Tíminn - 23.10.1970, Side 2

M
TIMINN
FÖSTUDAGUR 23. október W70
Óttar Indriðason:
Hvaða staður er beztur og ddýr
astur, þegar allt er metið?

Á degi Ldfs Eiríkssonar,
11. obt. 1970 í Vermont
í BandaTfkjuxium.
Gljúfurversvirkjunin svo-
nefnda í Laxárdal í Suður-
Þingeyjarsýslu hefur veriS
mjSg á dagskrá síðustu tvö
árin heima, að því er mór
skilzt, og þykir mér þaS eng-
um tíðindum sæta, svo örlaga-
ríkt mál, seen hér er um að
ræða. Vegna góðvildar
frænda míns, Snæs Jóhannes-
sonar, sem hefur sent mér
mikið af blaðaúrklippum um
þetta efni, hefur mér gefizt
kostur á að fylgjast með þess-
um umræðum og lesa margt
af þvi, setn um þessa fram-
kvæmd hefur verið ritað, bæði
með og móti, og af því að ég
þekki þarna vel til frá fornu
fari og er jafnframt kunnugur
Rjómaís -
góð matarkaup?
Jákvætt Neikvætt
Verð X 56 krónur lítrinn
Fjörefnainnihald X A - Bi - B2 - D
Orkugildi X ca 102 hitaeiningar í 60 gr sneið
Almennt næringargildi X Eggjahvítuefni, málmar og sölt
Ending X Sjaldan mikill afgangur til næstu máitíðar
Auðveld öflun X Fæst víða til kl. 23.30 á kvöldin
Vinsældir X Spyrjið bæði börn og fullorðna
Örvun til góðra borðsiða X Börnum hættir til að sleikja diskinn sinn
Möguleikar á tilbreytni X Sjá uppskriftir á umbúðunum
Geymsluhæfni X Léieg, nema ísinn sé vel falinn
Auðveld matreiðsla X ísinn er tilbúinn réttur, ef vill.
Niðurstaða: Þér gerið góð matarkaup í rjómaís
‘Emri
es sLbJ
□áttúruverndarsjónarmiðum er
lendis, hefur ekki hjá því far-
ið, að ég myndaði mér ákveðn
ar skoðanir um þetta. Ég hef
lesið margt um fyrirhugaða og
áframhaldandi Laxárvirkjun og
einnig um þá umfangsmiklu
• vatnsmiðlun og röskun; sem
íhugaðar eru af orkumálastofn
un ríkisins á hálendi landsins.
Þetta mál hlýtur að snerta
alla íslenzku þjóðina og þarf
því að skoða á breiðum grund
velli. Sérfræðingar á tilteknu
sviði, hversu víðsýnir og vel-
viljaðir sem þeir eru, hafa
oftast of þröng sjénarmið til
þess að hafa óskorað ákvörðun
arvald um svo fjölþætt mál,
f þessu sambandi flaug mér í
hug að segja stuttlega frá
svipuðu máli og atvikum hér
í Vermont-ríki, þar sem ég
var sjálfur lítið eitt við þau
riðinn og er þeim því kunn-
ugur. Ef til vill brygði það ein
hverju nýju ljósi yfir þetta
deilumál heima á fslandi.
í Bandaríkjunum sem ann-
ars staðar er síaukin þörf raf
magnsorku. Raftnagnið er að
langmesta íeyti framleitt af
einkaaðilum og oftast á þann
hátt að Drenna kolum, olíu
eða gasi. í vesturríkjunum
eru að vísu mörg stór raforku
ver, og svo er einnig við Nia-
gara-fossana í New York-ríki
og við St. Lawrence-fljétið í
sama ríki. Vermont fær mikla
raforku frá þessum verum. —
New York-ríki og Ontario-
fylki í Kanada byggðu þessi
raforkuver saman og eiga for-
gangsrétt að þessari orku. Nú
er svo komið, að New York-
ríki mun bráðlega þarfnast
allrar þessarar orku, og því
er það,. að rafmagnsfélög í
Vermont eru að ráðgera bygg
ingu tveggja orkuvera. Annað
þeirra þarf að vera tilbúið
1974. Þetta á að vera olíu
brennslustöð, sem framleiðir
400 þúsund kílóvött. Hin á að
koma í gagnið 1980, og á hún
að vera kjarnorkurafstöð, sem
framleiðir 800 þús. kílóvött.
Fyrir rúmu ári kom það í
ljós, að annað aðalorkufram-
leiðslufélagið í Vermont hafði
fest kaup á allstórri landspildu
á strönd Champlain-vatns 20
—25 k«n. sunnan við Burling-
ton. Þær fréttir bárast líka,
beint eða óbeint, frá félaginu,
að þar ætti að rísa kjarnorku-
ver. Mörgum leizt illa á þess-
ar ráðagerðir, bæði vegna ná-
grennis við þetta og einnig
óttuðust menn, að kjarnorku-
mengun stafaði af þessu, því
að sérfræðingar eru alls ekki
á eitt sáttir um það, hvort
kjarnorkustöðvar séu ekki
hættulegar heilsu þeirra, sem
í nánd búa, til langframa.
Einnig var það, að stöð sem
þessi mundi nota ógrynni vatns
til að kæla kjarnorkuofninn.
Hugmyndin virðist vera að
dæla vatni beint úr Champlain
vatni í gegnum stöðina og
láta það síðan renna út í vatn-
ið aftur. Þetta mundi valda
því, sem kallað er hitameng-
un. Rafmagnsfélagið hefur
Óttar Indriðason er bú-
settur í Vermont í Banda-
ríkjunum, og starfar þar
mikið í samtökum almenn-
ings að náttúruvemd, en
samtök þessi beita sér
mjög fyrir því að vemda
ýmsa fagra og heilsusam-
lega staði, og taka að sér
gæzlu • þeirra fyrir yfirvöld
fylkisins. Hann hefur áður
skrifað hér í Tímann at-
hyglisverða grein nm meng
un fisks í einu stærsta veiði
vatni Norður-Ameríku. —
Ilann hefur fallizt á að
skrifa fyrir Tímann nokkra
þætti um náttúruvemdar-
mál, einkum þar sem við
íslendingar gætum dregið
nokkura lærdóm af beiskri
reynslu Bandaríkjamanna,
— og varazt.
sjálfsagt verið að kanna við-
brögð almenningsálitsins með
þessum lausafregnum, sem
fram komu um fyrirætlanir
þess. Þau viðbrögð voru allt
annað en góðar undirtektir.
Rafmagnsfélagið venti þá
kvæði sínu í kross og hætti
að tala um kjarnorkustöð á
þessum stað og á þann hátt,
sem ráðgert hafði verið. í
stað þess réð það í þjónustu
sína nokkra verkfræðilega ráð
gjafa frá Michigan-ríki og fékk
þeim það verkefni í hendur
að athuga og kanna alla hugs-
anlega staði í Vermont, þar
sem til greina kæmi að byggja
orkuver á næstu árum, og
hvaða tækni, sem nú or fyrir
hendi, hæfði bezt.
Þetta er merkilegt spor,
áreiðanlega í rétta átt, því
þetta var í fyrsta skipti svo
vitað sé, að nefnd náttúrufræð
inga, hagfræðinga og verkfræð
inga var falið að leggja á ráð-
in sameiginlega í svona vanda
máli. Þarna var á margt að
líta, tn.a. náttúruvernd, það
er að gera eins litla röskun
á náttúruverðmætum og lands
lagi og mögulegt er, samfara
því að fullnægja eins og kost-
ur er verkfræðP.egum og hag-
fræðilegum skilyrðum. Hversu
vel þetta hefur tekizt er ekki
fullvíst enn, en hitt er víst,
að hér eru viðhöfð rétt vinnu
brögð, og það aflaði rafmagns
félaginu trausts og vinsælda.
Hinn 25. ágúst s.l. var ég
ísatnt allmörgum öðrum áhuga
mönnum am náttúruvernd á
fundi meö þessum mönnum í
höfuðborg Vermont. Þeir út-
skýrðu þar verkefni sitt, vinnu
aðferðii og bráðabirgðaniður-
stöður. Alls athuguðu þeir 64
hugsanlega staði bæði fyrir
olíu- og kjarnorkustöðvar. 39
staðir voru athugaðir lauslega,
25 allvel. Af þeitn 25 voru 9
valdir úr til enn nánari rann-
séknar. Skilyrðum á þessum
níu stöðum var lýst nánar,
Framhald á bls. 18.