Mánudagsblaðið - 07.03.1960, Page 3

Mánudagur 7. marz 1960
mAnudagsblaðið
3
Jón s ileyhríkings
Uaraldur Björnsson, Vandeng elder, Herdís Þorvaldsdóttir,
frú Levy, Valur Gústafsson, Ágúst þjónn.
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
Hjónnspi l
Höf.: Tliornton Wilder — Leikstjóri: Benedikt Árnason.
Óvenjulega góð leiksfjórn — Vönduð sýning
Andli! Tímans
Dagblaðið Tíminn er
orðinn myndarlegasta
blað, liann hefur stæklcað
að mun og flytur talsvert
fjölbrejit efni. Blaðið hef
ur fengið nýja stóra prent
vél, sjálfsagt miklu
stærri cn það liefur þörf
fyrir, en Jtað á nú einu
sinni allt að vera svo flott
hérna hjá oklcur, og blöð-
in leggja sé'r hvert á fæt-
ur öðru til prentvélar,
sem eru gerðar fyrir
miklu stærri upplög lield-
ur en þessi smáupplög,
sem dagblöðin hérna
koma út í. En látum það
nú vera, ef prentunin á
blöðunum væri þá eftir
því, og það verður að
segja, að það er eins og
prenturunum hjá Tíman-
um hafi ekki ennþá tekizt
að meðhöndla Jæssa góðu
nýju vél, því mjög er á-
fátt oft og tíðum um það,
að letur sé nógu skýrt í
dálkuin blaðsins.
En þó letrið sé' oft og
tíðimi ekki vel skýrt, er
þó nokkuð greinilegt,
hvert Tíminn stefnir, þeg
ar hann skrifar um lands-
málin núna. Það er raim-
ar hálf spaugilegt sumt
af |)ví, sem þar kemur
fram. Nú vita allir, að
meðan \instri stjórnin
var, þá vildu Framsóknar-
menn ekkert frekar held-
ur en fara út í gengis-
lækkun og flestar þær ráð
stafanir aðrar, sem núver
andi ríkisstjóm hefur fitj
að upp á. En Jætta var
elcki gert af þeim ein-
földu ástæðu, að kommún
istar voru gersamlega ófá
anlegir til þess að gera
hreint í efnahagsmálum
landsins. Þeir vildu fara
„fram af brúniimi“, eins
og það er kallað, og voru
gersamlega ófáanlegir til
þess að gera nokkrar
breytingar til þess að
draga úr þeim ósköpiun,
sem voru orðin liér í
fjármálum og efnahags-
máluni. Alþýðuflokkur-
inn var hins vegar vel
við mælandi, en komm-
únistar voni hinir sterk-
ari og vinstri stjómin
beygði sig fyrir þeim. Það
er raunar upplýst, að
Framsóknarmenn gerðu
um þetta eindregnar tillög
ur, meðan vinstri stjómin
sat, en komu þeim ekki
frarn. Þetta varð svo aft-
ur til þess, að vinstri
stjórain sagði af sér, þeg-
ar ekkert var eftir annað
en fara „fram af brún-
iimi“, eins og það var orð-
■' að í þá daga. En nú snúa
[ þeir Tíinamenn álveg við
blaðinu. Þegar ríkisstjórn
in er búin að gera sínar
ráðstafanir, segja Tíma-
menn, að ]>etta sé allt ann
an en J>eir hafi viljað og
þetta vilji þeir ekki, Jietta
sé vont og óhollt og leiði
ekki til neins annars en
glötunar. Nú fást þeir
ekki með nokkru móti til
þess að mæla gengislækk
un bót, sem var það ein-
asta bjargráð, sem þeir
liöfðu J)ó sjálfir til þess
að benda á, meðan vinstri
stjórnin sat. Svona víkur
þessu \ið líka um aðrar
ráðstafanir, sem ríkis-
stjórnin gerir. Þær e.ru
injög svipaðar því, sem
Framsólcnarmennimir
vildu syálfir, þegar þeir
vom í ríkisstjórn, en nú
kannast Tíminn ekki neitt
við neitt, nú er allt ófært,
sem áður var fært, af því
að það era aðrir, sem
framkvæma það heldur en
Framsóknarmeim sjálfir.
En svo er eftirtektar-
vert, að Tíminn gerir hé'r
dálitla hliðarprédikun.
Það er ekki linnt látum
að hamra á því í blaðinu,
að það þurfi sem sterk-
asta samstöðu til þess að
framkvæma nauðsynlegar
breytingar á efnahagslíf-
inu. Það þurfi samstarf
sem flestra flokka, sem
víðtækasta sameiningu, til
þess að koma þeim breyt-
ingum á, sem þurfti. Ef
þessu er snúið á mælt mál
og venjulegt, þýðir þetta
eingöngu það, að Tíminn
á við, að til þess, að hægt
sé að koma þessum efna-
hagsráðstöfimum, sem
nauðsynlegar era, sem
hávaðalausast fram, þurfi
Framsóknamienn að vera
í ríkisstjóm. Án þeirra
geti og megi slíkt alls
ekki gerast. Það er líka
sagt, að Eysteini korni það
mjög imdarlega fyrir sjón
ir, að hægt skul vera að
ráðast í annað eins stór-
fyrirtæki og gerbreytingu
á efnahagsmálum Iandsins
öðravísi en að hann komi
þar sjálfur við. Hann er
eins og heimaríkur bóndi
eða ráðríkur atvinnurek-
andi, sem ekki skilur í, að
neitt geti gengið, nema
hann sé sjálfur uppistand-
andi og til þess að vaka
yfir öllu. En Eysteinn er
nú einu sinni ekki eins ó-
msisandi eins og liann
heldur sjálfur, og raunar
þarflegt, að hann er utan-
gátta, því vafalaust hefði
ekki verið hægt að koma
fram eða gera neinar rót-
tækar ráðsfafanir í efna-
hagslifi landsmanna, ef
Framsóknarmenn hefðu
verið í stjórn. Þetta staf-
ar einfaldlega af því, að
þeir eru svo sérdrægur
flókkur, að söniu lög
liefðu aldrei mátt ganga
yfir alla I landinu. Við
ef nahagsr áðstaf anirn ar
hefði til dæmis allt Sam-
bandsbáknið verið látið
lúta alveg sérstökum lög-
um, og af því, hve það er
orðið stórt í landinu,
liefðu efnahagsráðstafan-
irnar raimverulega verið
gerðar að engu með því að
láta einn svo stóran aðila
leika lausiun hala. Með
því að hafa Framsóknar-
menn fyrir utan, er þó
lielzt mögideiki á að koma
fram einhverjum ráðstöf-
unum í efnahagsmálum
landsmanna, sem sóma-
samlegt vit er í.
Hvað á þingið að
sfanda lengi!
Farið er nú að spyrja
um það, hvað Alþingi eigi
að standa lengi, en vafa-
laust munu stjórnarflokk-
amir ekki kæra sig um að
láta það standa deginmn
lengur en J)örf er á. Fjár-
lagafrmnvarpið er ekki
enn komið fram, þegar
þetta er skrifað, en von á
því bráðlega. Eftir er að
afgreiða ýmis mikilsverð
mál, til dæmis þætti úr
liinum svokölluðu við-
reisnarlögum stjómarinn-
ar og svo framvegis. Vafa
laust situr þingið allan
márz og trúlega fram um
páska, en sennilega verð-
ur að því miðað að geta
haft þinglausnir fyrir
páskana, jiannig að þá
geti alþingismenn farið til
sins heima.
Verða verkföll!
Alltáf velta menn því
meir og meir fyrir sér,
hvort verkföll muni
verða með vorinu. Við
kosningamar um daginn
héldu hinir svokölluðu lýð
ræðissinar Iðju góðum
meirihluta, en töpuðu Tré
smiðafélaginu á nokkrum
atkvæðum. Iðja er mjög
stórt verlcalýðsfé'lag og
liefur því nokkra þýðingu
í þessu sámbandi. Það má
geta þess, að í áróðrinum
fyrir þær kosn., sögðu lýð-
ræðissinnarnir, að ef
kommúnistalistinn yrði
kosinn, væri það sama og
að félagsmeim væru að
kjósa yfir sig verkfall.
Það var sem sagt gert að
atriði í kosningabarátt-
unni, að frekar væri hægt
að komast fram hjá verk-
föllum, ef lýðræðissinnar
yrðu kosnir. Það er ekkert
\"afamál, að það verður
erfitt að lirinda nú af stað
verkföll. Almennhigur hef
ur svo sára og bitra
reynslu af verkföllum, að
það verður vafalaust mjög
Sl. fimmtudagskvöld frumsýndi
Þjóðleikhúsið Hjónaspil Thorn-
tons Wilders, gamanleik, sem
eflaust á eftir að ná nokkrum
vinsældum hér í borg.
Efni leiksins fjallar um ung-
ar og gamlar ástir, hjónabands-
vonir eldri kvenna, og hinn ei-
lífa sannleika, að það er ekki
síður fé en útlit, sem freistar
konu í hjónabandið. Wilder
vinnur þetta verk í einskonar
Moliere-stíl, það kennir víða
öfga í persónulýsingum, en efn-
ið er ósköp hversdagslegt í
sjálfu sér, og hvergi frumlegt.
Höfundur byggir mikið á því, að
leikendur komi hinum hröðu og
oft þreytandi orðaskiptum yfir
til hlustenda án þess að þar gef-
ist nokkur tími til umhugsunar.
Mörg atriði — eins og stundum
hjá Moliére — eru svo fjar-
stæðulcennd, að engin fyndni,
engin hártogun, engin undan-
brögð, hvers fjarstæð sem þau
kynnu að vera, myndu falla
undir snilld eða hugkvæmni.
Það, sem Hjónaspil byggir
mest á, er að leikendum takist
að bæta upp þar sem höfundi
mistekst. Sum atriðin bókstaf-
lega hrópa til leikenda, heimt-
andi leik og viðbrögð langt fram
yfir upprunalegar kröfur og
hugmyndir höfundar. Fyrsti
þáttur — mjög lélega samið for
spil — er í senn stirður og
leiðinlegur. Þar vottar sjaldan
fyrir fýndni, en þó skilur hann
eftir þá eftirvænting, að menn
bíða þess, sem koma skal. Að-
eins snjöll leikstjóm og h'æfi-
þessum þætti, og þar er það
leiksnilld en ekki ýkt, molier-
istisk leikbrögð, sem bjarga því
sem bjargað verður. Strax í öðr
um þætti nær höfundur sér á
strik og 3. og 4. þáttur eru ofl
snilldarlegir, þó þar séu ýrn'áar
gloppur.
Ýmsir halda að í leikriti
þessu gæti boðskapar eða háðs
á vissar venjur hins daglega
lífs. Langt er frá því — og enn
síður, eins og sagt er í leikskrá
er hér um að ræða „nýja leið“
eða undanfara „nýrra leiða“.
Hér er ekki einu sinni um að
ræða mjög gott skop að „eldri
leikháttum" eins og höfundur
sjálfur segir að þörf sé á; hann
játar sig jafnframt ófæran til
þess að finna „nýjar leiðir“, sem
sé nauðsynlegt, telur sig þó
hafa rutt veginn og hreinsað lil
fyrir því, sem koma skal.
Orðaskipti eru víða góð og
lipur, fara þokkalega í munni,
oft fyndin og hnyttin. Þó gætir
mjög sjaldan frumlegra setn-
inga og hugsana, en fremur má
segja, að Wilder, í þessu verki,
vinni oft vel úr því, sem óður
var heldur klaufalega sagt. Eins
og að ofan er sagt, þá byggist
mjög mikið á flutningnum sjálf-
ur og alveg í hendi leikstjóra,
hvort þar tekst eða ei. Sum leilc
rit þola lélegan leik, en Hjóna-
spil byggist alveg á því, að hlut
verkum sé yfirleitt gerð mjög
góð skil.
Það er mikil ánægja að geta
sagt, að leikstjórn Benedikts
Árnasonar er í heild mjög at-
Framhald á 5. sSðu*
erfitt að hrinda nú á stað
Frdmhald á 8, síðu. leikafólk á sviði fær bjargað