Tíminn - 01.08.1970, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 1. ágúst 1970.
1
Útgefandi: FRAMSÚKNARFLOKRURINN
Pramlcvæmdastjórl: Kristján Benediktsson. IUtstjórar., Þórarlnn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjóraar-
skrifstofur 1 Edduhúsinu simai 18300—18306 Skrifstofui
Bankastræti ? — Afgreiðslusimj 12323 Auglýslngaslmi 19523
Aðrar skrifstofur simi 18300. Áskriftargjald kr. 165,00 á mánuði,
innanlands — í lausasölu kr, 10,00 eint. Prentsm. Edda bf.
Játning Nordals
í grein eftir Jóhannes Nordal, Seðlabankastjóra með
meiru, í síðasta hefti Fjármálatíðinda, birtist athyglis-
verð játning á ófremdarástandinu, skipulagsleysinu og
handahófinu í útlánum bankakerfisins. En það er einmitt
þetta skipulagsleysi og handahóf í útlánum bankakerfis-
ins, bæði til fjárfestingar og reksturs, sem Framsóknar-
menn hafa deilt harðast á í sambandi við umræður um
efnahagsmál á undanförnum árum, og meginatriðið í
efnahagsstefnu Framsóknarflokksins er meiri stjórn á
fjárfestingu og útlánum, þannig að fjármagninu verði
beint til þarfa, sem forgang eiga að hafa og það látið
sitja í fyrirrúmi, sem þjóðarheildinni ríður mest á að
komizt í framkvæmd og mestum hagvexti mun skila.
Til að tryggja það þurfi að koma til betra skipulag á
bankakerfinu.
Málgögn og málsvarar stjórnarflokkanna hafa farið
hinum verstu orðum um þessa stefnu, en allur almenn-
ingur er farinn að sjá, að þetta handahóf í lána -og
fjárfestingarmálum hefur verið eitt helzta meinið í efna-
hagsmálum á íslandi undanfarinn áratug og nú er svo
komið, að jafnvel sjálfur viðreisnarpáfinn er farinn að
gera opinberar játningar og telur nauðsynlegt, „að þessi
mál verði tekin til gagngerðrar endurskoðunár“!! pg þáð
er sami maðurinn og lagði línurnar og varið hefur þetta
kerfi í nafni visindanna í heilan áratug.
í grein sinni segir Jóhannes Nordal m.a.:
„Reynslan hefur sýnt að þessu kerfi fylgja ýmsir
annmarkar. Sveifiur í afkomu einstakra framleiSslu-
greina, ekki sízt sjávarútvegsins, hafa valdið tilsvarandi
breytingum á kröfum um útlán frá einstökum bönkum.
Oft hafa slíkar kröfur reynzt umfram útlánagetu við-
komandi banka, svo að þeir hafa lent í greiðsluerfið-
leikum, á meðan aðrir bankar hafa haft rúmt um útláns-
fé, sem þeir hafa beint til þarfa, sem minni forgang
hefðu átt að hafa".
Bankakerflð
\
í 10 ár hefur stefna ríkisstjórnar og bankayfirvalda
verið sú, að fjölga bönkum og þenja út bankakerfið. Á
þessa stefnu hefur verið deilt, en gagnrýnendum jafnan
svarað því einu, að þeir væru gamaldags afturhálds-
menn, sem ekki skildu þarfir nútímaþióðfélags.
Nú eftir að hafa varið þessa stefnu l 10 ár kemur svo
Jóhannes Nordal, eins og ekkert hafi í skorizt, með þá
„nýju“ speki í áðurnefndri grein í Fjármálatíðindum,
„að rétt sé að athuga og vinna að samruna bankastofn-
ana hér á landi í stærri og sterkari heildir. Er lítill vafi
á því, að unnt væri að bæta þjónustu bankanna við
atvinnuvegina og tryggja meiri hreyfanleika fjármagns,
ef hér væru þrir eða fjórir viðskiptabankar í stað þeirra
sex, sem nú eru starfandi. Er rétt að minna á, að í öllum
nágrannalöndum íslendinga ér tilhneiging til þess, að
bankar sameinist í stærri einingar, en þó þannig, að
tryggð sé eðlileg samkeppni og aðhald "
í lokin minnir Jóhannes Nordal svo menn á, hver
stefnan hafi verið í þessum málum á undanförnum árum
•un leið og bann hveíur menn til að gleyma því strax
og segist vona, að þess sé „að vænta. að menn séu ekki
um of bundnir fortíðinni“. Fjölgun bankanna var nefni-
lega gerð til þess að Seðlabankastjórinn gæti unnið að
því að fækka þeim. — TK.
TÍMINN
William Rogers utanríkisráðh.
og ráðgjafa Nixons greinir á
Sagt er7 að utanríkisráðherrann hafi verið andvígur árásinni á Kambó-
díu og telji horfur á friði í Vietnam ekki hafa aukizt. Ljóst er og, að
samkomulag verður ekki nema báðir aðilar breyti afstöðu sinni.
NIXON forseti hefur að und-
anförnu átt í erfiðleikum með
stríðsreksturinn í Vietnam, en
um miðjan júlí virtist svo sem ,
honum ætlaði að veitast erfitt
að hafa hemil á ummælum að-
stoðarmanna sinna um friðar-
horfurnar. Þegar Nixon tók
við völdum lýsti hann yfir, að
hann væri heldur hlynntur
ágreiningi meðal stjórnarvald-
anna. Honum hefur orðið að
von sinni í þessu efni. eins og
hvað skýrast kom í ljós um
daginn, þegar William P. Rog-
ers utanríkisráðherra lýsti í
] einkasamtölum andstöðu sinni
h við innrás Bandaríkjamanna í
ICambodiu.
Þó keyrði sýnilega um þver-
þak þegar Rogers utanríkis-
ráðharra kom heim úr för sinni
til Asíu og reyndist á öndverð
um meiði við það álit ríkis-
stjórnarinnar, að innrásin í
Camþodíu hefði að líkindum
greitt fyrir samkomulagshorf-
um í friðarviðræðunum í París.
Þegar hér var komið þótti starfs
mönnum Hvíta hússins tíma-
bært að beina utanríkisráð-
herranum á rétta braut að
nýju.
Nixon forseti og Henry A.
Kissinger, ráðgjafi hans í utan-
ríkismálum, hafa um nokkurra
vikna skeið lýst batnandi horf-
um í friðarviðræðunum í París
vegna sigra Bandaríkjamanna
| og Suður-Víetnama í Cambodíu.
I Rétt fyrir miðjan júlí lýsti
| Rogers utanríkisráðherra því
f yfir við þlaðamann. sem var
að ræða við hann, að hann
teldi líkur á friði því miður
engu meiri en þær hefðu verið
fyrir ári, og hann óttaðist, að
átökin í Víetnam kynnu að
réna, en krauma þó í það óend-
anlega. — „hvorki bein styrj-
öld né öruggur friður".
ÁGREININGUR hefur einnig
orðið ura annað efni, eða átök
in í löndunum fyrir botni Mið-
jarðarhafsins. Forsetinn og Kiss
inger hafa farið sterkum orð
um um hættuna, sem stafaði
af framsókn Sovétmanna, en
Rogers utanríkisráðherra hefur
fyrst og fremst reynt að koma
á vopnahléi og endurnýjuðum
samkomulagsumleitunum.
Sennilega er ágreiningurinn
hvergi nærri eins mikill og
hann virðist í fljótu bragði.
Mismunandi áherzluatriði lýsa
öllu fremur annarri manngerð,
öðrum hugsanagangi og við-
horfum en ágreiningi um stefnu.
Rogers er fornvinur forsetans,
en viðvaningur í utanríkismál
um. Kissinger er aftur á móti
kænn og þrautþjálfaður í hugs-
un, en nýgræðingur i fylgdar-
liði Nixons.
Nixon er búinn að gegna for-
setastörfum í hálft annað ár
og á þeim tíma hefur Kissing-
er reynzt orka meira til breyt-
inga á viðhorfuin forsetans ti)
utanríkismála en Rogers utan-
ríkisráðherra. Kissinger setur
viðhald valdajafnvægisins í al-
þjóðamálum ofar öllu og það
WILLIAM ROGERS
utanriklsráðherra Bandaríkjanna
HENRY A. KISSINGER,
ráðgjafi Nixons I utanrikismálum
viðhorf hans hefur átt betri
samleið með kaldastríðs-sjónar.
miðum forsetans en einlæg
hneigð Rogers til samkomulags
og aðhalds í alþjóðamálum.
„HORFURNAR (á friðarsamn-
ingum í Víetnam) eru síður
en svo bjartar næstu mánuði“.
sagði Rogers um daginn og var
dapur í bragði. „Þó hygg ég.
áð horfurnar séu enn góðar
þegar tii lengdar lætur. Ég
ætti raunar ekki að segja „góð-
ar“, þar sem þær hafa ekki
tekið veruiegum breytingum".
Hann mannáði sig upp í að
bæta við, að innrásins í Cam-
bodíu stuðlaði óbeint að betri
samkomulagshorfum í París.
en þó var eins og hugur fylgdi
ekki máli.
Svartsýni Rogers um skeið
stafaði fyrst og fremst af þeirri
skoðun hans, að Hanoi-menn
yrðu tregir til lipurðar í samn
ingum í París fyrst eftir að
þeir-hefðu lotið í lægra haldi
á vígvöllunum. (Sumir hern-
aðarsérfræðingar benda raun-
ar á, að óvinirnir kunni að vera
að draga að sér lið til árása
í norðurhluta Suður-Víetnam.
og tilgangurinn sé auðvitað að
ná að nýju hinu sá.'ræna frum-
kvæði).
Roger utanríkisráðherra taldj
einnig að innrásins í Cambodíu
hefði átt sinn þátt í að auka
áhrif hinna herskáu Kína-komm
únista á valdhafana í Hanoi á
kostnað Moskvumanna.
Skoðanir Rogers á samkomu-
lagshorfum eru í raun og veru
ekki andstæðar skoðunum starfs
manna Hvíta hússins. Forset-
inn og Kissinger kviðu því báð
ir áður en innrásin í Cam-
bodíu hófst, að hún kynni að
binda endi á friðarumleitan-
irnar í París, Rogers valdi hins
vegar þann kost að láta grun
sinn opinberlega í Ijós að inn-
rásinni lokinni, í stað þess alft
þegja urn hann til þess að
styggja ekki stríðsþreytta
bandaríska kjósendur.
LÍKUR á árangri samkomulags
umleitananna í París í haust
eru næsta litlar, nema því að-
eins að valdhafarnir í Washing
ton og Saigon breyti skilmál
um sínum allverulega, og enn
sem komið er verður ekki séð,
ao þeir hafi það i hyggju. Eigi
að binda endi á það þrátefli,
sem nú hefur staðið í París
í heilt ár, þarf annar hvor að-
ilinn að breyta afstöðu sinni
til beggja meginþátta málsins:
1, í hermálunum verða
Bandaríkjamenn annað hvorf
að láta að kröfum Hanoi-
manna um brottflutning her-
afla Bandaríkjamanna og tíma
setja hann, eða Hanoi-menn að
fallast á að semja í kyrrþey
um gagnkvæman brottflutning
erlendra herafla.
2. í stjórnmálum verða Banda
ríkjamenn annað hvort að
hefja leynilega samninga við
sendimenn kommúnista um
imyndun sam«teypustjórnar í
ISuður-Víetnam í stað ríkis-
(Stjórnarinnar, sém nú situr í
iSaigon, eða Hanoi-menn og
Vietcong-menn að milda stjórn
málakröfur sínar og hefja bein
ar viðræður við fulltrúa Sai-
gon-st j órnarinnar.
MEIRI líkur virðast til ein-
hverrar undanlátssemi og við-
ræðna á stjórnmálasviðinu.
Áður en Rogers utanríkisráð-
herra lagði af stað til Asíu
gaf hann í skyn, að hann lang
aði til að koma með einhverj-
um hætti á viðræðum við Viet
cong um valdahlutföllin í Víet
nam að styrjöldinni lokinni.
Þegar hann kom heim úr ferða-
Iaginu gaf hann til kynna í
blaðaviðtali, að Saigon-stjórnin
hefði ekki áhuga á neinum
breytingum öðrum en þeim,
sem yrðu að aktöðnum kosn-
ingum.
Nokkra athygli vakti sú
frétt. sem barst frá Nýju
Delhi,. að Rússar kynnu að
vera að reyna að brjótast fram
hjá þráteflinu í París með því
að koma á nýrri alþjóðaráð-
stefnu um Indókína. Rogers
staðfesti ekki þenna orðróm
og sagði alvarlegur í Kragði,
að hann vildi umfram aút
„forðast að vek.ia falskar von-
ir um árangur af friðarviðrœð
unum“.
- ' ■ ■-