Tíminn - 17.03.1970, Blaðsíða 7

TIMINN
7
ÞRJBJTOAGUR 17. marz 1970.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramJcvaemdastjórl: Kristján Benedflctsson. Rttstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjórl: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnar-
sikrifstofur í Edduhúsinu, simar 16300—18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — Afgreiðslusími: 12323 Auglýsin-gasimi: 19523.
ASrar sikrifstofur sími 18300. Áskrifargjald kr. 165.00 á mán-
uSi, innanlands — f lausasölu kr. 10.00 eint. - Prentsm Edda hf.
Elliheimilin
Þrír þingmenn í neðri deild, Vilhjálmur Hjálmarsson,
Lúðvík Jósefsson og Eysteinn Jónsson flytja frv. um þá
breytingu á Sjúkrahúsalögunum, að ríMð greiði Vz kostn-
aðar af að reisa elliheimili, enda fallist ráðherra á þörf
þeirra framkvæmda. Þá skal veittur árlega á fjárlögum
fastur styrkur tii elliheimila.
í greinargerð frv. er það rakið, að breyttir þjóðfélags-
hættir hafi mjög aukið þörfina fyrir dvalarheimil aldr-
oðra, einkum í þéttbýll Þár eru líka víða rekin dvalar-
og hjúkrunarheimili fyrir aldrað fólk. Þegar undan eru
skilin Elli- og hjúkrunarheimilið Grund og Hrafnista,
eru þessi heimili minni í sniðum, og sum rekin við mjög
öhagstæða aðstöðu.
Nú er svo komið, að þörfin fyrir þessi heimili er ekM
' lengur bundin við kaupstaðina eina. Fleira og fleira fólk
utan af landi sækir eftir upptöku á dvalarheimilin í
Reykjavik. Eðlilegra væri ,að þetta fólk gæti fengið at-
hvarf og aðhlynningu sem næst átthögum sínum og ætt-
ingjum. Þá mun það og sammæli allra þeirra, er þessi
mál hugleiða, að dvalar- og hjúkrunarheimili aldraðra
beri að reisa í hæfilega stórum einingum, vistarverur séu
af misjöfnum stærðum, þannig að t d. hjón geti að
nokkru haldið sitt heimili, þegar það hentar, o. s- frv. og
að þeir ,er þess óska, fái aðstöðu til starfa við hæfi.
Það er skoðun flutningsmanna þessa frumvarps, að
heppilegt sé, að hlutdeild sveitarfélaga að framkvæmd
ýmissa málaflokka heima í héraði fari fremur vaxandi
, en minnkandi og að vel fari á því, að þau hafi forustu
um stofnun og rekstur dvalarheimilanna.
En á meðan fjárráð sveitarfélaga eru ekki rýmri en
þau eru nú, er nauðsynlegt að veita þeim beinan fjár-
! hagsstuðning úr ríkissjóði til margháttaðra framkvæmda,
: eins og raunar þegar er gert í fjölmörgum greinum. Því
er hér lagt tfl., að þátttaka ríkisins í byggingu og rekstri
dvalarheimila fyrir aldrað Tólk verði ákveðin með lög-
um.
Sérstök nefnd hefur unnið að athugun á heildarskipu-
lagi þessara mála. En þar sem líklegt má telja, að sú at-
hugun taki alUangan tíma, en víða er brýn þörf aðgerða
þegar í stað, þá leggja flutningsmenn td, að ríkissjóður
láti í té stuðning, er greinir í frv. þessu, unz nýrri heild-
arskipan hefur verið komið á. ÞJ». ‘
„Forneskjulegur
hugsunarhátturM
Vísir gerir íslenzka nefndaþjóðfélagið að umtalsefni
- í gær og kemst að þeirri niðurstöðu, að Óskar Hallgríms-
; son, rafvirki með meiru, sé íslandsmeistari í nefnda-
störfum. Um nefndafjöldann segir Vísir m.a.:
„Heyrzt hefur, að opinberar nefndir séu hátt á annað
þúsund, en til viðbótar þeim kemur mýgrútur annarra
‘ nefnda. Hins vegar er ekki ljóst, hvað nefndir skipa veiga-
; mikinn sess í þjóðlífinu. Þar um liggur engin rannsókn
■ fyrir.“
í útvarpsþætti s.l. föstudag komust tveir af ritstjórum
stjórnarblaðanna að þeirri niðurstöðu, að stjómkerfið
væri gallað og tóku undir meginatriðin í ádeilu Tímans
undanfarið. Þessi gagnrýni er því áreiðaniega nauðsynleg
og tímabær. Um hana farast höfundi Reykjavíkurbréfs
’ Mbl. svo orð s.l. sunnudag:
, ......til eru í röðum ungra manna einstaklingar
' með fomeskjulegan hugsunarhátt og lítinn skilning á því,
hvað nú þarf að gera til að stórefla hag lands og þjóðar.“
T.K.
Ágúst Þorvaldsson alþm.:
Stjórnarskráin - flokk-
arnir - þjóðin
Nú tekur mjög aö styttast að
þeim sögulega áfanga 1100 ára
byggðar í landinu og verður
vafalaust eitthvað merkilegt og
varanlegt gert til að minnast
þess enda er nefnd að störfum
í því máli.
íslendingar höfðu mikU há-
tíðahöld 1874 til að minnast
1000 ára byggðar. Þjóðin er
nú bæði miklu fjölmennari og
betur á vegi stödd til að geta á
veglegan hátt reist einhvern
þann bautastein, er hæfi sögu
og starfi þeirra 30—40 kyn-
slóða, sem haldið hafa uppi
tungu, þjóðerni og ættstofnum
þeirra er sigldu vestan um haf
tU hins afskekkta eylands á
norðurslóðum fyrir 1100 árum
og „reistu sér byggðir og bú í
blómguðu dalanna skauti".
En 1974 er einnig annað
merkUegt afmæli. Þá eru 100
ár siðan íslendingar fengu
stjómarskrá og Alþingi með
henni löggjafarvald sitt að
nýju. Þetta er eicm stærsti og
merldlegasti áfangi í sjálfstæð-
isbaráttu þjóðarinnar.
Kristján EX. Danakonungur
gaf stjómarskrána út 5. janúar
1874 og gekk hún í gildi 1.
ágúst sama ár.
Með stjómarskránni var sett-
ur sá rammi um mannréttindi
og frelsi þegnanna um skipt-
ingu löggjafarvalds, fram-
kvæmdavalds og dómsvalds,
sem að mestu er óbreytt enn
í dag.
Stjómarskránni hefur að
vfeu nokkrum sinnum verið
breytt, í fyrsta sinn 1903 áður
en sérstakt stjómarráð var
stofnað fyrir fsland í Reykja-
vik og landsstjómin fékk að-
setur sitt þar með fyrsta ís-
-lenzkra ráðherranum.
Aðrar breytingar sem gerðar
hafa verið á stjómarskránni
hafa verið aðallega um kosn-
ingarétt og kjörgengi til Al-
þingis og kjördæmaskipunina.
Þá var stjómarskránni breytt
fyrir lýðveldistökuna 1944, þeg-
ar fsland hætti að vera kon-
ungsríki en varð lýðveldi með
bjóðkjörnum forseta sem þjóð-
höfðingja.
Þó ekki sé liðin nema tæp
öld síðan fslendingar fengu
sína fyrstu stjómarskrá þá hafa
breytingarnar á öUum sviðum
þjóðlífsins verið svo miklar á
þessum tíma og ekki sízt síðan
lýðveldið var stofnað, að flest-
ir telja endurskoðun stjómar-
skrárinnar og setningu nýrra
stjórnskipunarlaga, sem tryggi
þegnunum öll hin fyllstu mann-
réttindi og bindi þeim að sama
skapi skyldur við land og þjóð-
félag. í þvf er eitt stærsta
atriðið, að Alþingi geti orðið,
eins og því ber að vera, skipað
í samræmi við þjóðarviljann og
að það ha<i ótvírætt í sínum
höndum umboðsvald frá þjóð-
inni tU að skipa málum henn-
ar.
Það væri vegleg gjöf Alþing-
ís tU þjó'ðarinnar á 1100 ára
afmæli íslandsbyggðar og í 100
Ágúst Þorvaldsson
ára minningu fyrstu stjómar-
skrárinnar að þá gengi í gUdi
ný stjómarskrá, sem hefði að
geyma ýmis ný ákvæði, sem
þörf er á að taka upp.
Karl Kristjánsson, fyrrv.
alþingismaður, flutti á síðasta
þingi er hann sat, 1966, tiUögu
tfl þingsályktunar um endur-
skoðuu stjómarskrárinnar.
Benti Karl á nokkur atriði sér-
staklega, er taka þyrfti tU at-
hugunar. Var tiUagan rædd á
þinginu en var ekki afgreidd.
Gísli Guðmundsson flutti til-
lögu þessa 1967, en ekki náði
hún að komast tU nefndar. Á
þingi því sem nú stendur yfir
flytur Gísli tUIögu þessa enn
og með þeim hætti að tU-
greind era í henni 20 efnis-
atriði, sem tekin skulu tU at-
hugnnar. Hér verða ekki gerð
að umtalsefni nema tvö af þess-
um efnisatriðum. Hið fyrra er
svohljóðandi:
„Hvort ekki sé rétt að breyta
kjördæmaskipuninni á þá leið,
að landinu öUu verði skipt í ein
menningskjördæmi, þar sem
aðalmenn og varamenn verði
kosnir saman óhlutbundnum
kosningum, en uppbótarmenn
engir."
Hér er hreyft máli, sem aU-
mikið hefur verið á dagskrá í
tveimur stjórnmálaflokkum á
síðustu árum.
Upptök að því munu ungir
Sjálfstæðismenn hafa átt á
vettvangi sinna samtaka og virð
ast einmenningskjördæmafyrir-
komulagið hafa allmikið fylgt
í þeirra röðum.
Þetta mál hefur einnig nokk
uð verið rætt meðal ungra
Framsóknarmanna og mun eiga
þar verulegan hljómgmnn, að
koma hér á einmenningskjör-
dæmum. Augu margra, ekki
sízt yngri manna em að opnast
fyrir því, að núverandi kjör-
dæmaskipan er svo göUuð, að
hún muni verða óhafandi til
frambúðar. Þar kemur margt
tU og þá ekki sizt hversu erfitt
er fyrir þingmann, að hafa per-
sónulegt samband við kjósend-
ur í svo víðlendum kjördæm-
um, sem oft er erfitt að ferð-
ast um.
Þá er hlutfaUskosningarfyr-
irkomulagið og uppbótakerfið
stórgaUað. HlutfaUskosningar
bjóða upp á sundrangu og
fjölgun flokka. Persónulegar
kosningar í einmenningskjör-
dæmum þrýsti mönnum tU sam
starfs og er það reynsla í
þeim löndum þar sem einmenn
ingskjördæmi era. Þar eflist
þingræði og lýðræði í fáum og
stóram flokkum, en hlutfaUs-
kosningar veikja lýðveldið með
tilveru margra og smárra
flokka, sem eiga erfitt nm að
starfa saman.
Uppbótarþingsæti til jöfnun
ar mflli flokka er ákaflega gall-
að fyrirkomulag frá Iýðræðis-
legu sjónarmiði þeirra manna,
sem vflja hafa sem mest bein
áhrif með atkvæði sínu, því
kjósendur eiga helzt ómögulegt
með, þegar þeir framkvæma
sína athöfn í kjörklefanum, að
hafa áhrif á það hverjir það
verða sem þessi sæti hreppa.
Hinn almenni kjósandi á lang-
hægast með að koma sínum
persónulega vUja að í kosning-
um þar sem valið er um menn
og flokka í einmenningskjör-
dæmum.
Síðara efnisatriðið sem hér
verðnr getið og lagt er tU í
þingsályktunartiUögu Gísla
Guðmundssonar, að sérstaklega
verði athugað við endurskoðun
stjórnarskrárinnar er: „Hvort
ekki sé þörf lagasetningar um
skyldur og réttindi þing-
flokka". Þó svona sé tU orða
tekið þá mun átt við stjórn-
málaflokka yfirleitt.
Allir þeir, sem em lýðræðis-
sinnar, munu á einu máli um
að stjórnmálaflokkar séu nauð-
synlegiar stofnanir, þótt það
geti verið skaðlegt að veita
þeim þau þróunarskilyrði með
kosningafyrirkomulaginu, að
þeir geti orðið mjög margir.
Þessi samtök, stjórnmála-
flokkarnir. virðast hvorki hafa
skyldur eða réttindi, a®
minnsta kosti eru ekki til um
slíkt nein lagaákvæði, sem opin
bert gildi hafa, en auðvitað
hafa allir flokkarnir sínar
flokksreglur eða lög eins og
önnur frjáls samtök manna.
í seinni tíð virðist hafa þró-
azt í landinu talsverð tor-
tryggni til stjórnmálaflokkanna
og þeirra sem þar era við
stjómvölinn.
Sjálfsagt er sú tortryggni og
gagnrýni í garð flokkanna
meira og minna sprottin af
röngu tna'.i á störfum þeirra.
Framháld á bls. 11
ÞRIÐJUDAGSGREININ
J