Fréttablaðið - 08.12.2003, Blaðsíða 14

Það má ekki gleymast undir yfir-lýsingum stjórnmálamanna um
megna óánægju þeirra með við-
skiptabankana, að þeir tveir þeirra
sem áður voru undir forsjá ríkis-
valdsins hafa eflst gríðarlega á að-
eins fáum mánuðum. Rekstur þeirra
hefur batnað, hagnaður þeirra auk-
ist, markaðsvirði hækkað og afl þeir-
ra margfaldast – að því er virðist við
það eitt að losna undan afskiptum
þeirra sömu stjórnmálamanna og
eru svo afskaplega óánægðir með þá
í dag. Það er ekki langt síðan ríkis-
sjóður þurfti að bjarga Landsbank-
anum frá þrotum. Nú kvarta gæslu-
menn ríkissjóðs yfir að Landsbank-
inn sé orðinn of stór fyrir íslenskt
viðskiptalíf. Búnaðarbankinn er orð-
inn verðmætasta félagið á íslenskum
hlutabréfamarkaði með víðtækt við-
skiptanet um norðanverða Evrópu –
svo öflugt fyrirtæki að stjórnmála-
mönnum stendur ógn af. Það er
varla hægt að draga aðrar ályktanir
af þessum kvörtunum stjórnmála-
manna en að helst vildu þeir hafa öll
fyrirtæki á Íslandi veik og brothætt
svo þeir mættu leggja þeim reglu-
lega til styrki af skattfé og gera þau
háð sér og völdum sínum.
Hvers vegna gleður það ekki
stjórnmálamenn að fyrrum ríkis-
fyrirtæki skuli blómstra við það að
losna undan skjóli ríkisins? Hvers
vegna eflir það ekki stjórnmála-
mennina til að draga enn frekar úr
afskiptum ríkisvaldsins af viðskipta-
lífinu og öðrum þáttum samfélags-
ins? Eru bankarnir ekki aðeins lítið
dæmi um þann leynda kraft sem býr
í íslensku samfélagi undir gamalli
ofstjórn ríkisvaldsins? Um leið og
létt er á þessari ofstjórn vex hagur
fyrirtækjanna og þar með samfé-
lagsins alls á undraskömmum tíma.
Íslendingar eru gríðarlega efnuð
þjóð. Sú staðreynd hefur hins vegar
ekki aðeins hjálpað okkur heldur
einnig verið okkur fjötur um fót.
Vegna auðlegðar fiskimiðanna og
annarra náttúruauðlinda tókst
Íslendingum að halda hér uppi ein-
staklega heimskulegu hagkerfi ára-
tugum saman sem leiddi til sóunar á
fjármunum og atorku einstakling-
anna. Lengst af trúðu menn því jafn-
vel að hið vitlausa kerfi hefði búið til
auðlegðina en ekki takmarkað hana.
Efling íslensks atvinnulífs á síðustu
árum og aukin tiltrú einstaklinga á
getu sína til að hrinda hugmyndum
sínum í framkvæmd hefur hins veg-
ar leitt í ljós að sjálfstæð verðmæti
búa í því að draga úr ríkisafskiptum
á öllum sviðum samfélagsins. Ef rík-
ið dregur úr ógnarþunga sínum lyft-
ist samfélagið eins og land sem losn-
ar undan jökli. Í mistökum fortíðar-
innar býr því inneign sem við getum
leyst úr læðingi ef við kærum okkur
um.
Vandinn liggur hins vegar ein-
mitt þar. Þrátt fyrir augljósan hag
samfélagsins af minni miðstýringu
og takmörkun á afskiptum ríkis-
valdsins af samfélaginu eru ekki
allir tilbúnir að stíga þau skref sem
þarf – og þá einkum þeir sem sóttu
sér skjól í heimskulegt kerfi síðustu
ára. ■
Íhvað fara skattpeningar Reyk-víkinga? Svarið er í fjárhags-
áætlun borgarinnar: grunnskólar,
leikskólar og íþrótta- og tóm-
stundamál fá um 55 prósent fram-
laga. Bætum við menningarmál-
um og við fáum 60%. Þetta er lífs-
gæðastefna Reykjavíkurlistans.
Gríðarleg uppbygging
Á næsta ári höldum við áfram:
heitar máltíðir verða boðnar í öll-
um grunnskólum þar sem því
verður komið við næsta haust.
Leikskólapláss verða boðin börn-
um allt niður í 18 mánaða aldur.
Hreinsun strandlengjunnar verð-
ur lokið, en hún hefur kostað 10
milljarða og er mesta umhverfis-
átak Íslands. Grunnframfærsla í
félagslegri aðstoð hækkar um
8,5%. Fimmtíu metra innisund-
laug í Laugardal verður opnuð,
þrír nýir gervigrasvellir, Listahá-
tíð verður árlega frá og með
næsta ári, uppbygging nýs hverf-
is á Norðlingaholti. Eru þá ótaldar
skólabyggingar fyrir nær einn og
hálfan milljarð!
Fjárhagslegur styrkur
Skuldir á íbúa eru miklu lægri
í Reykjavík en öðrum stórum
sveitarfélögum. Ef borgin verði
öllum tekjum borgarsjóðs til að
greiða niður skuldir tæki átta
mánuði að þurrka þær upp. Þegar
fjárhagsáætlun næsta árs er skoð-
uð sést að veltufé frá rekstri á
hvern íbúa hækkar úr 24 þúsund
krónum á hvern íbúa í 33 þúsund
krónur. Þetta sýnir hve mikið er
eftir til fjárfestinga eða lækkunar
skulda þegar greitt hefur verið
fyrir allan rekstur borgarinnar.
„Skuldaaukning“ borgarsjóðs
felst í að flýta mikilvægum fram-
kvæmdum innan þriggja ára
ramma, drífa hlutina af áður en
þensluáhrif frá Kárahnjúkum
knýja á um aðahald á síðari hluta
kjörtímabilsins. Þeim mun
ánægjulegra er að nú verður ráð-
ist í miklar framkvæmdir til að
greiða fyrir uppbyggingu Norður-
áls, sem verður mikil atvinnubót á
höfuðborgarsvæðinu og mun
væntanlega skapa arð fyrir Orku-
veituna í framtíðinni - arð frá ál-
veri - sem við eigum að taka að
hluta til að bæta mannlíf í borg-
inni.
Munurinn á Orkuveitunni
og Landsvirkjun
Sjálfstæðismenn í borgar-
stjórn skamma okkur fyrir að láta
Orkuveituna greiða arð til verk-
efna fyrir fólkið. Hvað er að því?
Fyrirtækið er í eigu fólksins og
arðinn á að nota fyrir fólkið.
Reykvíkingar eiga 30-40 milljarða
í Landsvirkjun og fá smánarlegar
arðgreiðslur sem eru ekki í neinu
samræmi við eignina. Sjálfstæðis-
menn kvarta yfir því að arð-
greiðslur Orkuveitunnar „fegri“
stöðu borgarsjóðs. En hvað gera
þeir sjálfir? Sjálfstæðismenn í
ríkisstjórn selja eigur almenn-
ings, svo sem bankana. „Fegrar“
það ekki stöðu ríkissjóðs? Auðvit-
að. Munurinn er sá að það gerist
bara í eitt skipti. Á meðan malar
Orkuveitan borgarbúum gull - ár
eftir ár. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um stjórnmál
og bankakerfið
14 8. desember 2003 MÁNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ég var að lesa upp í gömlukirkjunni minni um daginn á
vegum Kvenfélags Langholts-
sóknar og þar var komið sam-
komunni að presturinn var sest-
ur við píanóið og viðstaddir raul-
uðu saman gömlu góðu jólalögin,
þar á meðal öll átjánhundruð er-
indin um allan þann fatnað sem
Gunna á nýju skónum og Siggi á
síðu buxunum og allt það fólk
þarf að koma sér í - flibbahnapp-
inn og það allt saman. Þetta var
góð stund. Nema hvað: prestur-
inn leikur forspilið að laginu
sem af einhverjum ástæðum
hefur alltaf verið eftirlætisjóla-
lagið mitt: Jólasveinar ganga um
- uh - tja hvað? Hann hætti áður
en hann var byrjaður og spurði
ögn ráðvilltur söfnuðinn sinn:
Hvað megum við syngja? Svo
söng fólkið einhvern hrærigraut
af leiðréttingum undangenginna
ára á þessum furðulega söng.
Það er kominn tími til að velta
þessu ögn fyrir sér. Hvað meg-
um við syngja? Skyldi það vera
enn eitt dæmið um hömlulaust
frelsi nútímans ef við myndum
bara syngja áfram gömlu dell-
una sem við lærðum í æsku?
Malt án appelsíns
Upphaflega lærðum við þetta
svona: Jólasveinar ganga um
gólf / með gylltan staf í hendi; /
móðir þeirra sópar gólf/ og
flengir þá með vendi. // Upp á
stól / stendur mín kanna / níu
nóttum fyrir jól/ þá kem ég til
manna.
Ekki man ég betur en að það
hafi verið skáldið góða Helgi
Hálfdanarson sem benti fyrstur
í Morgunblaðsgrein hvílík enda-
leysa þetta væri og stæði ekki
einu sinni í hljóðstaf. Hann stakk
upp á því að hér hefði eitthvað
afbakast í gegnum árin og upp-
runaleg og rétt kynni vísan að
vera svona: Jólasveinar ganga
um gátt / með gildan staf í hendi/
móðir þeirra hrín við hátt / og
hýðir þá með vendi.
Ekki man ég hvort það var
Helgi eða einhver annar sem
benti á að kannan á stólnum
næði ekki nokkurri átt og hér
hlyti að eiga að standa „Upp á
hól / stend ég og kanna...“
Allt er þetta býsna sannfær-
andi. Gallinn er bara sá að út-
koman er svolítið eins og fólk
eftir lýtaaðgerð, einhvern veg-
inn of slétt og felld - einhvern
veginn of tilbúin, vísan er á ein-
hvern máta ekki lengur hún sjálf
heldur felld að smekk. Líklega
er of mikið vit í henni: jólasvein-
arnir koma þægir og prúðir hver
af öðrum gangandi inn um hið
rétta rímorð, gáttina, sviptir sín-
um gyllta staf, enda slík litagleði
ekki við hæfi í hinni svarthvítu
íslensku jólaveröld og taka við
sinni hýðingu frá foraðinu sem
ríkir á heimilinu.
Vísan er orðin eins og malt án
appelsíns. Þegar maður hefur
einu sinni lært gömlu vísuna og
vanist við að syngja hana kring-
um jólin finnst manni sárt að sjá
af henni, hún er hluti af manni. Á
maður að snúa baki við gamalli
vísu af þeim sökum einum að
hún sé gölluð?
Tilgáta um ljóðmælanda
Gamla vísan er svolítið
skemmtileg með öllum sínum
göllum, en ekki er nóg með að
seinni parturinn standi ekki í
hljóðstaf heldur enda fyrsta og
þriðja lína á sama orði, sem óneit-
anlega er viss galli. En svona hef-
ur þetta nú einu sinni orðið í með-
förum íslenskra barna og bullu-
kolla gegnum aldirnar. Myndin er
miklu kaotískari en í snyrtu gerð-
inni. Maður sér alla jólasveinana
fyrir sér þramma um eitthvert
gólf fram og aftur, allir út um allt
og allir spjátrandi sig með gylltan
staf - sem óneitanlega er nánast
súrrealísk mynd í sjálfu sér - og á
meðan er kellingin mamma þeir-
ra sópandi þetta sama gólf og
lemjandi þá á víxl með vendinum
sínum. Þá er allt í einu klippt og
kominn stóll með könnu sem ein-
hver „ég“ virðist eiga og kannan -
eða kannski innihald hennar -
virðist standa í einhverju sam-
bandi við að „ég“ komi til manna
níu nóttum fyrir jól. Hver er ljóð-
mælandi hér? Hlýtur það ekki að
vera Leppalúði sjálfur sem
reyndar er furðu fyrirferðarlítil
persóna í jólafræðum? Hann er sá
eini heimilismeðlima sem ekki
kemur við sögu.
Þetta er vitaskuld gersamlega
óskiljanlegur samsetningur og
eilíf ráðgáta - en í sjálfu sér ekki
undarlegra en til dæmis viðvist
þeirra Jóns á Völlunum og Andra
í kvæðinu um Jólasveina einn og
átta, þótt sá síðarnefndi sé að
vísu sagður vera „utangátta“,
sem svo sannarlega er ekki of-
mælt.
Ekki hef ég bækur við höndina
þegar þetta er skrifað til að grafa
upp hversu gamlar hendingarnar
um jólasveinana sem ganga um
gólf með gylltan staf eru. Ég held
þær séu mjög gamlar. Þær er að
minnsta kosti að finna í þjóð-
kvæðasafni Einars Ólafs Fagrar
heyrði ég raddirnar sem kom
fyrst út árið 1942, þannig að ekki
er þetta eitthvert bítlabull. Hvað
sem því líður finnst mér kaótíska
gerðin ná betur anda jólanna hjá
okkur, hún er meira í anda gleð-
innar og kaupæðisins og átsins og
pakkanna á þessari fagnaðarhá-
hátíð ljóssins.
Svar mitt: höldum bara áfram
að syngja gamla bullið. ■
Draumur Jónsa
Þessi auglýsing gerir svo lítið úr
Jónsa að ég undrast það mjög að
hann hafi samþykkt að láta hafa sig
út í annað eins. Ég hef það mikla
trú á Jónsa og öðrum ungum mönn-
um að ég hreinlega neita að trúa
því að háleitustu draumar þeirra
séu ungar naktar konur. Hvað varð
um drauma eins og þá að gera eitt-
hvað úr lífi sínu? Að reyna að bæta
heiminn? Að mennta sig eða sýna
metnaðargirni. Þessi auglýsing er
niðurlægjandi fyrir karlmenn vegna
þess að hún gerir út á þá staðal-
ímynd af ungum mönnum að þeir
hugsi ekki um annað en kynlíf.
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR AF VEFNUM KREML.IS
Ævintýri piparsveinsins lokið
Auðvitað vildi bandarísk alþýða að
sæta stelpan, þessi umtalaða Girl
Next Door, færi með sigur af hólmi.
Stelpan sem setur fjölskyldu og
heimili í hærri forgang en eigin-
maðurinn. Jen var taktískur kepp-
andi sem lék hlutverk góðu
stelpunnar listilega á meðan stalla
hennar Kirsten fór á taugum og
sýndi verri hliðar. Jen býr þó senni-
lega yfir meiru en því sem hún
sýndi. Og þess vegna gef ég þessu
sambandi sex mánuði. Jen verður
eflaust ósátt að koma heim í upp-
vaskið í San Francisco nú þegar
ævintýrinu er lokið.
ÞORBJÖRG SIGRÍÐUR GUNNLAUGSDÓTTIR
AF VEFNUM DEIGLAN.COM
Um daginnog veginn
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um jólalög
Um daginnog veginn
STEFÁN JÓN
HAFSTEIN
■
skrifar um fjármál
Reykjavíkurborgar
Lýtaaðgerð
á jólakvæði
■ Bréf til blaðsins
Lífsgæðastefna
Reykjavíkurlistans
Leynd inneign í mistökum fyrri ára
VIÐ ERUM FLUTT Í HÚSGAGNAHÖLLINA
Bíldshöfða 20
ABC Ömmustóll m/leikfangi
kr. 7.500
Hoppuróla
kr. 5.500
ALLT FYRIR BÖRN
Sími 552 2522
Varnir borgarstjóra
Virðist sannast á Línu.neti og Tetra-
Ísland, að best sé fyrir orkufyrir-
tækin að sinna því, sem er höfuð-
hlutverk þeirra, en láta aðra sjá um
fjarskiptin. Að Þórólfur Árnason
borgstjóri taki að sér að verja þau
mistök, sem gerð voru með
Línu.neti er í raun með ólíkindum
og sýnir, hve langt hann er tilbúinn
að ganga til að þjóna R-listanum og
sérstaklega Alfreð Þorsteinssyni úr
Framsóknarflokknum í þessu til-
viki, en eftir að Helgi Hjörvar flutti
tillöguna um Línu.net í veitustjórn
Reykjavíkurborgar á sínum tíma,
hefur Alfreð verið í því hlutverki að
halda lífi í fyrirtækinu í krafti
fjármuna OR.
BJÖRN BJARNASON Á VEF SÍNUM BJORN.IS.