Morgunblaðið - 08.11.2005, Blaðsíða 1

H vað er þetta berrassaða fólk aðgera?Ég glápi upp á loftmálverkið íhvítmáluðu kaffihúsi við Ráðhús-
torgið en fæ svo hálsríg og horfi í staðinn út
um gluggann á bækistöðvar Síðdegisblaðins
andspænis …“ Hugrenningar Einars blaða-
manns á Síðdegisblaðinu eru af ýmsum toga
eftir að hann flytur til Akureyrar.
Gegnt mér á Café Amor við Ráðhústorgið á
Akureyri – neðanundir frjálslega vöxnu, ber-
rössuðu fólki – situr blaðamaður í svörtum
frakka og reykir.
Skyldi þetta vera þessi Einar á Síðdeg-
isblaðinu?
Eða er þetta Árni „faðir hans“, rithöfundur
og blaðamaður á Morgunblaðinu? Jú, ekki ber
á öðru, þetta er Árni. Lubbinn, grásprengt
skeggið og hringlaga gleraugun.
Þegar spurt er hvers vegna Einar hafi flust
til Akureyrar svarar Árni að bragði:
„Það er einfaldlega vegna þess að Síðdeg-
isblaðið hefur ákveðið að hefja stórsókn á
landsbyggðinni og Akureyri varð fyrir valinu
vegna þess að það er höfuðstaður Norður-
lands. Og þaðan er tiltölulega stutt að fara
fyrir hann á umbyltingarsvæðið í þjóðfélaginu
sem er Norður- og Austurland. Hann er sem
sagt sendur hingað til þess að afla frétta af
þessum breytingum sem ganga yfir landið.
Svo finnst mér þetta bara svo skemmtilegt
sögusvið og fallegt.“
En hvers vegna situr Einar svona mikið
inni á Café Amor? Og hvers vegna er hann
farinn að drekka svona mikið cappuccino í
þessari bók?
„Hingað er styst fyrir Einar að fara. Hann
labbar yfir Ráðhústorgið og pantar sér capp-
uccino nánast á hverjum degi. Hann horfir
löngunaraugum á hillurnar en snýr sér yf-
irleitt út; snýr baki í barinn, af því að hann er
þorstaheftur þessa dagana. Byrjar nýtt líf hér
á Akureyri, bæði með þeim hætti og með því
að flytjast í annað umhverfi sem hann þekkir
ekki. Hann er svolítið eins og fiskur á þurru
landi.
Hann er eins og ég, aðkomumaður, og þarf
að læra á umhverfið. Yfirlögregluþjónninn á
Akureyri í bókinni, Ólafur Gísli Kristjánsson,
segir við Einar: Lærðu á umhverfið, farðu
varlega, jafnvel fílar geta lært að fara varlega.
Þetta er hann að læra smátt og smátt.“
Það eru þá raunverulegir atburðir, raun-
verulegar þjóðfélagsbreytingar, sem verða til
þess að Einar flytur út á land?
„Já, auk þess sem Síðdegisblaðið vill auðvit-
að auka útbreiðsluna. Þeirra mótívasjón er að
selja meira á landsbyggðinni. Við vitum að
þótt mikill þungi sé á höfuðborgarsvæðinu,
þar sem Einar er heimavanur og hagvanur í
búlluflórunni og undirheimunum, þá er vax-
andi þungi hér í þjóðfélaginu. Þetta svæði er
að verða mikil þungamiðja andspænis höf-
uðborgarsvæðinu og Síðdegisblaðið verður
auðvitað að taka mið af því.“
Varstu eitthvað fyrir norðan á meðan þú
vannst að bókinni?
„Ég kom nokkrum sinnum. Punktaði hjá
mér staðhætti og staðsetningar og í síðasta
skiptið tók ég með mér myndbandsdupp-
tökuvél og tók upp á ýmsum stöðum í bænum.
Síðan verður að taka það fram að ýmsir
kunnáttumenn um Akureyri lásu yfir hand-
ritið og löguðu það sem ég hafði klikkað á …
Einu sinni var ég hér um páska; bókin ger-
ist mikið til um það leyti og páskarnir í bók-
inni eru dálítið mínir páskar. Það var hlýtt
hérna og fólk sat úti á stétt við Café Amor.
Akureyringar höfðu auglýst fljúgandi færi í
Hlíðarfjalli, en ég held að þeir sem komu
norður á skíði þessa páska hafi eingöngu barið
hausnum við stein!“
Hvernig kann Einar við sig hér fyrir norð-
an?
„Einar elskar Akureyri. Hann er náttúrlega
að glíma við margt í einu; við sjálfan sig og
bindindið og er að læra á þetta umhverfi. Það
var mjög gaman að láta hann takast á við
þetta allt saman. Ég hef einu sinni áður fært
hann úr sínum veiðilendum, þá fór hann til
Spánar í sólarlandaferð. Það er mjög gaman
að láta karaktera, sem eru rótfastir einhvers
staðar, slíta ræturnar og sjá hvernig þeir
pluma sig á ókunnum stað.“
Er bókin algjör skáldskapur eða ertu að
einhverju leyti sjálfur þarna á ferðinni?
„Ég get ekki afneitað honum Einari. Hann
er skilgetið afkvæmi mitt en við erum ekki lík-
ir á allan hátt; ég er ekki Einar og hann er
ekki ég, og það er margt mjög ólíkt með okk-
ur. En við eigum ákveðna hluti sameiginlega
og ákveðin viðhorf.
Mér finnst það einhvern veginn segja sig
sjálft að maður getur ekki skrifað um svona
persónu án þess að hún taki eitthvað úr manni
sjálfum, en Einar er samsettur úr mjög mörg-
um karakterum sem ég hef kynnst á lífsleið-
inni í blaðamennskunni. Svo er hann innflutt
erkitýpa úr amerískum krimmum þar sem
harðsoðnu hetjurnar ráða ríkjum. Á sínum
tíma þegar ég skrifaði Nóttin hefur þúsund
augu gerði ég úr honum mjög öfgakennda og
íslenska útgáfu af drykkfellda einfaranum
sem er fullur af réttlætiskennd, og áfengi, en
síðan hefur hann þróast og þroskast. Og það
var alltaf tilgangurinn, ef ég myndi halda
áfram að skrifa þessar sögur, að láta hann
breytast eins og við gerum, ef við erum ekki
alveg stöðnuð.
Þessi harðsoðni spæjari hefur með bók-
unum orðið æ linsoðnari og er orðinn af-
skaplega mjúkur í þessari bók.
Ég kann vel við Einar, hann er gúddí gæi.
Hann er svolítið misskilinn og hann misskilur
sjálfan sig líka dálítið. Þetta er karakter sem
er mun minni en hann þykist vera, hann er
óöruggur en brynjar sig með töffarahætti. En
er reyndar meira og minna hættur því, þang-
að til hann dettur í það næst,“ segir Árni. Sem
enginn veit hvenær verður. „Við skulum sjá
hvað gerist um áramótin!“ segir Árni og glott-
ir.
Sagan hefst á því að Einar er staddur á
Hólum í Hjaltadal, hinum forna höfuðstað
Norðurlands, þar sem hann er að taka viðtöl
við menntaskólanema úr Leikfélagi MA, en
þeir eru að setja upp hið 90 ára gamla verk
Jóhanns Sigurjónssonar, Galdra-Loft, á sögu-
sviði þess, Hólum.
Á sama tíma gerist það skammt frá að kona
frá Akureyri fellur útbyrðis í flúðasiglingu í
óvissuferð starfsmannafélags sælgætisgerð-
arinnar Nammi á Akureyri. Þessir tveir at-
burðir sem gerast á sama tíma verða ein af
uppistöðum sögufléttunnar.
Á Akureyri berst leikurinn víða; „allt frá
brotajárnshaugum bæjarins, að lögreglustöð-
inni, veitingahúsunum, Akureyrarkirkju og
Menntaskólanum. Allt frá úrgangi til upp-
byggingar!“ segir Árni.
Þú segir að Einar sé að þroskast. Er hann
mjög breyttur í þessari bók frá fyrri sögum?
„Hann heitir Einar af því hann er alltaf
einn, einfari, oft einmana en þó nokkuð sjálf-
um sér nægur. En ég held að í þessari bók
leyfi hann sér að vera tilfinninganæmari en
áður. Lokar ekki á tilfinningar sínar eins og
hann gerði með drykkjunni og þótt hann eigi
fullt í fangi með að halda sér edrú held ég
hann tengist því fólki sem verður á vegi hans
með meiri samúð og samkennd en áður. Ég lít
samt ekki svo á að á honum hafi orðið grund-
vallarbreyting. Hann hefur alltaf verið svona
þó að hann hafi farið vel með það.“
Hvers vegna fórstu að skrifa saka-
málasögur?
„Mér finnst mjög skemmtilegt að lesa
krimma og ég uppgötvaði það fyrir slysni að
það er ennþá skemmtilegra að skrifa þá!
Um leið og krimmar geta verið skemmti-
lesning geta þeir verið spegill á umhverfi okk-
ar og þær breytingar sem ganga yfir. Í
krimmum fer mannlífið oft út á ystu nöf; fólk í
krimmum slítur einatt tengslin við samfélagið
með því að brjóta lög þess eða siðalögmál –
fremur það sem við köllum glæpi, og mér
finnst það mjög áhugavert að rekja ferlið frá
glæpnum inn í mannshugann og svo þaðan út í
þjóðfélagið.“
Skiptir það miklu máli að fólki finnist sagan
trúverðug? Að atburðirnir geti gerst hér í fá-
menninu hjá okkur?
„Þegar íslenskir krimmar komu fyrst fram
var oft viðkvæðið að svona glæpir gætu ekki
gerst hér, en það hefur verið afsannað mörg-
um sinnum. Hér geta allir glæpir gerst, en að-
alatriðið varðandi trúverðugleika er að draga
upp persónur og umhverfi sem eru trúverðug
innan ramma sögunnar. Ef það tekst verður
sagan trúverðug í raun, hvað sem gerist í
henni og hvar sem það gerist.
Það eru miklu fleiri morð framin í sögunum
um Morse rannsóknarlögreglumann í Oxford
en eru framin í raunveruleikanum í Oxford á
hverju ári. En það breytir engu um það að
sögurnar eru trúverðugar vegna þess að þær
ganga upp innan síns ramma.
Annað sem staglast var á á sínum tíma var
hvort sagan væri fyrirsjáanleg eða ekki, en ef
skáldsaga á að vekja lesandann til umhugs-
unar og/eða skemmtunar má hún ekki vera
það. Hvort sem hún flokkast undir krimma
eða eitthvert annað form.“
Jafnvel fílar geta lært að fara varlega
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Tími nornarinnar gerist að mestu leyti á Akureyri.
Einar blaðamaður á Síðdegisblaðinu er fluttur til Akureyrar til
þess að afla frétta af umbyltingarsvæði í þjóðfélaginu. Skapti
Hallgrímsson hitti Árna Þórarinsson, höfund sagnanna um Einar,
á uppáhaldskaffihúsi aðflutta blaðamannsins á Akureyri.
skapti@mbl.is
Séra Birgir Snæbjörnsson
fer á kostum og sér
tíðum hinar spaugilegri
hliðar tilverunnar.
Bóndinn og presturinn,
söngmaðurinn og
veiðimaðurinn.
Lífsstefin eru mörg.
Bók sem yljar og lýsir
upp í skammdegis-
myrkrinu.
Stórkostleg skemmtun.
Hann var goðsögn í lifanda
lífi. Einstæð saga manns
sem þoldi ekki lygina.
Kristján Hreinsson segir
sögu Péturs af hreinni
snilld og er trúr minningu
popparans, ekkert er
dregið undan, engar
málamiðlanir gerðar.
Saga Péturs Kristjáns-
sonar lætur engan
ósnortinn.
Jón úr Vör fluttist úr litla
þorpinu fyrir vestan og
gerðist brautryðjandi.
Hann var atómskáld og
öreigaskáld, hæddur og
útskúfaður fyrir vikið, og
kallaður kommúnisti.
Þorpsskáldið, einstök
viðtalsbók sem
Magnús Bjarnfreðsson
hefur fært í letur.
GÓÐA SKEMMTUN!
BÓKAÚTGÁFAN HÓLAR
Vetrarborgin | Ástráður Eysteinsson skrifar um bók Arnaldar Indriðasonar. Þorsteinn frá Hamri | Skafti J.
Halldórsson fjallar um nýjustu ljóðabók skáldsins. Rokland | Steinunn Inga Óttarsdóttir skrifar um skáldsögu
Hallgríms Helgasonar sem kemur út í dag. Valkyrjur | Skafti J. Halldórsson skrifar um spennusögu Þráins
Bertelssonar. Barnabækur Eddu | Sigþrúður Gunnarsdóttir segir frá gróskunni í íslenskri barnabókaútgáfu í viðtali um barnabækur Eddu
útgáfu í haust. Dætur hafsins | Súsanna Svavarsdóttir ræðir hispurslaust um efni nýrrar skáldsögu sinnar í viðtali um konur og kynhlutverk.
Bækur