Tíminn - 26.04.1970, Page 1

/ 9 r <*.
■ í !TV,
BLAÐ II
26. apríl vðfe. —
Grásleppan
- gullfiskur
Islands
Er grásleppan að verða einn
verðmætasti gU'lMskur íslands,
eða hefur hún ef till vill alitaf
verið það, þó
hámæli haft.
Víst er það,
ir fyrst voru
hnognkelsaveiði
minna væri í
að þeg ar jarð-
inetnar taldist
meðal þeirra
nytja, sem gerðu jörðina verð-
mætari og byggileigri.
í gamla daga var það fyrst
og fremst fæðisöflun, sem hug
ur fóliksins snerist um. Allt
fram eftir fyrstu tugum vorr-
ar aldar urðu á þessu litlar
breytingar, • enda í skráðum
heimildum nákvæmari lýsing-
ar á mataræði og matargerð
en á flestum öðrum daglegum
fyrirbærum hins mannlega lífs.
Rikir bændur, sem jarðir
áttu í leiguábúð, fengu eftir-
gjaldið greitt í smjöri, fiski
eða öðrum tilfallandi búsaf-
urðum. Jaf-nivel þeir, sem að
því voru þekktir að þykja
vænt um að eiga nokkrar
kriinglóttar í handraðanum,
vildu þó frernur eiga vel birg-
ar matarskemmur.
,3fínir menn éta ebki pen-
inga“, er haft eftir Pétri Sæ-
mundssyni kaupmanni á
Blönduósi, þegar húnvetnskur
stórbóndi, viðsikiptamaður ann
ars kaupmanns, bað hann um
kom og bauðst til að greiða
í 'gulli.
í hörðum og áfellasömum
vetrum varð. hjá ýmsum
þröngt í búi og þunfti e'bki
kotunga til. Það átti þess
vegna margur leið út að sjón-
um á vorin, þegar hrognkets-
in fóru að veiðast.
Ég bef marga stund flott
dagbókum, sem taka yfir nær
heillar aldar tímabil. Þeir sem
bækumar skráðu voru bændur
á jörðum er lágu að sjó.
Þar er náfcvæmlega tilfært
hvert einasta hrognkelsastybki
sem á land kemur og felllur
ekki daigur úr. Má fullvíst fcelja
að um trúverðuga frásögn sé
að ræða.
Árið 1924.
Netin em lögð í hægum
norðan kalda 5. maí og vitjað
um þau daiginn eftir og feng-
ust þá 12 stykki. Þann 7. mai
er logn og hlýrra, þá veiðast
20 stykki.
Árið 1928
Þann 3. apnl er lagt fyrir
rauðmaga, vitjað um daginn
eftir og veiddust þá 19 stykki.
Þann 5. apríl fást 17 stykki.
Laugardaginn 6. gengur á með
bleytuihríð og ekki vitjað um
fyrr en þriðjudaginn 10. april,
þá em netin dregin upp og í
þeim era 50 styfcki.
Hveagi er getið um að veiði-
skapur þessi hafi á þeim árum
'gengið kaupum og sölu. Enda
mun oftast hafa verið um að
ræða það sem í þá daga var
ballað „að láta fá í soðið“ eða
„að fá í soðið“. Einhver vöru-
skipti munu þó hatfa átt sér
stað milili dalaibænda og þeirra
er við sjóinn bguggu. Grá-
sleppan var beldur efcki gull-
fiskur á þánn h'átt sétót' hún
er nú. En það þ/ ': ekki ó-
nýtt að g^'í’ílý(gItiðf',lSIÖi^'0®-'
sauðfé á vordögum, þegar
sneiðast fór um töðuihárið, og
etftir að upp kom hagsnöp o,g
fjara var etoki verið að bera
mifcið af heyí fram á jötuna
fyrir geldfé og hross, en grá-
sleppan vel matreidd látin
duga.
Hrognkelsaveiði þebktist
þá efcM sem sjálfstæður at-
vinnuvegur heldur hliðar-
búigrein — hlumnindi þeima
jarða, sem þannig vom í sveit
seittar.
Veiðarfærin voru að flestu
leyti í samræmi við þessar að-
stæður. Netin, sem í sjó voru
lögð hverju sinni fcveir til þrír
15—20 faðma stubbar.
Nú er önn-ur öld — öld
geimskota, mannvíga og meng
unar. Ef til vill verður grá-
sleppunni efciki öllu lengur líf-
vænt í hafinu a.m.fc. efcki svo
Bjössi að selja rauðmaga í skúrnunri á Ægissíðu.
nærri sfcrðndioni að auOvett
verði að afki bennar á «ná-
sfcipum, þó fuUifcomnari séu
að allri gerð en áraskefcfcum-
ar, sem forðum var flotið á.
Nú les maður rosafyrirsagn-
ir í íréttatoJöftam borgarionar
um svimtoátt verð á eráslewwi-
hrogmmv — áttoa — afw — táe
þúsuod krónur tunoan eg svo
— 35 krónur baodið, það er
búkinn af sfcepminni, og mun
þá láta nærri að hún sé að
verðmæti altt að 100 krónur.
Rauðmagakindin er seW á 40
knónur, þegor búið er að fcoma
booum upp wr ftlæðarmáÞmi.
Komist bann avo í beodur
millknanma, þá er það kflóið
sem blfvitr. Og otfurMtið svmð
mig í nerflbroddino, þótt Wýtt
væri úti, þegar ég knm frá
físfcsalanum með — einn —
nauðmaga, að vísu peot kua-
vafðan, og haffB greltot fýrir
góðmetið 94 fcrónur. Það var
sem sagt heldur meira að
krónufcölu eo hann faðrr minn
féfcfc fyrir 10 dilfca í haust
kaupfcíð á fcreppuárunum.
Aldraður baupmaður, sem
um áratugaskeið vwr umsvifa-
mikill afchafoamaður á Strönd-
ttm, Jón P. Jónsson frá Drangs
nesi, byrjaði þar fyrstur
manna að hagnýta grásleppu-
brogn sem söluvöru. Þetta var
árið 1940, þá verkaði hann 4
tuftour. Síðan hefur hann
stumdað þessa starfsemi meira
og minna ár hvert, og eftir
að hann fllutti til borgarinnar
hvenfur hann jafnan frá sinni
fcauipsýslu þegar fer að vora,
heim til átfchaiganna. Dvelur
þar fcíima og hugar að sirmi
^anfeemi, enda þófct hann hafi
þar aðra fyrir sig, sem annast
venkun grásleppunnar.
Það er líflegt um vortfmann
þar nyrðra, etf vel veiðist —
peniingaiilmur atf bverju hrogni
sem á land kernur. Orsök þess-
ara grásleppulhugleiðinga er
fyrst og fiemst uppsláttar-
fregnir blaðanna um hina hrað
vaxandi hrogrnkelsaútgerð. Þar
sem Norðlendimgar leggja net
sfn með löndum fram og um
firði þvera.
Jafnvel eyjar, sem kalllaðar
eru úr byggð fallnar að mestu
eru nú setnar að nýju — að
ógleymdum fréttum um verð
veiðinnar.
Svo rölti ég að afiliðnu há-
degi á laugardegi sbðnr að
Skerjafirði, þar sem eru höfuð-
sfcöðvar grásleppuútgerðar
borgarinnar á kambkwrm neð-
an við eina fegurstu göbuna.
Efcki er nú IMegt þar mn að
litast, þó eru nofekur bönd bom-
ia á ho'alla.
Menn eru þar að átbúa sfea
báta. Ég vfk mér að þeimi «g
spyr hwort notokrir séu útL
Jú, þeir fcváðu Jón í
Görðum vera úti, en Björn Guð
jónsson hafa toomið í land fyr-
ir hádegið.
Eitöbvað hef ég beonrt on
það, að Bjöm sé eirfwer sá
barðasti gráslepp uveiðimainn-
anna þarna suðnr frá.
„Hvar býr Björn?" spyr ég.
„Hann býr í húsfam með
rauða þakinu hérwa bemt upp
af“, svara þeir.
Og svo fór ég að hitta Bjöm
Guðjónsson. Að baSá
sfcendur aRmerkileg
saga þama á ströndinni, hvar
hann er fiæddrar og herfm- aEð
aldur sinn í 48 ár.
Aifí hans og . .jna, Bjarni
Grímsson og Þorbjörg Jóns-
dóttir komu austan úr Grafn-
ingi og hófu búskap á fcotbýfi
úti við S&erjafjörðiinn, Bjama-
stöðum. Lísfbj argarvegimir
vom að hafia grasnyt handa
einni eða fcvekniur Ifcúm og fá-
einum fcindum og svo að bera
sig eftir því sjávargagni sem
hægt var að ná.
Þá var það fyrst og fremst
blessaður rauðmaginn á vorin.
Til hans var stytzt á miðin,
svo gekk fistourinn á sumrin
og fram á haust. Veturinn var
oftast fangasmár, þó lítilshátt-
ar íhlaupavinna í landi.
Þau filosnuðu efcki upp hjón-
in í Bjamastöðum þótt lífsönn-
in væri mifciíl. Þaðan voru þau
borin út og lögð til hinztu
hvílu. Þá tók hann Guðjón
sonur þeirra við, ásamt Ikon-
unni sinni, henni Guðrúnu
Guðjónsdóttur. Þau fetuðu
sömu slóðina og lífshjargarveg
irnir voru þeir sömu. Rau'ð-
maginn og grásleppan á vor-
in, fiskiróðux á sumrin milli
þess sem verið var að hirða
grasnytina handa skepnunum.
Og nú var farið að selja rauð-
magann í bæinn. „Oftast var
hópur af fólfci kominn í fjör-
una, þegar bátarnir komu að
landi, en þá var aflinn góður,
svo að fara þurfti með tals-
vert af honum upp á torgið,
Framhald á bls. 15.