetans í heil-
brigðismálum.
Að því er segir á fréttavef
BBC, breska ríkisútvarpsins,
tók Niyazov, sem jafnan er
nefndur „Turkmenbashi“ eða
„faðir allra Túrkmena“,
ákvörðunina á mánudag á
fundi með embættismönnum af
landsbyggðinni. „Til hvers
þurfum við öll þessi sjúkra-
hús?“ sagði hann þá. „Ef fólk
er sjúkt getur það komið til
Ashgabat.“
Fyrir landsmenn þýðir þetta
í raun endalok heilbrigðiskerf-
isins, sem var afar bágborið
fyrir, en á síðasta ári rak Niya-
zov 15.000 starfsmenn heilsu-
gæslunnar úr starfi og lét her-
menn koma í þeirra stað.
Niyazov forseti er orðinn
frægur fyrir alls konar und-
arlegheit en þessi síðasta
ákvörðun hans þykir þó taka
öllu öðru fram. Raunar lét
hann ekki nægja að loka
sjúkrahúsunum, heldur lokaði
hann líka öllum bókasöfnum
utan höfuðborgarinnar. Sagði
hann, að þau væru ekki til
neins þar sem sveitafólkið
kynni hvort eð er ekki að lesa.
Turkmen-
bashi lokar
sjúkrahúsum
VOPNAÐIR menn skutu í gærmorg-
un til bana í Bagdad einn dóm-
aranna sem eiga að rétta yfir Sadd-
am Hussein,
fyrrverandi for-
seta Íraks. Sonur
dómarans, Moh-
ameds Marwane,
lét einnig lífið en
sá starfaði sömu-
leiðis við dóm-
stólinn. Dómarar
við dómstólinn
eru 20 en Marw-
ane er sá fyrsti
sem ráðinn er af dögum.
Róstusamt var í Írak í gær en að
minnsta kosti tíu manns létu lífið í
sprengjuárásum og tugir særðust. Á
mánudag létust að minnsta kosti 118
manns í mikilli sprengingu í borg-
inni Hilla. Var það mannskæðasta
árás uppreisnarmanna í Írak frá því
Saddam hrökklaðist frá völdum fyr-
ir tveimur árum. Þúsundir manna
komu saman í Hilla í gær til að lýsa
andstyggð sinni á tilræðinu en fólkið
krafðist m.a. afsagnar héraðsstjór-
ans Walids Janabis, en það er ósátt
við að yfirvöld skuli ekki geta tryggt
öryggi borgaranna.
Áfram afnota-
gjald hjá BBC
BRESKA ríkisstjórnin kynnti í gær
áform um að leggja niður útvarps-
ráð breska ríkisútvarpsins, BBC,
sem starfað hefur í 78 ár. Í stað ráðs-
ins komi annars vegar sérstök fram-
kvæmdastjórn og hins vegar sjálf-
stæð stjórn. Tessa Jovell,
menningarmálaráðherra Bretlands,
sagði að þessi breytta skipun mála
ætti að auka á gegnsæi og ábyrgð yf-
irstjórnar BBC. Gert er ráð fyrir að
stofnskrá BBC verði að öðru leyti
óbreytt og stofnunin verður eftir
sem áður fjármögnuð með afnota-
gjöldum en um árgjald er að ræða,
u.þ.b. 13.600 ísl. kr., sem innheimt er
af hverju því heimili sem hefur yfir
sjónvarpi að ráða.
Fimmtungur til
hinna fátækustu
EINUNGIS fimmtungur þróun-
araðstoðar rennur til fátækustu
ríkja heims. Þetta kemur fram í
nýrri sameiginlegri skýrslu hjálp-
arsamtakanna Oxfam og ActionAid.
Í skýrslunni segir ennfremur að
þróunaraðstoð iðnríkja einkennist af
„sjálfhverfum hagsmunum“ þeirra.
Þannig séu allt að 40% alþjóðlegrar
aðstoðar við þróunarríki bundin við
ákveðin skilyrði. Nefnt er að stjórn-
völd í þróunarríkjum séu þvinguð til
að kaupa vörur og þjónustu á upp-
sprengdu verði.
Í skýrslu samtakanna er því einn-
ig haldið fram að um helmingur al-
þjóðlegrar aðstoðar við fátækustu
ríkin renni til heilbrigðis- og
menntamála.
Sameiginlega skýrslan er hluti af
þeim gögnum sem hjálparstofn-
anirnar leggja fyrir fund ráðherra
Efnahags- og framfarastofnunar-
innar (OECD) í París síðar í vikunni.
Þar er ætlunin að fara yfir gagnsemi
þróunaraðstoðar og hvernig hún
skilar sér út í samfélagið. Enn-
fremur verður leitað eftir því við al-
þjóðlegar stofnanir að þær leyfi
OECD að fylgjast með aðstoðinni
sem þær veita til þess að betur verði
unnt að meta árangurinn.
Ef ráðherrar OECD grípa ekki
strax í taumana er hætt við að tak-
mark Sameinuðu þjóðanna um að
draga úr fátækt í heiminum fyrir ár-
ið 2015 lendi á Louvre-safninu í Par-
ís, að mati talsmanns ActionAid.
Drápu dómara í
máli Saddams
Saddam Hussein
FRIÐARGÆSLULIÐAR Samein-
uðu þjóðanna í Lýðveldinu Kongó
felldu næstum 60 vopnaða menn í um-
fangsmiklum aðgerðum í Ituri-héraði
í norðausturhluta landsins. Embætt-
ismenn SÞ greindu frá þessu en hinir
föllnu eru sagðir hafa tilheyrt vopn-
uðum sérsveitum af Lendu-ættbálk-
inum, FIN, sem í síðustu viku drápu
níu friðargæsluliða frá Bangladesh.
Talsmaður SÞ sakaði liðsmenn
FIN-sveitanna um að hafa staðið fyr-
ir herferð gegn óbreyttum borgurum
af Hemu-ættbálkinum. „Þessi samtök
hafa haldið áfram að ræna, drepa og
nauðga fólki, þannig að líf þess hefur
verið hreinasta helvíti,“ sagði tals-
maður SÞ, Eliane Nabaa. „Það er
kominn tími til að ráða niðurlögum
þessara sérsveita,“ bætti hún við.
Um þrettán þúsund friðargæslulið-
ar eru í Kongó sem er með því mesta
sem þekkist. Haft var eftir talsmanni
friðargæslusveitanna að skotið hefði
verið á sveit pakistanskra friðar-
gæsluliða og í kjölfarið hefði verið
ráðist til atlögu gegn sérsveitum
FIN. Um meiriháttar aðgerð var að
ræða, herþyrlur voru notaðar og
vopnaðir brynvagnar. Áttu átökin sér
stað nærri þeim stað þar sem setið
var fyrir friðargæsluliðum í síðustu
viku og níu þeirra drepnir, þ.e.
skammt frá Loga, um 30 km norður af
Bunia sem er héraðshöfuðborg Ituri.
Friðargæslulið var sent til Kongó
eftir að friðarsamkomulag náðist þar í
landi 2002. Vopnaðar sveitir eins og
FIN í Ituri hafa hins vegar neitað að
afvopnast og hafa haldið áfram að
reyna að treysta yfirráð sín yfir rík-
um náttúruauðlindum í héraðinu.
Hefur ofbeldi í Ituri-héraði færst í
aukana upp á síðkastið og varð það til
þess nýlega að SÞ dró úr starfsemi
sinni þar, sem aftur hefur valdið því
að um 50.000 manns sem hrakist hafa
frá heimilum sínum hafa ekki haft að-
gang að hjálpargögnum.
Hafa ekki alltaf getað
beitt vopnavaldi
Aðgerð friðargæslusveitanna í gær
vekur nokkra eftirtekt en í gegnum
tíðina hafa SÞ sætt nokkrum ámæli
fyrir að senda friðargæsluliða á vett-
vang átaka, þar sem þeim hefur síðan
ekki verið gert kleift að beita vopna-
valdi þó að ástæða væri til. Frægustu
dæmin eru sennilega tvö; af friðar-
gæslusveitum SÞ í Bosníu sem ekki
gátu komið í veg fyrir fjöldamorð í
Srebrenica sumarið 1995 og af þjóð-
armorðinu í Rúanda 1994 sem átti sér
stað án þess að friðargæslulið SÞ gæti
nokkuð að gert. Aðgerðaleysi friðar-
gæslusveitanna í Kongó hefur einnig
sætt gagnrýni en þær hafa þar til ný-
verið aðeins haft heimild frá örygg-
isráði SÞ til að beita vopnavaldi til að
verja starfsfólk SÞ, en ekki bregðast
við morðum á óbreyttum borgurum.
Friðargæslusveitir
SÞ felldu 60 í Kongó
Bunia, Kinshasa. AFP, AP.
Reuters
Þessi 7 ára gamli drengur, Jijanga, er meðal þeirra sem orðið hafa fyrir
árásum vopnaðra sérsveita í Bunia-héraði í Kongó nýverið.
TABARE Vazquez sór í fyrradag
eið sem nýr forseti í Úrúgvæ en
hann er fyrsti vinstrimaðurinn í
því embætti í 180 ára sögu lands-
ins. Hér veifar hann til stuðnings-
manna sinna en mikill mannfjöldi
fagnaði honum við embættistök-
una. Eitt af fyrstu verkum hans
var að taka aftur upp stjórnmála-
samband við Kúbu ásamt því að
undirrita áætlun um baráttu gegn
fátækt í landinu. Forsetar Argent-
ínu, Bólivíu, Brasilíu, Chile, Para-
gvæ og Venesúela voru viðstaddir
embættistökuna en allir eru þeir
taldir vinstrisinnaðir og sumir
meira en aðrir. Vazquez er lækn-
ismenntaður, sérfræðingur í æxl-
isvexti, og var áður borgarstjóri í
Montevideo, höfuðborginni. Vann
kosningabandalag hans mikinn
sigur í kosningunum fyrir fjórum
mánuðum og batt um leið enda á
eiginlegt tveggja flokka kerfi í
landinu.AP
Heitir
baráttu
gegn
fátækt
BRESKA innanríkisráðuneytið hef-
ur ákveðið að kanna ásakanir um, að
starfsmenn einna búða fyrir hælis-
leitendur hafi beitt þá ofbeldi og sví-
virt þá vegna kynþáttarins. Kemur
þetta fram í heimildarmynd, sem
BBC, breska ríkisútvarpið, sýndi í
gærkvöldi.
Myndin var tekin á laun í búðum í
Oakington, skammt frá Cambridge,
en rekstur þeirra er í höndum einka-
fyrirtækis, Global Solutions Ldt.
Eftir að myndin var sýnd hefur 15
starfsmönnum þess verið vikið frá
um stundarsakir.
Myndin sýnir hvernig hælisleit-
endur eru beittir ofbeldi og svívirtir í
orðum og þess um leið gætt, að eng-
ar myndavélar séu á lofti. Meðal
annars sést er einn starfsmannanna
úthúðar hælisleitanda, sem neitaði
að fara úr rúmi.
„Þú heldur kannski, að þú þurfir
ekki að hlýða þegar hvítur maður
skipar þér fyrir en þar skjátlast þér.
Langalangafi minn skaut langa-
langafa þinn og hirti af honum landið
fyrir 200 árum,“ sagði gæslumaður-
inn og ýtti hælisleitandanum út úr
rúminu. Í myndinni má einnig heyra
starfsmenn hreykja sér af því að
hafa átt kynmök við konur í búðun-
um.
BBC-maðurinn Simon Boazman
segir, að flestir gæslumannanna í
Oakington komi vel fram en því mið-
ur sé annað uppi á teningnum með
allstóran minnihluta.
Annar BBC-maður, Andy Pagn-
acco, réð sig hjá Global Solutions og
starfaði á Heathrow-flugvelli við að
flytja hælisleitendur. Tók hann
myndir af vinnufélögum sínum er
þeir kenndu honum að bregðast við
ofbeldisfullum hælisleitendum. „Ef
það eru engar myndavélar nálægar,
skaltu berja þá,“ sögðu þeir.
Fyrir aðeins fáum mánuðum kom
út skýrsla frá Eftirlitsnefnd fangelsa
í Bretlandi og þar var ástandinu í
búðunum í Oakington hrósað í há-
stert.
Forsvarsmenn Global Solutions
segjast taka ásakanirnar alvarlega
en talsmaður frjálslyndra demó-
krata í innanríkismálum hvetur til,
að ástandið í öðrum búðum verði
kannað og einnig hvernig viðkom-
andi einkafyrirtæki séu valin og með
þeim fylgst.
Yfirvöld hyggjast
rannsaka málið
Í heimildarmynd BBC komu fram ásakanir um ofbeldi gegn hælisleitendum