Mánudagsblaðið - 16.01.1961, Qupperneq 3

Mánudagur 16. janúar 1961
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
3
tJóns Iteijhvíkin gs
iim þaö aS fara á
hausínn
Sú var tíöin, að ekki
brá mönnum mjög við þó
einn eða annar færi á
hausínn eins og það var
í kallað, eða yrði gjald-
! þrota. Var einkum mikið
| um það meðal útvegs-
1 manna og }>á eklíi sízt
meðal þeirra, sem síldar-
! útveginn stunduðu, en þó
| voru það aíltaf einhverjir,
sem stóðu upp úr, og voru
j' það jafnan beztu mennirn-
ir eða þeir, sem komizt
höfðu upp á lagið með að
reka útgerðina með sem
hagkvæmasta móti. Þessi
í tími varð harður reynslu-
] skóli fyrir íslenzka útgerð
í armenn, en hann var líka
I góðttr að því leyti, að þá
! eignuðumst við eflings út-
r gerðarmenn, sem stóðust
]• marga raunina og gerðu
| raunverulega íslenzkan
sjávarútveg að því, sem
] hann varð, þegar haim
! stóð sem hæst og í sem
mestnm blóma, og lagði
f grimdvöllinn að þeirri
! stóra útgerð, sem er í dag.
!- Það sama má í rauninni
j - segja um verzlunarstétt-
! ina. Það var engin nýbóla
í í fyrri tíð, að einn eða
! annar kaupniaður færi á
f hausinn. Það gat verið af
f ýmsum ástæðum, en venju
f lega var því um að kenna,
f að hann rak ekld verslun
í sína á eins hagkvæman
f hátt eins og þurfti til þess
| að geta staðizt samkeppn-
{ ina og Ienti í greiðsluþrot-
{ um. Þetta var einnig harð-
j ur skóli fyrir íslenzka
f verziunarstétt. Meðan
f dönsku heildsalarnir höfðu
f hér öil ráð, urðu margir
íslenzkir kaupmenn gjald-
þrota, eingöngu af þeirri
ástæðu, að hinir erlendu
heildsalar lokuðu fyrir
láustraust af einum eða
öðram ástæðum, og fóru
[ margir íslenzkir kaupmenn
í illa út úr því. En eftir að
f íslenzk heildsalastétt
f myndaðist og bankar efld
f ust innanlands, var þessi
[ bætta úr söguimi, en þrátt
f fyrir það gátu verzlanir
| farið á hausiim sem áður,
f ef þær voru ekki vel rekn-
í ar.
Hér var um eins konar
í lireinsunarstarfsemi að
\ ræðia, bæði í útvegi og
f verzlun, þeir, sem gátu
f ekki staðizt samképpnina,
f af einni eða annarri or-
[ sök, urðu að hætta eða
f hyrja upp á nýtt, og
{ þannig var líka sé'ð fyrir
[ því, sérstaklega innan
verzlimarstéttarinnar, að
ekki myndaðist offjölgun
verzlana, enda var það
þannig, að lengi frameftir
var fullkomið hóf á fjölda
verzlana í Reykjavík og
öðram kaupstöðum, en á
velttárunum, svokölluðu,
fór allt úr skorðuin, og
tala verzlana er nú komin
langt frain úr því bem
nokkur þörf er á.
Það má vel búast við
því, að sá tími sé kominn
nú, er var áður, að þeir,
sem ekki standast sam-
keppni af eimim eða öðr-
um ástæðum, verða að
gera sér að góðu að fara
á Éiausinn, eíns og það var
kallað. Þjóðfélagið hefur
engan mátt til þess að
standa undir styrkjastarf
semi eða öðrani ráðstöfun-
uni, sem felast í því að
viðhalda þeim, sem eliki
geta staðizt samkeppni við
aðra.
Nú er veríð að rífa eitt
hús í miðbænum þar, sem
hafa verið gamlar og góð-
ar verzlanir. Það er sagt
að einn ..Jíáupiuaðiirinn,
sem þar nlissti þak, Iia.fi
sagt, að sér gerði þetta
ekkert til, hann geymdi
aðeins vörabirgðirnar
þangað til í vor, því að þá
væri nóg hægt að fá af
verzlunarhúsnæði. Þessi
ryendi kaupmaðm• þóttist
sjá ,fram á, að öiðiigleikar
yrðu það miklir í verzlun-
inni nú í vetur, að ýmsar
verzlanir mundu verða að
liætta, og þess vegna yrði
auðvelt að fá verzlunar-
húsnæði, þegar voraði. Það
má vel vera, að þessi
kaupmaður, sem hefur
verið hagsými, reynist
einnig liér sannspár. Marg
ar verzlanir standa nú á
völtum fótum, og kemur
]»að af ýmsum orsökum,
og er sú ekki einna sízt,
að kaupgeta fólks hefur
minnkað, fólk heldur að
sér höndimi með að kanpa
hinar dýrari vörar, og það
kaupir minna eii það hef-
ur áður gert. Þetta heldur
vafalaust áfram, og það
leiðir af sér, að sú off jölg
im, sein Iiefur orðið í
verzlun hlýtur að segja til
sín, og margar verzlanir
að bíða mikið afhroð.
Hverjar sem þær svo
verða sem standast raun-
ina; fer eftir því, livar
þær eru staðsettar, og
hvernig þær hafa verið
reknar. Bankarnir hafa
engra hagsmuna að gæta í
því að viðlialda of mörgum
verzlunum, og það niun
verða að veita góðar trygg
ingar til þess að fá lán til
verzlunarreksturs, sem er
á hallandi fæti. Verzlanir,
sem á annað borð ekki
geta staðizt, munU }>ess
vegua ekki geta átt von á
styrk frá bönkimum.
Hýir mðgyleikar
Það er enginn vafi á
því, að gengisfellingin
veki ýmsa nýja möguleilta
í útflutningi landsmanna,
en það tekur noldiiirn
tíma, að úfflytjendur átti
sig á því, og er fátt eitt
enn komið fram af því,
sem fram mun koina í ís-
lenzkum útflutningi. Þó er
það atliyglisvert, að nú á
fáum dcgum tala biöðin
um tvo nýja möguleika til
útflutnings á íslenzkri
framleiðslu, sem óhugs-
andi var, meðan gengið
var skráð á óraunhæfum
gnmdvelli eða alltof liátt.
Það var rætt imi það í
einu blaðinu um daginn,
að húsgagnafraiuleiðendui'
hérlendis væru að Iiugsa
sér til hreyfings mn að
flytja út húsgögn til út-
landa. Þarna er vafalaiist
ný og alhænleg aívinnu-
grein í uppsiglingu.
íslenzkir Msgagnáfram
Ieiðendur ha,fá sýnt, að
þeir geta búið til vönduð
og smekkleg húsgögn og
ættu alls ekki síður að geta
flutt út húsgögn til dæmis
til Bandaríkjaima heldur
en ýmsar aðrar smáþjóðir
svo sem Ðanir. Ef fram-
Eeiðendurnir vanda sig og
sýna nóg hugarflug í gerð
húsgagna, er ekki vafi á
því, að markaður er fyrir
liendi.
Þá var í einu blaðinu
núna fyrir stuttu, grein
um það, að á síðasta ári
Iiefði verið flutt út nokk-
urt magn af kálfsmögum,
og hefði þessi útílutning-
ur verið gerður í tilrauna
skyni, og var reiknað með
að fá 10 kr. fyrir stykkið.
Reynslan varð hins vegar
sú, að greiddar vora 25.00
kr, fyrir hvert stykki.
Þarna er um að ræða vöru,
sem ekki hefur verið nýtt
fyrr til útflutnings.
Þetta eru aðeins tvö
dæmi en íslenzkir útflytj-
endur, með dálitlu hugar-
flugi og liagsýni, munu
finna fjölda leiðir til þess
að flytja út íslenzkar af-
urðir, þegar verstu hindr-
uninni hefur verið rutt úr
vegi, sem var röng skrán
ing gengisins. í þessum
köfliun var áður á það
minnzt, að ferðamanna-
straumur mundi nú mjög
leggjast til landsins á
næstu árum, og á gengis-
fellingin vafalaust sinn
stóra þátt í því. Þar er í
uppsiglingu ný og stór at-
yimmgTein, er við megum
sízt af öllu Iáta ónotaða
eins og bent var á í þeim
kafla, sém þá var skrifað-
ur imi það mál hér í blað-
inu.
Ef allt fer eins og liorf-
ir, eru um margt nýir tim
ar framundan, bæði tímar
nýrra möguleika og tírnár
erfiðleika, sem márgir. éia
staklingar og félög verða
að horfast í augu yið. Það
er eiigum blöðum um það
að fletta, að í síðastliðin
20 ár hefur þetta þjoðfé-
lag verið reliið á algerléga
óraunhæfum og óheilbrigð-
um grundvelli og því á-
standi varð að Ijúka.
Smátt og smátt færist svo
athaínalíf landsmanna í
eðlilegt horf, og þá er ó-
liætt að fullyrða, að al-
menn velmegun vex og
daínar, og nýtt ísíenzkt
þjóðfélag, þar sem allir
hafa nóg að bíta og
brenna skapast þá.
Þetta er „mælaborðið“ í kjarnorkustöðinni í Shippingport,
Pemisylvaníu. Þessi stöð frarnleiðir kjarnorku aðeins til
friðsamra starfa, lýst byggingar aðeins, rn.a. mörg
hverfi í Pitsburgh, Pen. Allar „skipnir til“ kjarnoorku-
ofnsins fara í gegnum þetta mælaborð en því er stjórnað
af þremur mönnum, sem sjást á myndinni.
1 í ei vort á skrifstofunni er
Oliufélagið Skeljungur