Tíminn - 15.03.1970, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
SUNNUDAGUR 15. marz 1970'
Afstaðan til nýja
áisamningsins
4
Nýi álsamningurinn
Fyrir Alþingi liggur nú til
staðfestingar viðaukasam.ningur
milli ríkisstjórnax íslands og
Swiss Aluminiom Ltd, um ál-
bræðsluna í Straumsvík. Samn-
ingur þessi var undirritaður
28. október í haust. í þessum
samningi felast tvö eftirgreind
meginati’iði:
Fyrra atriðið er, að byggingu
síðari áfanga álbræðslunnar
verði hraðað, þannig að hon-
um skuli að fullu lokið þann 1.
september 1972 í stað 1. októ-
ber 1975.
Síðara atriðið er, að heirnil-
að er að stækka fyrri áfanga
bræðslunnar sem nemur 10—
11 þús. lestum, og skal því verki
lokið eigi síðar en í júlímánuði
1970. Samkvæmt þesau eykst
afkastageta álbræðslunnar strax
á þessu ári úr 30—33 þús. lest-
um í 40—44 þús. lestir og full-
gerðrar úr 60—66 þús. lestum
f 70—77 þús. lestir. Af þessari
stækkun álbræðslunnar leiðir,
að auka verður raforkusölu til
álbræðslunnar um 20 megavött
eða úr 120 í 140, en framleiðsla
Búrfellsvirkjunar fullgerðrar er
210 megavött.
Viðaukasanmingnum fylgir
séfstakur samningnr milli
Landsvirkjunar og ísienzka ál-
félagsins um þessa auknu orku-
sölu, og er þar gert ráð fyrir
sama raforkuverði og áður hef-
ur verið samið um.
Afstaða Framsókn-
armanna
Fnumvarpið, sem fjallar um
staðÆestingu umrædds samn-
iugs, hefur í vetur verið til at-
hugunar í iðnaðarnefnd neðd
deildar. Þar hefur niðurstaðan
orðið sú, að auk fulltrúa stjórn-
arflokkanna, mæla fulltrúar
Fraimsóknarflokksins, Gísli Guð
mundsson og Þórarinn Þórar-
insson með samþykkt frv., en
fiulltrúi Alþýðuþandalagsins,
Eðvarð Sigurðsson á móti. Gísli
og Þórarinn skila sérstöku
nefndaráliti og segir þar svo
um afstöðu þeirra:
„Það er augljóst mál, að ef
upphyggingu síðari áfanga ál-
bræðslunnar verður hraðað, þá
er einnig hægt að hraða síðari
áfanga Búrfellsvirkjunar, sem
virðist tiltölulega ódýr, miðað
við viríkjunina f heild. Við þetta
aukast tekjur bæði af orku-
sölu og framleiðslugjaldi fyrr
en ella. Um stækkun álbræðsl-
unnar og aukna orkusölu vegna
hennar er það ljóst, að það
styrkir ótvírætt afkomu Búr-
fellsvirkjunar næstu árin að
geta selt orku, sem annars fæxi
forgörðum, jafnvel þótt ekki
fáist fyrir hana fullt framleiðslu
verð. Þessi hagnaður gebur hins
vegar tapazt aftur, ef miðað er
við longra tímabil, sé salan
bundin til langs tima og ef
ekki fæst fullt framleiðsluverð
fyrir orknna. Undir þessum
kringumstæðum verður a@
meta, hvort hagstæðara er að
nýta orku, sem annars íæri for-
görðum um skeið, þótt ekki
fáist fyrir hana fuilt fram-
leiðsluverð, eða að láta hana
ónýtta 1 trausti þess, að hærra
verð fáist fyrir hana síðar, þeg-
Hengillinn í vetrarbúningi.
ar markaður hefur aukizt fyrir
hana.
Álit okkar, sem að þessu
þessu nefndaráliti stöndum, er
þaið, að rekstraraðstaða Búr-
fellsvirkjunar verði það erfið
næstu árin, að hyggilegra sé að
taka fyrri kostinn, jafnvel þótt
ekki fáist fullt framleiðsluverð
en um það deiluefni verður ekki
rætt hér, þar sem það mun
verða gert í sambandi við ann-
að þingmál.“
Áætlunin um lána-
kjorin
1 nefndaráliti Framsóknar-
manna er það svo nánar rakið,
hvernig áætlanir Búrfellsvirkj-
unar hafa bmgðizt og öll rekstr-
araðstaða Landsvirkjunar verð-
ur því stórum önðugri en ráð-
gert hafði verið af stjórn virikj-
unarinnar. Fyrst er vikið að
áætlumimni um lánakjörin:
„Augljóst er af því, sem þeg-
ar er kun-nugit um, að reksitrar-
aðstaða Búrfellsvirkj unax verð
ur mun lakari mæstu árin en
áætlanir um hana gerðu ráð
fyrir, þegar um það efm var
fjallað á Aliþingi 1965 og 1966.
ELnkum hafa lánakjör orðið ó-
haigstæðari en áætlað var, en
þau hafa meigimáhrif á rekstrar
afkomu slíkra stórvirfcjana sem
Búrfellsvirkjumin er. Þetba sést
bezt á þvi, að þegar vaxta-
greiðslur og afborganir eru
umdanskildar, er allur amnar
rekstrarkostnaður Búrfellsvirkj
unar ekfci áætlaður nema 1%
af stofnkostnaði.
Þeitta gerðu menn sér líka
ljóst í upphafi. í álit' Stóriðju
nefndar ffá 14. nóv. 1964, seg-
ir svo frá viðræðum mefmdarinm
ar og Alþjóðabankans um væmt
amlegt verð á raforku frá Búr-
fellsvirkjun:
„í viðræðum um alúmíníum
málið var áherzla á það lögð
frá upphafi. *a3 verðlagning raf
orku á íslandi hlyti að veru-
liegu Leyti að fiara eftir þeim
lánakjörum, sem fáanleg væru(
í sambamdi við lántökur til virkj
uniarinmar. Eiigið fé raforku-
kerfisims hér á landi er svo lít-
ið, að afskriftatími getur ekki
orðið iemgri en lánstími þeirra
lána, er til virkjunar fást. Þótt
stOfnkostmaður orfcuvera væri
lágur á afieininigu, nægði það
elcki til að tryggja lágt raf-
orkuverð, aema hægt yrði að
fá löng 'lán til framkvæmdanna
mieð hóflegum vöxtum ,Ef raf
orfcuverð frá Búrfelisvirkjun
ætti að nálgast 2,5 milis (10.
75 aura á kwh), mættu árlegir
vextir og afborganir varla fara
mikið yfir 8% á ári. Það
miundi t. d. samsvara 6% láni,
sem endurgreiitt yrði með jöfn
um ársgreiðslum vaxta og af-
borgamia á 23—24 árum. Lfk
letgt er, að vaxtafcjör Alþjóða
bamkams yrðu mokfcru betri en
þetfca, en hins viegar eru ekki
líkur til iþess, að ísland eiigi
kost á jafnhagstæðum lánum
á hinum almenna lánamarkaði“
(A. 1443—1444).
Áætlunin brást
I nefndarállitiniu er svo rætt
um 'það, hvemnig þessi áætlun
um lánakjörin hefur staðizt:
„Viðræðiurmar við Alþjóða-
bankann ieiddu til þess, að þar
fékfcst 18 miiij. dollara lám
tii 25 ána með 6% vöxtum.
Þrátt fyrir þá vitneskju, að
ekiki vasnu „líkur til þess, að
fsland eigi kost á jafn hagstæð
um lánum á hinium almienna
iánamiarfcaði“ og Alþjóðabanka
lánið var, voru aliir úfcreikn-
inigar um orkuverðið til ál-
bræðslumnar byggðir á því, a'ð
öll lán til virkjunarinmar yrðu
tii 25 ára með 6% vöxfcum.
Samkvæmt því var reiknað út,
að framieiðsluveirð orfcunmar
yrði 21,1 eyrir á kwh, og á
þeim grundveili var samdð um,
að söliuverðið til álb: æðslunn-
ar yröi 2,5 mdils eða 22 aurar
á kwh, mdðað við núv. gengi.
Því miður hefur þessi áætlun
um lánakjörin ekki staðizt, eins
og sést á eftirfarandi yfirliti
um erlendar lántökúr vegna
Búrfellsvirkjunar og ' gasafls-
stöðvar hinn 1. desemiber 1969:
Alþjóðabanki: 18 rnillj. dollar
ar (1585,8 míllj. ísl. kr.) Vext
Lr 6%. Endurgreiðisluár 1971—
1991.
Skuldabréf, New York: 6
millj. dolarar <528,6 millj. isl.
kr.) Vextir 7%. Endurgreiðslu-
ár 1974—1984.
Bankalán, New York: 6 milij.
dollarar (528,5 millj. isl. fcr.)
Vextir 8%. E'ndurgreiðsluár
1972—1974.
Bankalán, V-Þýzkalandi: 4
miilj. dollanar (352,4 mdilj. ísi.
kr.) Vextir 7,5%. Endumgredðslu
ár 1975—1979.
Framleiðendur, V-Þýzkalandi:
2,36 miiij. dollara (207,9 mdllj.
ísl. kr.) Vextiæ 6,5%. Endur-
greiðsflíuár 1970—1979.
Við þetta bætist innlent rík-
islán að upphæð 304,6 miilj.
fcr. Það er með 8% vöxtium, en
ósamið er um afborguinartíma.
Eins og sést á þessu, eru
bæði vextir hæxri og aíborgun
antíimi mun styttri á öllum lán
unum, mema Alþ jóðabankal á n
inu, en gert var ráð fyrir í hin
um upphaflegu áætlumum.“
Gróðinn, sem brást
Á öðru sviði hefur áœtlun-
um Búrfellsvirkjun brugðizt
iliilega. Það er svokölluð áætl-
un um fjármögnun virkjumarinn
ar, þ. e. hvernig fjár tii hemnar
skuli aflað. Samkvæmt hinni
upphatflegu áætlun, átti efcid
að þurfa að taka mema 30,5
milijón dollara eriend lán til
virkjuniarinnar, en 15 millj.
dollara átti að tfá imnanlands, að
allega með gróða af Landsvirkj
un á árimu 1966—75, 7,2 millj.
diollara, og með framlagi eig-
enda Landsvirkjunar, 3.3 millj
dollara. Það hefði að sjálfsögðu
verið Búrfellsvirfcjum ómetan-
legur styrkuæ, ef Lamdsvirkjun
hefði þannig getað lagt til eig-
ið fé, sem hefði jafngilt um
10 millj. dollara, því að vexti
af því hetfði mátt reikna eftir
vild.
En þessar vonir hafa að
mestu brugðizt, eins og segir
í umræddu mefndaráliti:
„Á öðru sviði hafa himar upp
haflegu áætlanir ill.a bruigðizt. i
í þeim var gert ráð fyrir, að
rékstur Landsvirfcjunar yrði |
svo hagstæður á árunum 1966 ’
—75, ao hægt yrði að taba féj
úr rekstrinum tdl Búrf.elisvirkj j
urnar, er svaraði 7,2 millj. doU
ara. Þetta átti að spara lámtök-!
ur sem þessari upphæð nam.'
Samkv. síðusfcu áætlun miumu j
aðeins fást 1,4 millj. dollaxa úrl
rekstrinnm á þessum tínna, og ■
er þó vafasamt, að sú áæflun ■
standist. Þvi verður að aufca
lántökur sem þessum mismum1
memiur, oig hætist þar við um
6 millj. dollara lóntöbubaggi.
Ástæðumar fyrir því, að þ'essi
áætlun 'hetfur ekki staðizt, eru
eimkum þær, að aufcmimg raf
orbusöiiunmar hefur orðið
minni en spáð hafði verið og
rekstrarafkoma La.ndsvirfcjun'aæ
hefur versnað af völdum geng-
isfeUimganna (igneiðslur vegna
eidri erL sfculda hœkkað í ísi.
fcrónum).
Þá var gert ráð fyrir því í
hinni upphaflegu áætlue, að j
tframiög eigenda Landsvirfcjun
ar til BúrfeUsvinkjiuear yrðu 3,
3 miUj. dollara, en þau eru nú [
okki áætluð nema 1.6 millj j
dollara. Þá var gert ráð fyrir i
ríkisláni, er næmi 4,7 rniHj.
dollara, en það er nú áæflað t
3.5 miUj. doUara. Hér heíur '
skapazt um þriggja miilj. doU- ‘
ara mismwimur, sem verður að
jafna meið erl. lántöbum. Upp ,
haflega var áætiað, að erlend
ar lántöfcur vegna Búrtfelisvirkj
unar þyrftu ekki að verða nemá
30.5 miUj. dollara, en nú er
áætlað, að þær þumfi að verða
um 40 miUj. doUara'*.
Hafli í stað hagnaðar
í nefndiaráliitínu segir svo:
„Hwaða breytimgar þetta og
fleina hetfur á refcsfcraratfkomu
Landsvirkjunar, má m. a. ráða
af því, að samfcvæmt himum upp
haflegu áætiumum var reifcnað
með svo hagstæðum lekstri
Landsvirkjunar á árunum 1970
—75, að taka mætti á þeim tíma
upphæð, sem svaraði fjórum
miiljómum doUara, úr rekstrim
um og verja til BúrfeUsvirkjum
ar. Samkvæmt nýjustu greiðslu
áætlun Landsvirkjumar 1970—
74 verður hins vegar veru'leg
ur greiðsluhalU, ef eŒdki verður
gerður sá viðaukasamningur við
álbræðsluna, sem hér liggur
fyrir. Tekjuaukning Landsvirkj
unar af hinni auknu orfcusölu,
sem samninigurinn gerir ráð
fyrir, er áæfluð 197 miUj. kr.
á árumum *970—74 og ætti að
tryggja 70 miiUj. ’._r. greiðslu
af.gang Landsvirkjunar á þessu
tímabili, en annars yrði greiðslu
hailinn 127 millj. kr. Augljóst
virðist bví, að enn þyrfti að
hækka raforkuverðið til inn-
lendra aðila, ef viðbótarsamn-
ingurinn yrði ekki gerður. Þar
sem efcki virðist um ann.an
kaupanda að ræða en álbræðsl
una að umræddri orku á þess
um tírna, mundi hún fara al-
veg forgörðum og þetta fé al-
veg tapast, ef ekki yrði sarni-
Framhald á bls. 11.