Mánudagsblaðið - 12.12.1960, Síða 4

MÁNITDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 12. des 1960
Bl&Sfynr alla
= Blaðið kenuir út á mánudögum. — Verð 4 kr. I lausasölu.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason. =
— Afgreiðsla: Tjarnarg. 39. — Sími ritstj. 13496.
— Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
.Illllllllllllllllillllllllllllllllllllilllllllillliillllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllií)
Jónas Jénsson, frá Hriffu:
Bókmenntir suður með sjó: -
Útnesiamenn, Marina
Sr. Jón Thorarensen er einn
Æf kunnustu og vinsælustu
prestum í höfuðstaðnum. Hann
er þar að auki nafnkenndur og
afkastamikill þjóðsagnafræðing-
ur og rithöfundur. Meðan hann
var á æskualdri í háskólanum
var hann byrjaður að safna, rita
og gefa út þjóðsögur. Siðan þá
hefur Rauðskinna hans komið
út ellefu sinnum og tólfta og
síðasta bindið er nú í prentvél-
inni. Frá þjóðsögunum var stutt
leið yfir í skáldalandið. Sr. Jón
'hefur sarnið tvær skáldsögur
sunnan með sjó. Útnesjamenn
. 3949 og Marinu sem kom út
fyrir nokkrum dögum. Báðar
sögurnar gerast þar sem Hall-
grímur Péiursson var lítt hald-
inn sveitaprestur áður en hann
flutti á Hvalfjarðarströndina.
En þar hefur í tíð núlifandi
manna verið • re'st dýrasta og
mannkvæmasta fyrirtæki lands-
ins, Keflavíkurflugvöllur. Sr.
Jón er fæddur og uppalinn á
þessum furðuströndum og nú
hefur hann í sögum sínum
hrugðið yfir byggðina listrænni
birtu. Sögur hans tvær auka
kynni þjóðarinnar á menningu
sem lítt hefur verið ritað um
af öðrum höfundum.
Sr. Jón Thorarensen er list-
rænn maður enda til þess bor-
inn. Bjarni Thorarensen er
langafi hans og karlleggurinn
beinn frá þjóðskáldum. Til
hinnar hl'ðar eru nákomnir ætt-
ingjar skáldkonurnar Herdís og
Ólína. Lítið eitt fjær er sr.
Matthías Jochumsson, Theódóra
Thoroddsen og MUggur. Elín
dóttir sr. Jóns hfefur mynd-
skreytt Marinu fagurlega. Sr.
Jóni kippir í kyn til listrænna
ættmenna sinna frá Vestfjörð-
um í öllum athöfnum sínum, til
kirkjunnar, í daglegri fram-
komu, í þjóðsagnaritun og
myndum sem hann dregur upp
í bókum sínum af rismiklu lífi
sveitunga sinna fyrr á tímum
suður með sjó.
Á tímum einokunar og ein-
veldis var sjórinn við Suðurnes
gullkista fátækrar þ'jóðar.
Fiskurinn sótti þar að strönd-
inni öld eftir öld. Sjósókn var
-stunduð með atorku og harð-
fylgi. Margir af dugmestu og
harðfylgnustu mönnum á þess-
ari gullströnd urðu vel efnum
búnir, húsuðu bæi sína með
myndarskap, lifðu með nokkr-
um hætti yfirstéttarlifi, höfðu
kröfulítið þjónustulið og íburð
í veizkihaldi.
Sögur Jóns suður með sjó
Ást á rauðu Ijési
herma frá æfintýrum, striti,
sigrum og ósigrum stórbrotinna
^höfðingja áður en skútur og
vélbátar ýttu til hliðar hinum
traustu stórbátum Suðurnesja-
manna.
Sr. Jón styðst i lýsingum
sínum við æskukynni við
gamalt fólk í átthögum hans
og við þjóðsögukemdar minn-
ingar í sambandi við báta og
byggingar fyrri tíma. Átökin í
fjölskyldunum og milli stóru
ættanna lifa örugglega geymd í
hugum almennings áratugum
og öldum saman Hjá þessum
stórmennum suður með sjó er
mannlífið allt í stórum sniðum,
sk-apharka og óbilgirni við þá
minni máttar, hreystin i
sjósókninni, tryggðin í ástar-
málum. Stórfelldast af ytri at-
burðum í Suðurnesjasögunum
eru veizlurnar þar sem ekkert
er til sparað um ríkilætið, Þeir
æskumenn sem halda að ætíð
hafi ríkt sultur og sefra á
heimilum forfeðranna geta lært
mikið af því að kynna sér stör-
hyggju og rausn öndvegishöld-
anna sem frá er sagt í Útnesja-
menn og Marinu sr. Jón Thorar-
ensen.
Söguhetjurnar úr bókum Nes-
kirkjuprensts hverfa stundum
beint inn í landssöguna og
sanna þar yfirburði og ágæti.
Árið 1870 gengur Anna Vil-
hjálmsdóttir, glæsikona á Suð-
urnesjum úr húsi föður og móð-
ur í fullu óleyfi og banni stór-
bóndans í Kotvogi og stígur í
Njarðvíkum upp í bát hjá unn-
usta sínum sr. Oddi Gíslasyni
sem siglir með tilvonandi brúði
beint til Reykjavíkur áður en
hinn reiði faðir gtur komið við
vörnum foreldravaldsins. Suð-
urnesjamaðurinn Vilhjálmur í
Kotvogi bognar ekki, heldur
brotnar við ósigurinn og var
liðið lík eftir nokkra . mánuði. J
Sá sem þetta ritar hefur fyrir j
50 árum séð bregða fyrir suður ^
með sjó fögrum og virðulegum \
konum af ætt Vilhjálms í Kot-
vogi sem minna á söguhetjur
J. Thorarensen frá hinum þjóð-
lega stórveldistíma útgerðar-
skörunganna suður með sjó.
Sr. Jón Thorarensen er síð-
asti þjóðsagnahöfundur íslend-
inga. Hann hefur ennfremur val
ið sér það verkefni að flytja
inn i bókmenntir þjóðarinnar
minningar um þann heim suð-
ur með sjó, sem tilheyrir ekki
lengur jarðlífinu heldur minn-
ingum og sögu. Þjóðsögur og
Reykjavíkurdagbók ungfar
stúlku sumarið 1960, — víst er
það forvitnileg lesning. Fyrsta
skáldsaga Hönnu Kristjánsdótt-
ur er dagbók úr Reykjavíkur-
lífinu, og mér finnst ekkert þvi
til fyrirstöðu að trúa að sagan
gerist í sumar. Persónur sögunn
ar standa lesendanum flestar
ljóslifandi fyrir hugskotssjónum
og er ekki örgrannt um að í
svip þeirra sumra megi þekkja
andlit kúnnra góðborgara. Þó
skal það ekki sagt hinni ungu
skáldkonu til lasts, frægari höf-
undar hafa notfært sér það hrá-
efni sem felst í söguhetjum hins
raunverulega lífs. Enda hefur
Hanna Kristjánsdóttir.
skáldkonunni tekist að gæða
persónur sínar lífi sem hefur
sjálfstætt gildi á siðum bókar-
innar og fólk nýtur Ástar á
rauðu ljósi sem góðrar skemmti-
sögu jáfnt þótt fyrirmyndir
persónanna séu þeim ókunnar.
Konur‘hafa jafnan lagt drjúg-
an skerf til islenzkra bókmennta
en hafa þó að mestu einskorðað
sig við að plægja gamlan og
þrautpíndan akur þar sem eru
sveitalífslýsingar. Það er því
fengur að fá hressandi sögu úr
Reykjavíkuflífinu, nýja af nál-
inni. Það er sýnilegt að Hanna
Kristjánsdóttir þekkir sögusvið
sitt, hún lýsir þessu unga fólki
höfuðborgarinnar sem eldri
kynslóðin tæpas't skilur. Það
ætti því að vera fengur fyrir
fullorðið fólk engu síður en
yngri lesendur að kynna sér Ást
á rauðu ljósi, ef það á annað
borð vill kynnast hugsunar-
hætti,, talsmáta og viðhorfi
Reykjavikuræskunnar í dag.
Svo maður tali nú ekki um ef
eldri kynslóðin vill litast um í
,.partíum“ unga fólksins og
komast að þvi hvernig ástar-
fundir nútímaæskunnar fara
fram.
Eins og að líkurn Jætur er ó-
tal margt sem betur mætti fara
í þessari nýju skáldsögu, en
hitt vekur þó furðu hversu ör-
ugglega hin unga skáldkona
heldur á pennanum, hversu
lipurlega henni tekst að rekja
söguþráðinn og byggja upp
skemmtilega og spennandi sögu.
Persónulýsingarnar eru skýrar
og ljósar, flestar hverjar, hitt
er annað mál hversu djúpt er
kafað í sálarlíf fólksins. Auk
söguhetjunnar sjálfrar, Maríu
Sjafnar er Lína einna
skemmtilegasta persónan, gerð
af næmum skilningi og þekk-
ingu, reykvísk nútimastúlka
sem dundar við listnám i París
í skammdeginu en duflar á
skemmtistöðurB' Reykjavíkur
langar sumamætur, fjörug og
geðþekk stúlka þrátt fyrir
mannlega bresti, og ósjálfrátt
vaknar samúð lesandans er al-
varan grípur í taumana og stöðv
ar hina gáskafullu lífsþyrstu
mey á skemmtibrautinni. María
Sjöfn er að sönnu meiri per-
sóna og hugstæðari en þó tel ég
að Lína sé forvitnilegri mörgum
lesendum, því hún er spáný per-
sóna í íslenzkum bókmenntum.
Stjúpfaðir Maríu Sjafnar er
nokkuð slcýrt mótaður og lýs-
ingin á ástleitni hans við stjúp-
dótturina ágætlega ,,raffineruð“
þó að kaflinn um nóttina þeirra
að hótel Bifröst sé ekki nægilega
undirbúinn og ,,púkkaður“.
I Málfar bókarinnar (kannski er
. ofrausn að tala um stíl) er snið
j ið eftir talsmáta Reykjavíkur-
æskunnar í dag, laust við alla
væmni og tilgerð og í fyllsta
máta í takt við ys og þys borg-
! arlífsins. Titill bókarinnar er
' gripinn beint úr götumenningu
1 höfuðborgarinnar, rauða um-
^ ferðarljósið er orðið að skáld-
legu tákni engu síður en norð-
urljós og leiftrandi stjörnublik
nítjándu-aldar skáldanna.
Að öllu samanlögðu er gaman
að fá skáldsögu eins og Ást á
rauðu ljósi upp í hendurnar,
þrátt fyrir marga og augljósa
galla er hér fullgild heimild um
hugsunarhátt og líferni þesss
fólks sem nú er að vaxa úr
grasi og baráttu þess við vanda-
málin.
J.
BILASALAN
Klapparsfig 37
áelur bílana.
Mesta úrvalið.
Hagkvæmustu greiðsluskilmálarnir,
Öruggasta þjónustan.
BILASALAN
Klapparstlg 37
71
P
'H
"1
Framhald á 6. síðu.
F Y R I R A L L A

Sendið vinum ykkar erlendis
hljómplötu með íslenzkum
dægurlögum sungnum af
H a u k i
F
Y
R
I
R
4
A
L
L
A
F Y R I R A L L A
N Ý LÖ G
HAUKUR MORTHENS
— syngur með hljómsveit
J0RN GRAUENGÁRDS
einnig tvö lög sungin á ensku
Black Angel og Lonesome
Sailor Boy.
FAST HJÁ ÖLLUM HLJÓM-
PLÖTUVERZLUNUM
Gústi í hruna . — Sildar-
stúlkan — Fyrir átta árum
— Með blik í aúga.
íslenzk hljómplata er góð
gjöf fyrir unga sem gamla.
HAUKUR MORTHENS
í>::ÓAfí«lÓUí.Ab :
VAXArÓH
EINNIG HJA UTGEFANDA
PÓSTHÓLF 447 REYKJAVÍK