Tíminn - 07.03.1974, Page 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 7. marz 1974,
FARA VERÐUR MEÐ ÝTRUSTU
VARKÁRNI í ORKUSÖLUMÁLUM
Endurskoða verður tölur um virkjanlegt vatnsafl frá rótum í Ijósi nýrra viðhorfa
Sverrir Hermannsson mælti i
sameinuðu þingi á þriðjudags-
kvöld fyrir þingsályktunartillögu
um beizlun orku og orkusölu á
Austurlandi. Tillagan er i
þremur liðum:
1. Að lokið verði hið fyrsta
rannsókn á byggingu Fljótsdals-
virkjunar.
2. Að leitað verði eftir
kaupanda að raforku með stór-
iðju staðsetta i Reyðarfirði fyrir
augum.
3. Að hraðað verði rannsóknum
á hagkvæmni virkjana i Fjarðará
og Geithellnaá.
Sverrir sagði i ræðu sinni m.a.,
að skoða þyrfti þessi mál öll vel
og hraða rannsóknum og á
meðan yrði að fara varlega i
orkusölumálum.
Eysteinn Jónsson flutti mjög
athyglisverða ræðu að lokinni
framsöguræðu Sverris og fara
hér á eftir nokkrir kaflar úr ræðu
Eysteins:
Við þingmenn Austurlands
könnumst vel við efni þessarar
þingsályktunartillögu, vegna
þess að við höfum unnið saman að
þessum málum undanfarið, m.a.
átt fund með hæstvirtum raforku-
ráðherra til þess að halda fram
efni þess, sem stendur hér i l.og 3.
tölulið þessarar ályktunar og lagt
i þvi sambandi rika áherzlu á
þann orkuskort, sem sýnilega
verður mjög fljótlega á Austur-
landi og að leitað verði með sem
mestum hraða nýrra skynsam-
legra leiða til þess að bæta úr
honum.
Við það, sem háttvirtur flutn-
ingsmaður sagði um þessa liði,
hef ég þvi raunar einu að bæta,
að mér finnst vanta inn i þetta
einn lið, sem við höfum bæði rætt
okkar i milli og eins við hæst-
virtan raforkuráðherra og það er,
að athugað verði til fulls um hag-
kvæmni þess að fá tengilinu að
norðan og austur og tengja raf-
orkukerfi Austurlands raforku-
kerfi Norðurlands og þar með
vonandi raforkukerfi landsins
alls.
Mér finnst þetta vera atriði,
sem þyrfti að leggja sérstaka
áherzlu á, vegna þess að ég hef
ekki trú á þvi, að raforkumál
landsins komist i rauninni úr þvi
öngþveiti, sem þau hafa siglt inn
i, með öðru móti en þvi að tengja
sem allra mest saman kerfin.
Þegar það hefur verið gert, þá
verður hægt að virkja, eftir þvi
sam hagkvæmast er fyrir
heildina, og leiða rafmagnið til
eða frá eftir þvi sem skynsam-
legast er. Og þá hverfur held ég
nokkurn veginn öll hreppapólitik
úr raforkumálum, sem óneitan-
lega hefur gert verulegt tjón i
ýmsum dæmum.
Ég vil leggja áherzlu á það með
meðflutningsmanni, að þessar
leiðir til þess að efla raforku-
framleiðsluna verði athugaðar
sem flestar og af sem mestum
flýti, þvi að hér liggur sennilega
mikið á.
Þá vil ég fara nokkrum orðum
Eysteinn Jónsson
um annan lið þingsályktunartil
lögunnar. Ég er með þvi að gera
Reyðarfjörð að iðnaðarmiðstöð
og koma þar upp mögnuðum iðn-
aði, en ég vil að sá iðnaður verði á
vegum tslendinga sjálfra. Ég tel
það höfuðatriði, að sá iðnaður,
sem þjóðin kemur upp framvegis
verði á vegum tslendinga sjálfra,
þannig að þeir hafi a.m.k. meiri
hluta eign i þeim félögum, sem
sett verða upp til að reka iðnað og
geti ráðið sjálfir þeim atvinnu-
rekstri. Ég hef enga trú á þvi, að
dvergþjóð eins og tslendingar
haldi raunverulegu sjálfstæði
sinu, ef verulegur hluti af at-
vinnurekstri landsmanna verður
á vegum útlendra aðila. Það er
óhugsandi. Þess vegna verður að
fylgja fast fram þeirri stefnu, að
iðnaðurinn verði á vegum tslend-
inga sjálfra. Og við eigum svo
mikla möguleika i sambarvdi við
þessi mál, eftir að við höfum fært
út landhelgina og tekið upp skyn-
samlega stefnu i atvinnumálum,
að það á að vera hægt að koma
þessu þannig fyrir.
t annan stað álit ég, að við
eigum ekki að koma upp meng-
unariðnaði, hvorki á Reyðarfirði
né annars staðar. Við þurfum
þess ekki. Við getum lifað án
þess. t raun og veru er kannski
hreint loft, ómengað vatn og við-
kunnanlegt umhverfi rikustu
þættirnir i okkar þjóðarauði, ef
við litum rétt á málin. Við erum
ekki i neinu hraki með bjarg-
græðisvegi og við þurfum ekki að
lita við þvi óræði að koma hér upp
mengunariðnaði. Þess vegna
eigum við að vera mjög vandlát
með þann iðnað, sem við komum
hér upp og notum raforkuna til
þess að reka.
Ég vil taka undir það, sem
Sverrir Hermannsson sagði, að
við eigum að fara okkur hægt um
hrið i orkusölumálum. Það er
sannarlega full ástæða til þess að
taka undir þessi orð.
1 fyrsta lagi er það, að þær
tölur, sem hér hafa verið notaðar
um virkjanlegt vatnsafl eru alveg
úreltar orðnar. Þær eru settar
upp gersamlega án tillits til um-
hverfissjónarmiða. Þær eru
beinlinis byggðar á þvi, að stórir
hlutar landsins séu settir undir
vatn, sem engum dytti i hug nú
að fórna. Og þessar tölur eru
notaðar enn. Ég tók eftir þvi, að
Framhald á bls. 13
SJOVINNUBUÐIR FYRIR UNG-
LINGA í FLATEY Á SKJÁLFANDA
Jónas Jónsson mælti á þriðju-
dag fyrir þingsályktunartillögu,
er hann flytur ásamt Ingvari
Gislasyni um rekstur sjóvinnu-
búða fyrir unglinga i Flatey á
Skjálfanda. i ræðu sinni sagði
Jónas m.a.: Tilgangur þings-
ályktuuartillögunnar er tvi-
þættur:
1. Að nýta og koma i veg fyrir
að eyðist og spillist verðmæti i
mannvirkjum og náttúrufari,
sem eru i eynni.
2. Og með sömu aðgerðum að
stuðla að þjóðhollri starfsemi,
sem væri rekstur sjóvinnubúða
fyrir unglinga. Starfsemi, sem
væri þroskavænleg fyrir ungling-
ana, sem hennar nytu, en ekki
siður það, að með þessu yrði
stuðlað að kynningu og tengslum
unglinganna við einn mikil-
vægasta atvinnuveg þjóðarinnar.
Með þeirri kynningu og þeim
tengslum ykist skilningur unga
fólksins á mikilvægi frumfram-
MIKIL ÞORF ER FYRIR
NÝTT STRANDFERÐASKIP
Vilhjálmur Hjálma ssón mælti i
sameinuðu þingi sl. þriðjudag
fyrir þingsályktunartillögu er
hann flytur ásamt Karvel Pálma-
syni um heimild fyrir rikis-
stjórnina til að láta smfða eða
kaupa strandferðaskip og jafn-
framt heimild til að taka nú þegar
skip á leigu til sömu nota.
t framsöguræðu sinni sagði
Vilhjálmur Hjálmarsson m.a.:
Fyrir fáum árum átti rikið 4 al-
menn strandferöaskip auk
Herjólfs, sem einkum þjónaöi
Vestmannaeyingum. Tvö af
fjórum höfðu stórt farþegarými.
Nú var ákveðið að selja skipin
fjögur og smiða tvö ný vöru-
flutningaskip með tiltölulega
mikla flutningsgetu.
Hraðað var sölu en farið hægt i
smiðar. Ferðir urðu þvi um hrið
strjálli og stopulli en þekkzt hafði
i áratugi, með þeim afleiðingum
m.a. að vöruflutningar færðust i
vaxandi mæli yfir á bila á þeim
árstimum ölium, þegar nokkurt
viðlit var að brjótast landleiðina.
Eftir það koma til nota með
ársmillibili eða svo tvö sérsmiðuð
vöruflutningaskip, þau hafa siðan
verið i hringferðum með tiltölu-
lega litlum frávikum.
Reynslan af þessu tveggja
skipa kerfi, er að þvi er varðar
þjónustu við fólkið, ekki nógu góð.
Flutningsgetan sjálf er of litil á
annatimunum. Sem einstök
dæmi tel ég nægja að nefna, að oft
er mjög löng bið eftir plássi fyrir
bil úr Reykjavik austur á firði. Og
fyrir skömmu varð að skilja eftir
45 tonn af fóðurblöndu, sem
bráðlá á að flytja til Reyðar-
fjarðar frá Reykjavik.
Ferðir eru of strjálar. Skipin
fara úr Reykjavik með 11-14 daga
millibili. Það er ófullnægjandi
eins og nú er háttað atvinnulifi og
mannlifi yfir höfuð.
Vilhjálmur Hjálmarsson
Og sem dæmi um frávik má
nefna, að fyrir áramótin i nóv.
liðu tvivegis 15 dagar milli brott-
farar úr Reykjavik hjá þvi skipi,
sem sigldi austur um — og siðasta
áætlun austur, fyrir jól, var 6.
des.og fyrsta eftir áramót 5. jan.
— Á þessum árstima er landleið
oftast lokuð og flug stopult.
Þegar skip fer i slipp vegna
eftirlits strjálast ferðirnar. Og ef
um meiri háttar aðgerðir er að
ræða, t.d. vegna sjótjóns, verður
algert öngþveiti i vöruflutningum
á meðan aðeins eru til tvö strand-
ferðaskip.
Enn er þess að gera, að á
nokkrum stöðum eru svo erfið
hafnarskilyrði að til stór-
vandræða horfir siðan Herðu-
breið og Skjaldbreið voru seldar.
Þessi tillaga er aðeins um
heimild fyrir rikisstjórnina að
afla nýs strandferðaskips og til
bráðabirgða að taka skip á leigu
En fleira þarf auðvitað að gera
til þess að vöruflutningar á sjó
skipi eðlilegan sess i samgöngu-
kerfinu og skal ég hér aðeins
nefna aðstöðu Skipaútgerðar
rikisins i Reykjavik./ sem lengi
hefur verið fyrir neðan allar
hellur.
Siðan ég kom á þing öðru sinni
1967 hef ég og fleiri, og æ ofan i æ,
hamrað á þvi að hér yrði ráðin bót
á, og Alþingi gerði á sinum tima
ályktun i þessa stefnu. — Nú
standa þessi mál þannig i stuttu
máli, að samið hefir verið um
aðstöðu fyrir Skipaútgerðina i
gömlu höfninni vestanverðri,
verið er að gera fyllingu, arki-
tektar eru með frumdrög að nýju
húsnæði á teikniborði sinu og
samgönguráðuneytið hefir veitt
heimild til að teikna. Minna gat
það varla verið eftir allan
timann. — Ef nú yrði mót venju —
vel á eftir fylgt, mætti ætla að
grundvöllur væri fyrir ákvörðun
og fjáröflun til framkvæmda á
næsta ári.
En á meðan hér er beðið úrbóta
i formi nýbygginga verður að
gera bráðabirgðaráðstafanir til
að bæta afgreiðsluna hér i
Reykjavik og sennilega jafnframt
meðferð farmsins um borð og i
höfnum á ströndinni — Það er
varla einleikið hvað oft maður
heyrir talað um skemmd á
vörum, sem fluttar eru sjóleiðis
hafna á milli — skemmdum af
Framhald á bls. 13
leiðslugreinanna og likur ykjust
til þess, að dugmiklir unglingar
kæmu siðar sem fullvaxta fólk til
starfa við atvinnuveginn.
Um fyrra atriðið, það er
verndun verðmætanna i Flatey,
er þetta aðsegja, til viðbótar þvi,
sem ég hef að framan rakið: Það
er augljóst, að þar sem byggð
hefur verið i hartnær 11 aldir er
mönnum eftirsjón i þvi að allt
leggist i auðn. Enginn veit raunar
hvenær fólk kynni að setjast að
með fastri búsetu i Flatey. Með
aukinni og breyttri samgöngu-
tækni — og ekki siður breyttum
hugsunarhætti, gæti slikt orðið.
Mannvirki eru þarna veruleg,
sem mundu grotna niður, ef ekki
yrði fundin fyrir þau einhver not.
Höfnin sem er lifhöfn fyrir þetta
svæði, þarf einnig sitt viðhald og
umhirðu. Búseta i eyjunni, þó
ekki væri nema vor'og sumar-
timann, yrði lika til þess að
tryggja, að náttúruverðmæti,
varp og fuglalif, varðveittist
betur. Ef eyjan er i algerri eyði,
yrði sifellt hætta á, að aðvifandi
menn spilltu þarna fuglalifi og
öðru.
Þá kem ég að þvi, sem ég tel
mest um vert, en það er það, ef
hægt væri að gera þarna alvar-
lega tilraun til að koma upp sjó-
vinnubúðum fyrir unglinga, sem
eru undir þeim aldri að þeir
komist á almennan vinnumarkað.
Þessum unglingum fer hlut-
fallslega fjölgandi — en tæki-
færum þeirra til þess að taka þátt
i atvinnulifi þjóðarinnar fer aftur
á móti fækkandi, — sérstaklega i
þeim atvinnugreinum, sjávarút-
vegi og landbúnaði, sem brýnast
er að unga fólkið tengist.
Þjóðinni er nú fátt brýnna á
þessum timum en að unglingar,
sem nú alast upp i borg og bæjum,
slitni ekki úr tengslum við at-
vinnulifið. Að sem allra flest af
unga fólkinu kynnist og alist upp
með þeim atvinnuvegum, sem
skapa okkur frumverðmætin. 1
þessu felst ekkert vanmat á
öðrum atvinnuvegúm, svo sem
iðnaði og þjónustustörfum. Sem
betur fer á fjöldi unglinga enn
kost á þvi að njóta hollrar og
þroskandi dvalar i sveitum á
sumrin. Það er bæði sveitunum
og unglingunum hollt og eftir-
sóknarvert.
Jónas Jónsson
Kaupstaðabörnin tengjast
sveitunum og fólkinu þar oft ævi-
löngum böndum. Þetta skapar
aukinn skilning. Margir kaup-
staðaunglingar koma þvi
siðar á bændaskóla. Ahuga á
landbúnaði hafa þeir þá oftast
fengið við sumardvöl i sveit.
Nokkrir verða siðan bændur.
Gera mætti miklu meira að þvi að
skapa unglingum, hvaðan sem
þeir koma, möguleika á þvi að
komast i snertingu við sjóinn,
fiskveiðar og fiskverkun. Hand-
færaveiðar og saitfiskverkun
væru mjög vel til þessa fallnar.
Það væri lokkandi og spennandi
fyrir unglinga að stunda slikar
veiðar. Og undir stjórn reyndra
sjómanna á smábátum lærðu þeir
undirstöðuatriði sjómennsku.
Eyjalif er ljka lokkandi og hefur
sinn sjarma.
Til að koma upp slikum búðum,
sem hér er bent á, þyrfti ekki
stórmikinn tilkostnað. — Það
þyrfti báta og að sjálfsögðu ýmis-
legt annað, og svo nægilega
marga reynda sjómenn, og er
ekki óliklegt, að eldri menn
mundu einmitt fást I þetta.
Ef rikið legði til þá aðstöðu,
sem það á ráð á i Flatey, er ekki
óliklegt, að bæjarfélög eða önnur
félög og félagasamtök vildu
leggja nokkuð fram til að reka
slikar búðir. Ýmis félög innan
kirkjunnar reka sumarbúðir
unglinga og er það þakkavert, en
Framhald á bls. 13
ÍjWl
iiii m