Tíminn - 18.05.1974, Qupperneq 9

Laugardagur 18. mai 1974.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarfiokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisiason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300-18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðsiusimi 12323 — auglýsingasimi 19523.
Blaðaprent h.f.
Stjórn Ólafs Jóhannessonar
Þvi verður ekki á móti mælt, að siðan is-
lenzka lýðveldið var endurreist 1944, hafa
siðustu þrjú árin verið mesti athafna- og fram-
faratiminn. Rikisstjórn Ólafs Jóhannessonar
hefur haft forustu um meiri og viðtækari fram-
farir en nokkur önnur rikisstjórn lýðveldisins.
Þar ber hæst útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 50
milur,sem þegar hefur dregið stórlega úr veið-
um erlendra skipa á Islandsmiðum, og á þó
eftir að gera það enn frekar. Næst er að nefna
hina þróttmiklu byggðastefnu, sem hefur
valdið gerbreytingu i málum landsbyggðar-
innar. Þótt ekki væri nema þetta tvennt, myndi
það nægja til að halda nafni rikisstjórnarinnar
lengi á lofti. En við þetta bætast miklar fram-
farir og umbætur á mörgum öðrum sviðum,
bæði félagslegar og verklegar. í þvi sambandi
er ekki sizt ástæða til að minna á hinar stór-
auknu bætur ellilifeyrisþega. Þær hafa á
stjórnartimabilinu hækkað úr kr. 4900 á
mánuði i 18.885 krónur fyrir þá, sem engar
aðrar tekjur hafa.
Þótt kappsamlegast hafi verið unnið að
byggðamálum, hefur sameiginlegum fram-
faramálum þéttbýlisins ekki verið gleymt.
Þannig hefur t.d. sú breyting, sem Halldór E.
Sigurðsson, fjármálaráðherra beitti sér fyrir,
að létta ýmsum útgjöldum af sveitar- og
bæjarfélögum, gert þeim mögulegt, að auka
stórlega framlög til verklegra framkvæmda,
sem gerðar eru i sameiginlega þágu ibúanna.
Þannig hefur Reykjavikurborg getað veitt
miklu meira fé til slikra framkvæmda i tið nú-
verandi stjórnar en i tið viðreisnarstjórnarinnar.
Það er rétt, að rikisstjórninni hefur ekki
tekizt að hamla eins mikið gegn verðbólgunni
og hún ætlaði sér. Þess vegna hefur hún undir
forustu Ólafs Jóhannessonar beitt sér fyrir
róttækum aðgerðum, sem stjórnarandstaðan
hindraði á Alþingi, svo að ekki var um annan
kost að velja en að leggja það mál i hendur
þjóðarinnar. Eftir þeim úrskurði hennar er nú
beðið. En rikisstjórnin hefur hér sýnt, að hún
vill ekki leyna kjósendum þvi fyrir kosningar,
hvað fyrir henni vakir, og fer þvi harla ólikt að
og viðreisnarstjórnin fyrir kosningarnar 1967,
þegar hún beitti falskri verðstöðvun og sagði
allt i bezta lagi, en felldi svo krónuna strax
eftir kosningarnar.
Þótt ráðherrarnir allir og margir stuðnings-
menn stjórnarinnar eigi meiri og minni þátt
i þeirri framfarastefnu, sem stjórn ólafs
jóhannessonar. hefur fylgt, er það efalaust, að
hlutur forsætisráðherrans er langstærstur.
Hann hefur orðið að sameina meira og minna
ólik öfl, og oft orðið að sýna langlundargeð,
en jafnframt tekið fast i taumana, þegar með
hefur þurft, t.d. i sambandi við landhelgis-
málið. Hann hefur lika haft aðalforustuna um
það viðnám gegn verðbólgunni, sem leiddi til
þingrofsins.
Það mætti öllum vera ljóst, að á viðsjár-
verðum timum i efnahagsmálum og stjórn-
málum, skiptir höfuðmáli, að forustan sé
ábyrg og traust. Um það verður ekki deilt, að
Ólafur Jóhannesson hefur sýnt, að hann er
traustasti stjórnmálaleiðtoginn, sem þjóðin
hefur nú á að skipa. Þess vegna geta fylgis-
menn hans haldið þvi hiklaust fram, að málum
þjóðarinnar verði bezt borgið með þvi, að
tryggja honum stjórnarforustuna áfram með
stóreflingu Framsóknarflokksins. -Þ.Þ.
Norman Cousins, Long Island Press:
Hvert er takmark
bættrar sambúðar?
Hættulegs misskilnings gætir í umræðum um þetta efni
MIKIÐ af því, sem hugsað
er og sagt um bætta sambúð,
byggist á grundvallarmis-
skilningi. Margir lita á bætta
sambúð sem eins konar sátt-
mála um skuldbindingu til
gagnkvæmrar vináttu.
Við þetta er alls ekki átt með
orðunum ,,bætt sambúð”. Með
„bættri sambúð” er fyrst og
fremst átt við samkomulag
milli Bandarikjamanna og
Sovétmanna um að forðast
hatrama árekstra út af þeim
meginmálum, sem þá greinir
á um.
Þetta er eins konar tilraun
til að setja ágreiningnum
ákveðin mörk. 1 grundvallar-
atriðum á ,,bætt sambúð” að
reyna að draga úr hættunni á
kjarnorkustyrjöld, sem gæti
greitt menningu okkar rot-
höggið.
ÁTÖKIN fyrir botni Mið-
jarðarhafsins sýndu greini-
lega i verki, um hvað ,,bætt
sambúð” snýst. Bandarikja-
menn óska ekki eftir
breytingu á valdajaínvæginu i
þessum heimshluta á þann
veg, að Sovétmenn ráði þar
lögum og lofum. Sovétmenn
eru nákvæmlega sama sinnis
um Bandarikjamenn.
Báðir aðilar viðurkenna þó
sem enn brýnni nauðsyn að
forðast, að löndin fyrir botni
Miðjarðarhafsins verði kjarn-
orkukveikja heimsstyrjaldar.
Af þessu leiddi, að þeir Nixon
forseti og Leonid Brésjnéff
formaður Kommúnistaflokks
Sovétrikjanna voru ekki i
neinum vandræðum með að
koma sér saman um, að þeim
væri báðum áhuga- og hags-
munamál að koma i veg fyrir
að deilurnar fyrir botni Mið-
jarðarhafsins kæmust á það
stig, að þeir yrðu orðnir and-
stæðingar i styrjöld einn góð-
an veðurdag.
VIÐ þetta er átt með „bættri
sambúð”. Til þess var aldrei
ætlazt, að viðgangur „bættrar
sambúðar” væri undir stjórn-
málum eða hugmyndafræði-
legri uppbyggingu þessarra
tveggja þjóðfélaga kominn.
Árásir innan Sovétrikjanna
á þá Alexander Solzhenitsyn,
Andrei Sakharov og ýmsa
fleiri hafa vakið meðal Banda-
rikjamanna andúðaröldu gegn
,,bættri sambúö”. Banda-
rikjaþing hefir ekki hraðað sér
að veita Sovétmönnum ,,beztu
kjara” viðskipti og sumir
sovézkir hugmyndafræðingar
hafa fyrir sitt leyti viljað túlka
þá staðreynd á þann veg, að
Bandarikjamenn væru visvit-
andi að grafa undan bættri
sambúð.
Vitaskuld væri það okkur
Bandarikjamönnum ánægju-
efni að Sovétrikin hyrfu frá
einræðisstjórnarkerfi sinu og
veittu þegnum sinum skoðana-
og túlkunarfrelsi og frelsi til
að flytjast úr landi. En ósenni-
legt er, að þetta gerist i skjótri
svipan. Bandarikjamenn eru
heldur ekki liklegir til að
breyta siðum sinum eða erfða-
venjum til þess eins að geðjast
Sovétmönnum. Hvor þjóðin
um sig fer efalaust sina mörk-
uðu leið. En þó að svo verði er
i senn nauðsynlegt og mögu-
legt að þær komist hjá þvi að
lenda i beinum hernaðarátök-
um.
STUÐNINGUR við bætta
sambúð táknar alls ekki, að
við Bandarikjamenn séum
fylgjandi kúgunarstefnu
sovézkra stjórnvalda gagn-
vart listamönnum, þegnum af
Mynd þessi var tekin af þeim N'ixon og Brésjheff
siðarnefndi lieimsótti Bandarikin sl. sumar.
Gyðingaættum eða minni-
hlutahópum i samfélaginu
yfirleitt. Stuðningur við bætta
sambúð táknar aðeins, að við
viðurkennum eðlileg lifssann-
indi á kjarnorkuöld.
Bandarikjamenn og Sovét-
menn hafa opinberlega viður-
kennt vigbúnaðarkapphlaupið
sem heppilegasta vettvang
þeirrar viðleitni að draga úr
styrjaldarhættunni. Samn-
ingaumleitanirnar um að
draga gagnkvæmt úr söfnun
gjöreyðingarvopna er
áþreifanlegt tákn þessa gagn-
kvæma áhuga.
ENGINN heilvita maður
getur snúizt öndverður við
þessari viðleitni. Við getum
hins vegar viðurkennt, að við-
ræðurnar um gjöreyðingar-
vopnin eru ekki enn komnar á
það stig, að samningamenn-
irnir séu farnir að ræða
minnkun kjarnorkuvopna-
birgða, hvað þá útrýmingu
þeirra.
Ætlazt hefir verið á um, að
bæði risaveldin hafi á valdi
slnu 75 þúsund megatonna
kjarnorkusprengjur. Þetta er
nokkur hundruð þúsund sinn-
um meira eyðingarafl en
notað var á Hiroshima. Ef
notaður væri fjórðungur
þeirra kjarnorkusprengja,
sem geymdar eru í vopnabúr-
um Sovétrikjanna og Banda-
rikjanna. hlyti verulegur hluti
mannkynsins utan þessara
landa að farast.
SAMNINGAUMLEITAN-
IRNAR um minnkaðan gjör-
eyðingarvigbúnað hafa þótt
lofa góðu, en um raunhæfar
niðurstöður er enn ekki að
ræða. Þarna reynir alvarlega
á ágæti bættrar sambúðar
þegar fram kemur. hvort aðil-
um tekst að ráðast að sjálfum
rótum vígbúnaðarháskans.
Almenningur i Bandarikjun-
um og annars staðar ætti fyrst
og fremst að beina athygli
sinni að þessum grundvallar-
atriðum.
Hitt er og jafn satt, að sér-
hvert samkomulag um af-
vopnun verður óhjákvæmilega
að tengjast tilveru samtaka,
sem eru nægilega öflug til þess
að geta varðveitt friðinn. Eitt-
hvað verður að taka við hlut-
verki vigbúnaðarins, ef takast
á að tryggja öryggið. Þegar
öllu er á botninn hvolft hlýtur
baráttan fyrir bættri sambúð
og baráttan fyrir eflingu Sam-
einuðu þjóðanna að fara sam-
an.