Tíminn - 16.11.1973, Blaðsíða 11

Tíminn - 16.11.1973, Blaðsíða 11
Föstudagur 16. nóvember 1973. TÍMINN 11 ÍJtgefandi Framsóknarflokkurinn Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór- arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Iielgason, Tómas Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif- stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif- stofur i Aöalstræti 7, simi 26S00 — afgreiösiusími 12323 — aug- lýsingasími 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuöi innan lands, I lausasöiu 22 kr. eintakiö. Blaöaprent h.f. Umbótastefnan Málgögn Sjálfstæðismanna hampa oft þeim áróðri að ekki sé um að ræða nema tvær höfuð stefnur i stjórnmálum, sósialismann og sjálf- stæðisstefnuna, sem þeir nefna öðru nafni frjálshyggju. Samkvæmt málflutningi þeirra snýst stjórnmálabaráttan fyrst og fremst um þessar tvær stefnur. Þegar rætt er um sósialsima, eins og hann hefur reynzt i framkvæmd, er allajafna átt við stjórnarhættina i Austur-Evrópu. í stytztu máli má segja, að höfuðeinkenni þeirra stjórnar- hátta sé skipulag án frelsis. Þar er reynt að skipuleggja alla hluti sem mest ofan frá, en afleiðing þess verður, að pólitiskt frelsi, og raunar annað valfrelsi einstaklinganna, verður litið eða ekkert. Þótt ýmislegt geti unnizt á með slikri ofskipulagningu, hafa jafnhliða komið i ljós svo margir og miklir annmarkar, að slikir stjórnarhættir geta ekki þótt eftirsóknarverðir. Þegar rætt er um frjálshyggjuna, eða sjálfstæðisstefnuna öðru nafni er fyrst og fremst haft i huga það stjórnarfar, sem er rikj- andi i Bandarikjunum. Segja má, að höfuðein- kenni þess sé frelsi án skipulags. Einstaklingn- um er þá gefinn sem frjálsastur taumurinn og öll opinber afskipti höfð sem allra minnst. Afleiðingar þess verða þær, að auður og völd dragast mjög á fárra manna hendur, annars vegar blasir við mikill stórgróði tiltölulega fá- mennrar auðstéttar, en hins vegar örbirgð mikils fjölda, m.a. fjölmenns kynþáttar. Hin harða og óvægna samkeppni leiðir til margvis- legra glæpa. Óneitanlega leiðir þetta sam- keppnisfyrirkomulag til mikilla verklegra og tæknilegra framfara, en ókostirnir, sem fylgja þvi, eru lika stórkostlegir. Það verður þvi ekki sagt, að þessi tvö stjórnarform, eða annars vegar skipulag án frelsis og hins vegar frelsi án skipulags, hafi gefizt vel. Þess vegna hefur komið til sögu þriðja stefnan,sem hefur mótað stjórnarfarið á Norðurlöndum og hjá fleiri vestrænum þjóð um, og borin hefur verið uppi af hófsömum jafnaðarmönnum og umbótasinnuðum miðflokkum. Einkenni þessarar stefnu er frelsi með skipulagi. Markmið þessarar stefnu er að veita einstaklingnum sem raunhæfast frelsi, án þess þó að verða öðrum að tjóni og beita til þess hóflegu skipulagi, tryggingum og öðrum aðgerðum til að búa jafnt hinum veikbyggða sem hinum sterka mannsæmandi lifskjör. Óneitanlega hefur þessi stefna náð beztum árangri og sést það gleggst, þegar borið er saman ástandið á Norðurlöndum annars vegar og i Sovétrikjunum og Bandarikjunum hins vegar. Það ber að viðurkenna, að Sjálfstæðisflokk- urinn hefur tekið nokkurt tillit til þessarar stefnu, þegar hann hefur þurft að vinna með öðrum flokkum, eins og Framsóknarflokknum og Alþýðuflokknum. Siðan flokkurinn lenti i stjórnarandstöðu, hefur hann hins vegar færzt til hægri og virðist nú ekki sjá aðra fyrirmynd en hina skefjalausu og óheftu samkeppni. Til að réttlæta þessa öfugþróun reynir hann að gera sem mest úr sósialismagrýlunni. Umbóta stefnu Norðurlandaþjóðanna þykist hann ekki sjá. Þ.Þ. ...................................................."1 ERLENT YFIRLIT Stóru flokkarnir tapa í Bretlandi Frjálslyndi flokkurinn styrkir stöðu sína Margo McDonald í SÍÐUSTU viku fóru fram samtimis aukakosningar i fjórum kjördæmum í Bret- landi. Ihaldsflokkurinn hafði öruggan meirihluta i þremur þeirra i kosningunum 1970, en Verkamannaflokkurinn hafði þá öruggan meirihluta i einu þeirra. Ef allt hefði verið með felldu, átti þvi engin breyting að verða i aukakosningunum. Þrátt fyrir það var úrslitanna beðið með verulegri eftirvænt- ingu i Bretlandi og viðar. Astæðan var sú, að þau þóttu geta orðið veruleg visbending um fylgi flokkanna um þessar mundir. M.a. myndu þau leiða I ljós, hvort fylgishrun thalds- flokksins héldi áfram, en hann hafði beðið stórfellda ósigra i aukakosningum fyrr á þessu ári. Þessu til viðbótar bættist svo það, að allir þrir helztu flokkarnir, þ.e. thaldsflokkur- inn, Verkamannaflokkurinn og Frjálslyndi flokkurinn, höfðu haldið flokksþing i haust og markað sér þar málefna- stöðu með tilliti til þess, að timinn væri að styttast tii aðalkosninganna. Frjálslyndi flokkurinn hafði markað sér framfarasinnaða • stefnuskrá, þar sem bæði var hafnað ihaldi og sdsialisma. Þing hans hafði einkennzt af mikl- um sigurvilja og bjartsýni, enda hafði hlutur hans orðið góður i aukakosningum að undanförnu, og skoðana- kannanir höfðu verið honum hagstæðar. Þing Verka- mannaflokksins hafði ein- kennzt af þvi, að flokkurinn skipaði sér mun meira til vinstri en áður, og lofaði m.a. stórfelldri þjóðnýtingu. Meiri eining hafði náðst á þinginu um þessa stefnu en spáð hafði verið fyrirfram. thalds- flokkurinn hafði á þingi sinu lýst fylgi við hófsama ihalds- stefnu, og skipaði sér þvi ekki eins langt til hægri og rfkis- stjórn hans hafði gert, fyrst eftir að hún kom til valda. Þessi nýja stefnumörkun flokkanna átti sinn þátt i þvi, að umræddum aukakosning- um var veitt talsvert meiri at- hygli en ella. FYRIR kosningarnar hafði þvi verið spáð, að héldi thalds- flokkurinn áfram aðtapa, gæti hann beðið ósigur i tveimur kjördæmanna, þrátt fyrir öruggan meirihluta i þeim 1970. t báðum þessum kjör- dæmum var Frjálslynda flokknum spáð sigri, ef thalds- flokkurinn tapaði. Hann hafði þó ekki boðið fram i öðru þeirra, Hove, i kosningunum 1970, en i hinu, Berwick-upon- Tweed, hafði hann haft minna fylgi en Verkamannaflokkur- inn 1970. t þriðja kjördæminu, þar sem thaldsflokkurinn hafði sigrað 1970, Edinburgh North, var hann talinn likleg- ur til að halda þingsætinu. Or- slitin urðu lfka þau, að hann hélt Edinburgh North, en at- kvæðatala hans lækkaði i 7.208 úr 13.005, sem hann fékk 1970. Verkamannaflokkurinn fékk nú 4.467 atkvæði, en fékk 9.127 i kosningunum 1970 og hafði þvi tapað enn meira fylgi en Ihaldsflokkurinn. Frjálslyndi flokkurinn fékk 3.431 atkvæði i stað 2.475 i kosningunum 1970. Hins vegar fékk flokkur skozkra þjóðernissinna 3.526 atkvæði, en hann hafði ekki boðið fram i kosningunum 1970. Ihaldsflokknum tókst að halda Hove-kjördæminu, en úrslitin þar urðu samt mikill sigur fyrir Frjálslynda flokk- inn. Ihaldsflokkurinn fékk nú 22.070 atkvæði i stað 34.287 i kosningunum 1970. Frambjóð- andi Verkamannaflokksins fékk 5.335 atkvæði i stað 15.639 I kosningunum 1970, og hafði flokkurinn þvi tapað tveimur þriðju af fylgi sinu. Frjáls- lyndi flokkurinn fékk hins veg- ar 17.224 atkvæði nú, en hann bauð ekki fram i kjördæminu 1970. Hann vann þannig mikið fylgi frá báðum aðalflokkun- um. 1 Berwick-upon-Tweed urðu úrslitin þau, að thaldsflokkur- inn missti þingsætið til Frjáls- lynda flokksins, en með aðeins 57 atkvæða mun. Frjálslyndi flokkurinn fékk nú 12.489 at- kvæði i stað 6.741 i kösningun- um 1970. thaldsflokkurinn fékk 12.432 atkvæði i stað 15.558 i kosningunum 1970. Verkamannaflokkurinn fékk nú 6.178 atkvæði, en fékk 8.413 I kosningunum 1970. Niðurstaðan i þessum þrem- ur kjördæmum var þvi sú, að sigurganga Frjálslynda flokksins hélt áfram, en Ihaldsflokkurinn stóð sig þó mun betur en i aukakosning- unum fyrr á árinu. Þetta þykir benda til þess, að hann sé að vinna sér aukið traust aftur. Hins vegar voru úrslitin mjög óhagstæð fyrir Verkamanna- flokkinn, og er þó eftir að greina frá úrslitunum i þvi kjördæmi, þar sem ósigur hans varð mestur. 1 ÞESSU kjördæmi, Glas- gow Govan, hefur Verka- mannaflokkurinn jafnan átt öruggan meirihluta. 1 þing- kosningunum 1970 fékk flokkurinn þar 13.443 atkvæði, Ihaldsflokkurinn fékk 6.301 og skozki þjóðernisflokkurinn 2.294 atkvæði. Úrslitin nú urðu á þá leið, að skozki þjóðernis- flokkurinn vann þingsætið og fékk 6.360 atkvæði, frambjóð- andi Verkamannaflokksins fékk 5.789 atkvæði, frambjóð- andi íhaldsflokksins 1.780 og frambjóðandi Frjálslynda flokksins 1.239, en flokkurinn bauðekki fram i kosningunum 1970. Sigur skozkra þjóðernis- sinna kom á óvart. Hann er einkum talinn sprottinn af tveimur ástæðum. Onnur var sú, að hann hafði mjög ske- leggan frambjóðanda, frú Margo McDonald, sem er tæp- lega þritug að aldri. Hin er sú, að hann hefur rekið mjög ein- dregið þann áróður, að Skot- land eigi að njóta meiri hagnaðar af oliuvinnslu úr hafsbotni, sem er að hefjast undan ströndum landsins. Það sást einnig á úrslitunum i Edinburgh North, að þessi áróður hefur viðar borið árangur en i Glasgow. Eftir að ljóst varð um kosn- ingaúrslitin, hefur sú hug- mynd aftur komizt á dagskrá, að Frjálslyndi flokkurinn hafi kosningabandalag við þjóð- ernissinna i Skotlandi og Wal- es i næstu kosningum. Frjáls- lyndi flokkurinn styður ein- dregið kröfur Skota og Wales- búa um sérstakt þing og aukna heimastjórn. Ef þetta kosn- ingabandalag tækist, kynni það að geta orðið sigursælt i umræddum landshlutum. ÚRSLIT þessara aukakosn- inga valda báðum stóru flokkunum áhyggjum, en þó meiri hjá Verkamannaflokkn- um. Það hefur sjaldan komið fyrir áður, að óánægja með rikisstjórnina hafi ekki orðið tn ávinnings fyrir stærsta stjórnarandstöðuflokkinn. Bersýnilegt er, að eins og sak- ir standa, njóta hvorki forysta né stefna Verkamannaflokks- ins nægilegs trausts. Ýmsir halda þvi fram, að þetta stafi m.a. af þvi, að sosialdemokratiskir flokkar séu i öldudal um þessar mund- ir. Til þess bendi m.a. úrslit þingkosninganna i Noregi og Sviþjóð. Þó geti ósigur þessi orðið mestur i Danmörku. Þá benda skoðanakannanir i Vestur-Þýzkalandi til þess, að sosialdemokratar séu að tapa fylgi, en frjálslyndir demo- kratar vinni á. Þ.Þ.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.