Tíminn - 20.02.1970, Blaðsíða 2

2
TIMINN
FÖSTUDAGUR 20. febróar 1970.
BÆNDUR MIDI BOSKAPAR-
HÆTTI VIÐ HARDINDATlMA
Sagt frá Kalráðstefnunni, sem lauk á hádegi í gær
EJ-Reykjavík, fimmtudag.
Kalráðstefnunni, sem hófst á mánudaginn í Reykjavík,
lauk um hádegi í dag. Var þar skýrt frá fjölmörgum rann-
sóknum, sem beint eða óbeint varpa Ijósi á kalvandamáliö,
auk ýmissa athugana og reynslu, sem einnig má draga álykt-
anir af í þessu sambandi. Fram kom m.a., að áætlað er að
heildarheyfengur landsmanna rýrni um 15—20% við hverja
eina gráðu, sem meðalhiti ársins lækkar. Voru menn sam-
mála um, að þörf væri á stórauknum jarðvegsrannsóknum
hvað varðar efnainnihald jarðvegs, eðliseiginleika hans, og
jarðvegslíf.
Fram kom, að veðurfarssvcifl-
ur eru þær sömu yfir allt landið,
þó verður kólnun jafnan mest í
nyrztu héruiðumum. í stórum drátt
um fylgjast árstáðirmar að í hita-
farssveiflum, ef tekið er meðal-
tal margra ára. Af 124 ára hita
mælingum í Stykkishólmi kemur
fram, að tómiabilið frá 1853—
1892 hefur verið jafnkaldast. Þá
komu einstök mjög köld ár. Kuld
inn síðustu 4 árin h-efur verið
samhærilegur við þetta tímabil.
En merkja má kólnunina fró
1961.
Eftir að ræktun í nútímaskiln
ingi hófst um síðustu aldamót,
hafa fylgzt að kuldaár og áföli í
ræktuninni. Þar má nefna árin
1918—1920, 1949—1052 og Síðan
1961. Af annálum og heimildum
frá fyrri öldum kemur fram, að
kal og sprettuleysi hefur hrjálð
búskapinn frá fyrstu tíð.
Allar lifandi verur eru háðar
hitastigi og geta beðið tjón af
snöggum hitabreytimgum, þanmig
hefur jafnvei hinn inmilendi gróð
ur stöðugt orðið fymir áföllum af
völdum harðinda. Hitt er svo ljóst
að nútímaræktumarbúskapur er á
margan hátt viðkvæmari en sá sem
áður var relkinn, m- a. vegrna
þess að stöðugt er leitað eftir
vaxtameiri grastegundum og þær
örvaðar til meiri sprettu með
áburðargjöf. Slíkt verður ætíð á
kostnað þols plöntummar. Auk
þessa hefur ræktunin að nokkru
færzt út á lakari landssvæði með
tiliiti til jarðvegs og annarra
vaxtakjara. Beztu túnstæðin voru
fyrst tekm tíl ræktumar.
Hitafar og kal
Ahrif hitafars á búsæld almennt
eru mjög greimiieg. Heyfemgur af
hverjum ha lamds fylgir ekki að-
eins meðalhita vaxtartímans held
ur má einnig fiona samband á
milii meðalhita ársims og heildar-
heyfemigs landsmanna. Áætla má
að hann rýrni um 15—20% við
hverja eina gráðu, sem meðalhit-
inm lækkar.
Ekki virtist samband á milli
hita haiustmánaðamma og kais.
Mikiar frosthörkur yfir vetrar-
mánuði geta án efa valdið kali.
Lamgvarandi svellalög á túnunum
hafa reynzt mjög skaðleg. Vorið
er þó sá tími, sem mest ástæða
er að hafa í huga, þegar leitað
er veðurfarsorsaka fyrir kaii. 1
ljós hefur komið, að saman fara
vor með lágu hitamagni og kaiár.
Áberandi er að áföii eftir fyrstu
vorhliákur eru mjög afdriíarík.
Á ráðstefnunni var skýrt frá
fjölda tilrauna og ramnsókna, sem
beint eða óbeint var ætiað að
varpa ljósi á kalvandamálið, auk
ýmissa athugana og reynslu, sem
eimnig má draga ályktanir af í
þessu sambandi. Jafnframt var
vitnað til erlemdra tilrauna og
vitneskju um kal og þær bornar
saman við það, sem hér er bezt
vitað.
Nefna miá eftirfarandi viðfangs
efoi, sem tekin voru tii meðferð-
ar og af þeim dregnar ályktamir,
er orðið geta tii leiðbeininga.
Aður hefur verið bent á áhrif
veðurfarsins í stórum dráttum, en
það hefúr auk þess mismumandi
staðbumdin. áhrif. Lega Jandsins
gagnvart snjóa- og svellalögum,
hvernig sólar nýtur og skjóils gæti
skipt hér miáli, og verður eftir
fömgum að taka tii greina við vat
á lamdi til ræktunar.
Jarðvegur og jarðvinnsla
Að öðru jöfnu er mýrar- og
leirjarðvegi hættara við kali en
öðrum jarðvegsgerðum, svo sem
valllendis- eða sandjarðvegi.
Haiili og yfirborð lamdsáns ræður
þó oft úrklitum. Marflötu landi
hættir ætíð við kali. Mikilvægt er
að ganga þannig frá nýræktum,
að ekki sitji á þeim vatn. Taka
ber nilður stourðbakka, gera
vatnsrásir fram úr dældum og
kífa flatt mýriendi og jafnvel
þurrlendi.
Möng rök hnígia að því, að
ófullnægjandi framræsla auki á
kalhættu. Því ber að þurrka lamd
sem bezt og haida við framxæslu
kerfum.
Aðtferðir við jarðvinmslu ber að
veija eftir aðstæðum. Bent var
á m'ikilvægt atriði þess að stuðla
að heppilegri gerlð jarðvegsins.
Niðurstöður sýndu, að jarðvegs-
sýnir úr köldum jarðvegi höfðu
bæði mimna loft og heildarholu-
rými en sýni úr ókaiinmi jörð. Of
vinnsia, svo sem endurtekim tæt-
ing, ofþjöppun véla og troðning-
ur gripa stuðiar að óhagstæðari
jarðvegsgerð og leilðir til kais.
Bent var á mikilvægi þess fyrir
kalþol plantnanna, að efnaástand
jarðvegsins væri í sem beztu sam
ræmi við næringarþörf þeirra.
Áburðarleiðbeiningar þurfa að
byggjajst á rannsóknumi á stað-
bundmum kjörum. í tilraun kom
í ljós, að kal fór mjög eftir
áburðarskömmtum, og t. d. kól
mest við minmstu og mestu
skammta af köfmumarefni. Eins var
sýnt fram á sennileg áhrif stein-
efnagjafar á kaiþol gróðursirus.
Miða þarf áburð jafnt vi® þol jurt
anna sem uppskerumagm. Rædd
voru nánar áhrif sýrustigs, kalk-
rnagns og annarra steinefna. Bent
var á að áburðartímí geti haft
áhrif á kaihættu..
Eðli og ástand gróðursins þarf
að hæfa staðbundnrjm kjörum.
Leitað hefur vprið eftir te.gundum
og sitofnun sáðgrasa, setm sameina
afrakstur og þol. Hingað til hefur
sáðræktun bygigzt á þeiim erlendu
tegundum og stofnum, sem beztir
hafa reynzt hérlendis í tilraunum
og rœiktun. Vonir standa til að í
náinni framitíð verði völ á fræi
af innlendum uppruma, þar sem
nú eru í framræktun erlendis nokk
urt úrval íslenZkra stofna. Velja
þarf tegundir og blöndur eftir að-
stæðum og fyrirhugaðri notkun
ræktumarinnar. Bent var á áhrif
sáðtíma oig þroskastigs jurtanna
á kalþol þeirra. Áhrif sláttar og
beitar á ástand gróðursins og þol
geta verið afdrifarik. Nauðsynlegt
er að hlífa túnunum við mikilli
haustbeit og seinum slœt.ti. Harkia
leg vorbeit er ekki síður skaðleg,
eldri tún þola að jafnaði betur
toeit en þau yngri. MikiLvæigt er að
toeina beitinni á það land, sem
mest kalþol hefur.
Benit var á nauðsym þess, að
gróðurinn væri í jafnvægi við jarð
vegimn og aðrar Mfverur hans, ör-
verur og smádýralíf, svo og á sam
keppni nytjajurta og illgresis.
Búskaparhættir séu miðaðir
við harðindatíma
Augijóasit er að tryggja vcrður
betiur öryiggi ræktunarinnar og fóð
urverkunarininar í landinu. Því
verða bændur einnig að miða bú-
skaparhætti sína við harðindatíma.
Þá verður að ætla meira ræktað
lamd til að framfleyta hverri bú-
fjáreiningu, en i góðæri. Jafn-
fraimt þurfa menn að vera við því
búnir að grípa til ræktunar ein-
ærra junta í verulegum mæli, til
að verjast tímabund-num fóður-
sikorfi í verstu árum. Grænfóður-
ræktun, samfara aukinni votheys-
gerð enu búskaparhættir, sem
létta mörgu þvi af fjölæru ræktun
inni, sem eykur kalhættuna.
Það tjón, sem bóndinn verður
fyrir, er tún hans kelur, er ekki
aðeins fól-gið í uppskeruitapi það
ár og oft þau næstu, heldur einnig
í auknum útgjöldum og erfiði við
nýtinigu lélegrar uppskeru, við
aðra fóðuröflun og við endur-
vinnslu landsins.
Fyrir landbúnaðinn og þjóðar
búið í heild er tj'ónið einnig mjög
tilfinnan'legt og kemur m.a. fram
í auknum gjaldeyrisþörfium fyrir
innfluttum fóðurbæti, til að vega
á móti uppskerutjóninu. Tjón
þetta hefur á undanförnum kalár-
um mátt meta á hundruð milijóna
króna.
Þörf fyrir auknar rannsóknir
Kalrannsóknir í víðum skiln-
ingi snerta flest svið jarðrækt-
arrannsókna, en hagkvæmt er að
skilja á milli tveggja höfuðað-
ferða:
a) Almennar ræktunartilraunir
á gróðurlcndi svo sem mismun-,
andi aðferðir við, og meðferð, á
ræktuninni, skulu vera dreifðar
u.m landið en eðlilegt er að þær
séu einfcum framkvæmdar á helztu
kalhættusvæðunum. Þessu fylgdu
og víðtækari rannsóknir á búskap
arháttum og kalhættu.
b) Vinnustofutiiraunir, svo sem
frystitilraunir, pottatilraunir og
margs konar nákvæmar lífeðlis-
fræðilegar rannsóknir á gróðri og
efna- og eðlisrannsóknir á jarð-
vegi, verður að efla á rannsókn-
arstöð.
Áhrif veðursins á gróður eru
'víræð. Því virðist nauðsynlegt
að auka samstarf veðurfræðinga
og búvísindamanna við rannsókn-
ir á þessu sviði, og fjölga athug-
unarstöðum, þar sem fylgzt er með
veðurfari með tilliti til ræktun-
armála.
í Ijós hefur komið, að þörf er
fyrir stórauknar j arðvcgsrannsókn
ir hvað varðar efnainnihald jarð-
vegs, eðliseiginleika hans, og
jarðvegslíf (smáverulífið).
Alimikið hefur verið karnrað
hver eru áhrif helztu næringar-
efna á -gróður, hins ve<*ar er lítíð
vitað um önnur nauðsymleg efni,
svo sem snefilefni og hver áhrif
þau geta haft á endingu gróðnrs-
ins. Hér blasa óþrjótandi verik-
efni, s. s. rannsókn á steinefn-
um og snefilefnum, og ranmsólknir
á hugsanlegum skaðlegum áhrif-
um ýmissa efna. Framkvæma þarf
rannsóknir á áhrifum framræslu í
jarðveg og gróður.
Eðliseiiginleikar jarðvegs eru svo
til ókannaðir. Rannsóknir þarf að
auka á því sviði, s. s. jarðvinnslu
og umferðar um landið, áhrif
kölkunar á jarðvogsbyggingu og
áhrifa mismunandi gróðurs.
Litlar rannsóknir hafa verið
framkvæmdar, er beinast í þá átt
að kanna jarðvegslíf og áhrif þess
á jarðveg og gróður. Því þarf að
auka rannsóknir á þessu sviði.
Án verulegs tilkostnaðar eru
miklir möguleikar þegar fyrir
hendi til að hafa stóraukin not af
þeim tilraunum og rannsóknum,
sem verið er að vinna að, með
aukinni gagnsöfnun og mæling-
um.
Undirstaða góðrar ræktunar eru
uppskerumiklar og þolnar fóður-
jurtir. Árangursríkaisit er að velja
innlenda stofna og tegundir eftir
þessum eiginleikum. Leggja ber
ríka áherzlu á leit að hentugum
erlendum fóðurjurtum fyrir hér-
Lend veðurskilyrði.
í kynbótastarfseminni er þörf á
að sameina alla beztu og þýðing-
armestu eiginleika plantnanna.
Einnig er nauðsynlegt að skapa
hér aðstöðu til stofnræktunar
fræs til tryggingar öruggs útsæð
is og aðstöðu til framræktunar
erlendis. Einn mikilvægasti þátt-
urinn í sambandi við jurtakynbæt-
ur eru frostþolsrannsóknir. Hér
þarf nú þegar að skapa aðstöðu
til þessa, m. a. með tækjakaup-
um. Sömu aðstöðu og útbúnað
má einnig nota til annarra líf-
eSlisrannsókna á gróðri.
Nýting og meðferð gróðursins
er veigamikið rannsóknaratriði í
sambandi við uppskeru og endingu
túna og beitilanda. Þess vegna er
nauðsyniegt að jarðrækt og búfjár
rækt vinni sameiginlega að skipu-
lagi og lausn rannsókna- og til-
raunaverkefna á þessu sviði.
Skafrenninpr
og ofærö
OÓ—Reykjavík, fimmtudag.
Erfitt er að halda leiðinni frá
Reykjavík og austur í sveitir op
inni. Vegurinn lokaðist í nótt, en
var opnaður í morgun. í dag hefui
verið skafrenningur á köflum á
austurleiðinni jg unnu starfsmenn
Vegagerðarinnar í allan dag við
að halda veginum opnum. Með
kvöldinu þyngdist færðin mjög og
vegurinn lo'kaðist síðan alveg.
FiNNSK ÚRVALS VARA
Athugið að gera góð kaup áður en söluskattur-
inn hækkar.
240 L kt. 19.200,00 Kæliborð
Kæiihillur
Djúpfrystar
fyrir verzlanir.
H. G. GUÐJÓNSSON & CO.
Umboðs- og heildverzlun, Stigahlíð 45—47.
Simi 37637