Tíminn - 19.02.1971, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGCR 19. febrúar 1971
■* Tf fr • |
•> pi r- »»
TÍMINN
17
Um hláturhús
Ég sagSi frá Þjórsárdal í út-
varpserindi 21. des. s.l. Eftir
heimildakönnun um Þjórsár-
dal, secn upplýsti um skóga þar
fram á 17. öld um allan dal og
a@ þrír kirkjustaSir hefðu ver-
ið settir í Gnúpverjahreppi frá
1332—1397, mátti álíta, að of
lítið þekktu menn um Þjórsár-
dal og lítið sannleikanum sam-
kvæmt, það, sem menn héldu
satt í því efni. Ég segi það, sem
ég finn satt í sögunni, af því,
að ég hélt að menn vildu hafa
það heldur. Það er þveröfugt á
íslandi núna, og hefur kannski
alltaf verið. Ég þarf hér fá orð
um að hafa, síðan mönnum var
sýnt líkan af fornaldarbæ, sem
í ráði er að byggja fyrir nokkr-
ar milljónir, fyrir hátíðarhaldið,
þegar allur heimur á að hlæja
að íslendingum. Þetta líkan er
gert eftir rústum i Þjórsárdal.
Ýmsir vinir mínir óska að fá
fyllri sannanir fyrir kirkjustöð-
um í Gnúpverjahreppi, en ég
gat flutt í máli mínu um dalinn.
Það fer hér á eftir og tekið allt
úr einni heimild, og þeirri
heimild, sem öll er gerð á sama
tíma, máldagasafni Vilchins
biskups 1397.
Haukadalur.
„----Þangað skal gjalda frá
Gýgjarhóli, haust hvert, 2 sauði
veturgamla, frá Felli, sauð vet-
urgamlan, frá Einiholti, sauð
veturgamlan — Hér með ligg-
ur til kirkjunnar tiund af ellefu
bæjum, utan úr Einiholti er
heimatíund heimamanna." Hér
fylgir Einiholt ellefu bæjum
Haukadals í sókninni, en heima-
mannatíundin sýnir að þar er
hálfkirkja og skattur goldinn til
Haukadals samt sem áður. Slíkt
getur ekki átt við um kirkju-
stað.
Einiholt í Gnúpverjahreppi.
„Kirkja í Einiholti á kú og
6 ær-----------Portió ecclæsiæ
um næstu 3 ár, 6 aurar og 2
álnir, um næstu 18 ár, þar fyrir
2 hundr. og 18 aurar.“ Allólíkt
er þetta Einiholti í Biskups-
tungum í samanburði og á sama
tíma getur ekki verið um sömu
jörð að ræða.
Hruni.
„-----Grafarkirkja liggur til
söngs í Hruna og Langholt hið
efra, Hrafnkelsstaðir og Hellis-
holt, Bakki og Bryðjuholt og
Berghylur, Kaldbakur, Hörgs-
holt, Laxárdalur, Sólheimar —
-----Tíund liggur til Hruna af
þessum bæjum nema Gröf og
Langholti hálf. Gröftur er til
Hruna af öllum þessum bæjum
sem fyrr eru nefndir---------
Lýsitollar allir eru til Hruna
úr Heimaþingunum og af Bakka
og allur úr Grafarþingunum."
Hér kemur það fram að Efra-
Langholt fylgir Hruna, en þar
virðist vera hálfkirkja, fyrst
þaðan greiðist ekki nema hálf-
ur lýsitollur. Gröf er talin
kirkjustaður á þessari máldaga-
skrá en Langholt ekki og getur
ekki verið kirkjustaður eftir
því, sem hér kemur fram.
Hólar (Hrepphólar)
„---------Þangað liggur tí-
und af 5 bæjum og lýsitollur,
hálfur lýsitollur úr Miðfelli og
Langholti neðra og Unnarholti
-----Gröftur af öllum þessum
bæjum-“ Hér kemur það sama
fram um Langholt neðra og hið
efra. Þau fylgja bæði kirkju-
stöðum. En þaðan, sem eigi
gelzt nema hálfur lýsitollur, má
álykta, að séu hálfkirkjur. Þó
þarf það ekki að vera utan
bænhús.
Langholt í Gnúpverjahreppi.
„Maríukirkja í Langholti á 3
kúgildi, 2 hundr í metfé------
— — Portíó ecclæsiæ um 50
ár, 5 hndr., en 6 hndr. féllu nið-
ur fyrir aðgjörð á kirkju og bót
ólukt 9 hndr. Hún á sína Portó-
ónem um næstu fyrirfærandi
10 ár, 2 hndr.“
Þeir, sem rannsaka fræðin
hafa það sem sannara reynist.
Hér er lýst 3 jörðum er allar
heita Langholt og eru tvær í
Hrunamannahreppi og auð-
kenndar efra og neðra Lang-
holt. Það er þeirra fullt heiti.
Hið þriðja heitir eingöngu Lang
holt. Og þegar þessi skrá, sem
um ræðir, er fastmótuð af allri
gjörð, byrjar á Miðdal í Laugar-
dal og heldur um efri hluta Ár-
nessýslu og telur í Biskupstung-
um Hlíð, Haukadal og Tungu
og því næst alla kirkjustaði í
Hrunamannahreppi, Reykjadal,
Tungufell, Hruna, Gröf, Miðfell
og Hóla, og fer þaðan í Gnúp-
verjahrepp og telur Gnúp, Stein-
holt, Hof, Langholt, Einiholt og
Þrándarholt. Hér liggja heimild-
irnar brotalaust fyrir, og verð-
ur að taka mark á þeim eins
og þær liggja fyrir. Hefði verið
bætt úr miisgáningi um Eini-
holt og Langholt í Hrunamanna-
hreppi, héti Langholt annað
hvort efra eða neðra, og stað-
irnir ekki taldir fyrr en á eftir
Þrándarlholti, síðasta stað í
Gnúpverjahreppi. Hvort menn
vilja segja að það sem skipu-
lega upp er sett og unnið, sé
grautur, hæfir ekki neinum
rannsóknum, jafnvel þótt svo
hafi orðið að það sé grautur.
Ég hafna slikri fræði. Nokkur
sönnun er a@ kirkja var sett í
Langholti neðra eftir 1448. Hún
á 5 kúgildi og henni eru gef-
in 3, 2 á hún sjálf. Langholt á
3 kúgildi 1397. Kirkju hefði
ekki þurft að stofna í Langholti
neðra, ef hún hefði verið þar
fyrir. Þar er ekki dregið af
nafninu; Langholt neðra. Auk-
inn fólksf jöldi fyrir svartadauða
knýr á kirkjubyggingar og það
verður ekki langt þangað til að
kemur Búrfellskirkja í Gnúp-
verjahreppi. Þannig legg ég mál
i@ fyrir, eftir fyllstu rannsókn-
ir.
Gróðursæll og skógivaxúm
Þjórsárdalur um 1400 er auð-
vitað meira eða minna byggður.
Og þar segir sig sjálft, að Skál-
holtsstaður hlaut að hafa í seli
og varla annars staðar en í Þjórs
árdal, skógi skrýddum. Og hvað
sem um þetta allt er að segja,
sér enginn maður bæjarmynd á
rústunum í Þjórsárdal. Þar vant
ar forskála, eldihús, geymslur,
skemmur eða útihús, vefjar-
stofu, dyngju, karlastofu. — Það
má álykta að þarna sé fram-
leiddur matur, sem fluttur er
jafnharðan í burtu — selför —
og fjósið sýnir okkur að þar er
skyndihús eitt, þar er tæpast
hafður gripur vetrarlangt. Ég
er með því að búa til hláturhúsið!
Og þar verður hlegið að fleiru.
Benedikt Gíslason
frá Hofteigi.
HLJÓÐVARP
Föstudagur 19. febrúar
7.00 Morgunútvarp
12.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilfcynningar.
12.25 Fréttir og veðurfregnir.
Tilkynningar. Tónleikar.
13.15 Húsmæðraþáttur
Dagrún Kristjánsdóttir taiar
13.30 Við vinnuna:
Tónleifcar.
14.30 Síðdegissagan:
„Jens Munk“ eftir Thorkil
Hansen
JÖkull Jakobsson les þýð-
ingu sína (4)
15.00 Fréttir. Tilkynningar.
Lesin dagskrá næstu vifcu.
Klassísk tónlist:
16.15 Veðurfregnir. Létt lög.
17.00 Fréttir — Tónleikar.
v.v.v,
.V.V.V.V.V,
;.v,
■.v.v.v.v
■.v.v.v.v.v.v.v.v.w.'.vwí
LÓNI
— Ertu viss um, að Blake hafi sent eftir
lögreglunni? — Já, hann ætlar að kom-
ast að því, hvers vegna svo mörg „slys“
hafa orðið. — Ég kæri mig ckkert um
sporhunda. — Ekki ég! Hann ætti að
fara að koma, ég skal bjóða hann „vcl-
kominn“. Á meðan ... Newtonville? Þér
hljótið að vera nautgripasali. Gott, hann
sá ekki, að ég er leynilögreglumaður.
DREKI
.mm*» iwnr'rm i’iirv: ['imm j
SEP HYÖCOS -- ■'*“
I -- GREAT BULL
!P KA7£Ef,'A THE\
NOTHMG /H
THE JUHGLE
DARES TO
FACE THEM-
THE PHAHTOM GROVE- WHERE
THE W/HD SEEMS TO SOUHD
H/S HAME,
Jomba, risaffllinn, Kateena, ljónynjan, og
Rex, halda út úr skóginum. Ekkert í skóg
inum þorir gegn þeim. í Drekalundi virð-
ist vindurinn hvísla nafn hans. — Ekki
17.40 Útvarpssaga baimanna:
,4>óttirin“ eftir Christinu
Sö derli ng-Bry dolf
Þorlá&ur Jónsson íslenzkaði
Sigríður Guðm. les (4)
18.00 Tónleikar. Tflkynningar.
18.45 Veðurfregnir, Dagskrá
kvöldsins.
19.00Fréttir. Tilkynningar.
19.30 A B C
Inga Huld Hákonardóttir og
Ásdís Sfcúladóttir sjá um
þátt úr daglega lifinu.
19.55 Kvöldvaka
a. íslenzk einsöngslög
Ragnheiður Guðmuindsuóttir
syagur lög eftir Gísla Gísla-
son firá Mosfelii og Sigvalda
Kaldalóns; Gaðrún Kristins
dóttir leifcur á píanó.
b. Ýmislegt um gesti og
gestakomur
Pétur Sumiarliðaso-n flytur
þriðja þátt Sfcúla Guðjóns-
sonar á Ljótunnarstöðum.
c. Gamalt og nýtt
Félagar í fcvæðamannafélag-
iinu Iðunni í Reykjavík lesa
og kveða larjst mál og bund-
ið. Umsjónarmjaður: Sigurð-
ur Jónsson frá Haukagili.
— Þórður Jónsson, Kjartan
Hjálmarsson, — Margrét
Hjálmarsdóttir og Ormur
Ólafsson fcveða rímiur o.fl.
eftir Herdísi Andrésdóttur,
Guðmund Böðvarsson og
Jóa Magnússom. Jóhaanes
Jónsson ies fcvæði eftir Hall-
dór Helgason á Ásbjarnar-
stöðum, Sigurður Jónsson
flyttxr vísnaþátt og Guðmund
ur Mugason les úr sagna-
þætti af Pétri sterka á
Kálfaströnd.
21.30 Útvarpssagan: „Atómstöðin'8
eftir Halldór Laxness
Höfundur les (12)
22.00 Fréttir
22.15 Veðurfregnir. Lestur Passíu
sálma (11).
22.25 Kvöldsagan: Endurminning-
ar Bertrands Russels
Sverrir Hólmarsson mennta-
skólafcennari les (7).
22.45 Kvöldhljómleikar
23.35 Fréttir í stuttu máli.
Dagskrárlok.
SJÖNVARP
Föstudagur 19. febrúar
20.00 Fréttir
20.25 Veður og auglýsingar
20.30 Verkfræði- og Raunvisinda-
deild Háskóla íslands
Þetta er þriðji kynmingar-
þáttur sjónvarpsins um nám
við H.í. Að þessu sinni er
brugðið upp svipmyndum úr
Verkfræði- og Raunvísinda-
deild, sem er yngsta sjálf-
stæða deild Háskólans og
nám þar enn í örri mótun.
Umsjónarmaður: Magnús
Bjarnfreðsson.
21.05 Póstkort frá Zakopane
Pólsfc gamanmynd um sfcíða-
kennsiu. Þýðandi: Þrándur
Thoroddsen. Þuiur: Erling-
ur Gíslason.
21.15 Mannix
Hróp þagnarinnar
Þýðandi: Kristmann Eiðsson
22.05 Erlend málefni
Umsjónarmaður: Asgeir
Ingólfsson.
22.35 Dagskrárlok.
h.
% Keflavík -— Suðurnes
Siminr er
hér! Drekahöfuðið, stórt fjall, formað af
náttúrunni. — Kanuski hann sé í Keela-
vee.
2778
/.■.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.

.■.v.v.v.w.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.;
Prentsmiðja
| Baldurs Hólmgeirssonar
y Hrannargötu 7 — Keflavík.
v