Atuagagdliutit - 14.02.1992, Page 7

NR. 19 1992
ATUAGAGDLI UTIT/GRØNLANDSPOSTEN
7
Pinngortitarsuarmittupigusutsinneqanngilanga
Schweizimiuuvunga, qallunaamik ueqarlunga, meeqqakkalu kalaaliullutik. Tamannali ulluinnarni imatut
eqqarsaatigineq ajorpara, Esther Juhl, ukiuni arfineq pingasuni nunatsinniissimasoq oqarpoq
NUUK(EH) - Esther Juhl
ukiut arfineq pingasut ma-
tuma siorna nunatsinnut
nuukkami nunatsinni tak-
omartat allat misigisarne-
rattut pinngortitarsuarmit
tupigusutsinneqanngilaq.
Pinngortitarsuarmi kusa-
nartoq sungiusimavaa.
Schweiz imi illoqarfeerann-
guit ilaanni Spiezimi alliar-
torsimavoq. IUoqarfik taan-
na qaqqarsuarnit aputitara-
saartunit, narsaatinit qor-
sooqqissunit orpinnilli un-
galusimavoq, illoqarflit pin-
gaarnersaata Bernip qanit-
tuaniilluni.
Esther Juhlip angerlarsi-
maffiani Nuup Nuussuaa-
niittumi pulaartilluni
Shweizimiuunera imaalial-
laannaq malunnanngilaq.
Atami. Esther qallunaatut
oqalukkaangami allamior-
palulaartumik nipeqartar-
poq, nipilersuutillu atorne-
qartut schweizimiut erinaa-
tigaat, Estherillu kaagi sas-
saalliussaa schweizimiut
kaagiliannaaraat, igutsaap
suuffiuvoq kantoni-
nut * naalagaaffeqa*
nut 23-inu aggoraimu-
soq. IlloqaiTiisa pin-
icraaat Bern
00 misaaanm
iuoqarpoq.
kvadratkilomerinik
unnertussuseqarluui,
Tyskland imui, Frank*
righnut, Italiannit
ØstrigimuUu killcqar*
filik* Europap qaq*
qarauisa portunersaa-
sa uigulukuttullu tak*
inersaasa Alpit
Schweizip annersaa
qallersimavuat.
:x::;::xX;Kir>r»V«7iiz>»:Xvx£}\fc-:X:X:-.k
qarpoq, affai naag*
gaartullutik, affaallu
Schweizimi oqaat
sit pingaarnerutillu'
git atorneqartut pin*
sut, 18 procentii fran-
skisut 12 procentiilu
italiamiutut oqalut-
tuupput.
Schweiz sullffiesua-
qamikkut siuarsitna-
sorujussuuvoq, pikko-
rissarluinnarsimasu-
nik sulisulik. Nunap
avammut nioqqutaa-
sa pingaamersaraat
maskinat, assartui*
nermi atortut, akuu-
tissat kemikaliat, na-
lunaaqutaaqqat, ilisi-
matusamikkut ator*
torissaarutit nnkor-
Shweiz niuernikkut
EF-mut attuumassuti-
leriussuuvoq, avam-
mullu nioqqutiuii 69
procentii tassunga tu-
nisarlugit, ilaasortaa-
nanili. Kisiannili Eu-
saminenslntningi-
tungusunnitsuutaanik kaa-
giliatut mamaqartoq.
Angalarusunneq
Esther Juhl 1984-imi
Nuummut nuuppoq. Uia
taamani Danmarks Tekni-
ske Højskolimi ilisimatusar-
nermik naammassinneqam-
merpoq, Namminersorne-
rullutillu Oqartussanit
atorfimmik neqeroorfigitis-
simalluni.
- Eqqarsaateqqaara aana:
»Ungasippallaaqaaq«. Ui-
mali oqaluttuuppaanga
ukiut tamaasa sulmngiffe-
qarnerup nalaani akiliunne-
qarluta angalasarsinnaasu-
gut, tam aal illu talu Dan-
markimut Schweizimullu ti-
keraartarsinnaalluta. Taa-
maariarmat akuersivunga.
Tamatuma nalaani uanga
Europami angalasarsima-
vunga, uimalu allamut an-
galarusunnera paasilluar-
sinnaallugu. Pissutsit ta-
makku aalajangerniarnera
ajornannginnerulersippaat,
uangami siusinnerusukkut
nammineq nunannit aallar-
nissara pillugu aalajanger-
niapilooreersimavunga, tas-
sa taamani Schweiz qimal-
lugu Danmarkimut nuut-
tussanngorama. Taamani
sivisoorujussuarmik eqqar-
saatigeqqissartariaqarsima-
vara, massakullu taamaa-
liornissara pisariaqarani.
Esther Juhlip Kalaallit
Nunaannut nuunnissani pi-
lerigilersimavaa, naatsor-
suutigigamiummi ilaqutta-
minut piffissaqarnerulissal-
luni - taamani panii marluk
marlunnik arfinilinnillu
ukioqarput.
- Mikisunik meeraqarluni
allamut pifflssaqarnartann-
gilaq. Taamaatumillu nu-
narsuup ilaani sumiinneq
apeqqutaasarani. Kisianni
ilaqutariinnut pifllssaqar-
nerulinngilanga Maanili
nunani allanisorluinnaq ip-
poq. Meeqqakka maani sun-
giussilluarsimapput, Ka-
laallillu Nunaat nunamittut
isigalugu.
- Soorunami
angerlarsertarpunga
Esther Juhl ilaqutaalu nu-
natsinniit nooqqinnissa-
minnik pilersaaruteqann-
gikkallarput. Uinilu suliffl-
tik nuannereqaat. Esther
Royal Greenlandip suliso-
qarnermut allafTiani immik-
kortortaqarfimmi pisortaa-
voq.
AG: - Nunannut angerlar-
serneq ajorpit?
- Schweizimi inunngor-
punga. Tassani sorlaqarlun-
galu siuleqarpunga. Kisian-
ni Schweiz nunarsuarmi nu-
nanit allanit pitsaanerpaa-
tut isiginngilara, sumimi ta-
marmi inuit inussiarner-
suullutillu pitsaasuupput.
Soorunalimi angerlarsertar-
punga. Inuit aalajangersi-
masut maqaasisarpakka -
pingaartumik ikinngutikka.
- Kiannera aamma ma-
qaasisarpara. Soorluunniit
sullernit unnuakkut nipi-
liornerat ilaanni tusaalersa-
riga. Upernaakkullu suna
tamarmi kiammit sikkerale-
raangat tikka naamasinnaa-
lersariga.
Biilinik qimuttuitsunillu
angalasinnaaneq aamma
maqaasisarpara Maani
imaaliallaannaq allamut an-
Schweitz nunatsitulli qaqqartoorsuullunilu aputeqartaqaaq, Esther Juhl oqarpoq. (Ass.: Knud Josefsen).
Schweiz har ligesom Grønland masser af bjerge og sne, fortæller Esther Juhl. (Foto: Knud Josefsen).
galaneq ajornarpoq. Angala-
neq pisarioqalunilu akisoqi-
gami. Ilaquttama Schweizi-
milu ikinngutima Kalaallit
Nunaat oqaluttuarigaan-
gakku paasiuminaatsittar-
paat. Nunap taama isorar-
tutiginera paasisinnaanngi-
laat, illoqarfimmiillu illo-
qarfimmut imaaliallaannaq
biilimik qimuttuitsunil-
luunniit an galas innaann-
ginneq aamma paasisinnaa-
nagu. Pinngortitarsuarmili
misigisartakkakka paasillu-
artarpaat, maanimi Schwei-
zimisulh qaqqarpassuaqar-
lunilu aputeqartaqimmat.
Alpini qarlortaassuit
ilunngunartuupput
Nipilersuut schweizimiut
erinaataannik atuisoq nor-
mu 1-imut pivoq, schweizi-
miullu alpini qarlortaassui
apillutik. Nipigilluinnarlu-
tik tusarneqalutillu inip ilu-
anut siammaapput.
- Schweizimiut qarlortaa-
suit taakku tusaranaaraan-
gamikkit qullililersarput,
Esther Juhl qungujutsiarlu-
ni oqarpoq. Nangillunili
oqaluttualerami soorlukku
isai imerlaarsilaartut.
- Schweizimiut nalliuttor-
siorfigisartagaasa ilaat ua-
gut aamma nalliussisarpa-
gut. Soorlu Schweizimi inui-
aassutsimut ulloq nalliut-
torsiortarfik 1. august. Ini
pappialanit qalipaatigis-
saartunit naneruarfilianik
pinnersartarparput qaller-
sugartortarlutalu, soorlu
neqinik nillortunik immus-
suarnillu qallersukkanik.
Qallunaat qallersugaataan-
nut assersuutivinneqarsin-
naanngikkaluarput, eqqaa-
nalaarsinnaallutilli.
- Kunngit pingasut ullu-
anni kaagi aalajangersimal-
luinnartoq iffiortarparput.
Kaagip iluaniittarpoq inuu-
saarannguaq, taassuminn-
galu pissarsisup ullup sinne-
rani susoqassanersoq taa-
maat aalajangertarpaa.
AG: - Schweizimiut ileq-
quinik ileqqulersortamersi
meeqqassi qanoq isumaqar-
figaat?
- Tunuarsimaarfigilaar-
tarpaat. Schweizimiutut
misigisimanngillat, kalaa-
liullutilli qallunaajusutullu
misigisimanerupput, paasil-
luarsinnaavaralu pingaso-
qiusatut misigisimanissaq
piumasarissallugu ingasap-
pallaalaartoq.
Oqaatsit
assigiinngitsut
pingasut
Schweizip nunattalu qaq-
qatigut aputeqartarnerati-
gullu assigiissutaasa sania-
tigut nunat taaku marluk
aamma arlalinnik oqaase-
qarfiunertik assigiissuti-
gaat.
- Schweizimi suut tamar-
mik oqaatsit pingasut ator-
lugit ingerlanneqarput: Ty-
skisut, franskisut italiamiu-
tullu. Maanga nooqqaarama
arlariinnik oqaaseqarnerup
ajornartorsiutaanerujussua
assut tupigusuutigisimava-
ra, Schweitzimimi ajornar-
torsiutaanngivimmat.
Schweiz naalagaaffeeqqat
assigiinngitsut 21-it, kanto-
ninik taaneqartartut naala-
gaaffittut kattufligaat. Kan-
tonit naalagaafleeraapput
namminersorlutik ingerla-
sut. Nalagaaffittut kattuf-
fiup illersornissaq, nunanut
allanut politikki nalagaaf-
fimmilu aqqusernit isuma-
gineqarnerat ingerlatarai.
- Kantoninut agguataarsi-
maneq tupinnaannartumik
assigiinngiffiuvoq. Ilinniar-
titaaneq ataaseq eqqarsaati-
gigaanni arlaanni atorsin-
naarialuni allami atorsin-
naasanngilaq. Kantonit
ilaata arnat qinerseqataa-
sinnaatitaanerat akueriu-
manngilaa. Kisiannili tun-
niutiinnartariaqarsimallu-
ni. Inatsiliornerli ataatsi-
mut isigalugu arnat angutil-
lu assigiinngisinneqaqaat,
soorlu assersuutigalu
Schweizimi meeqqanut
paaqqinnifleqanngilluin-
nangajappooq. Ilaat ima pi-
suujutigaat ajornanngitsu-
mik kiffaqarsinnaallutik,
akissaqanngitsulli angerlar-
simaannartariaqarlutik.
- Schweiz nalagaaffiuvoq
pisoorujussuaq. Pisoorsuar-
passuaqarpoq. Aammali so-
orunami piitsoqarpoq. Kisi-
ermaatut pilersuisutut
inuuniarneq ajornakusoor-
torujussuuvoq.
AG: Schweizimiut qanoq
eqqarsariartaaseqarpat?
- Schweizimiu imminut
nuannaartorisuuvoq, im-
mikkullu illuinnartutut im-
minut isigisarluni. Immin-
nut pingaartittorujussuul-
lutillu pingaartorsirpalaar-
torujussuupput, pissutsi-
toqqanillu allanngortitsiu-
manngitsuullutik.
Ilaqutariittut inuuneq -
soorlu tamanna maani aam-
ma malugisimagiga - pin-
gaartinneqqartorujussuu-
voq. Tamatigut ikioqatigiil-
lunilu tapersersoqatigiinne-
qartarpoq.
Kalaallit Nunaat
Ungasianniit isigalugu soorlu kalaaliinnarnik
qallunaaginnarnillu inulik. Qanimulli misissoraanni
inuiannit amerlanerujussuarnit katitigaapput
NUUK(EH) - Kalaallit
Nunaanni inuaqatigiit ka-
laaliinnaanatillu qallu-
naaginnaanngillat. Kisit-
sisitigut Naatsorsueqqis-
saartarfiup naatsorsuine-
rata takutippaa nunatta
inui inuiannit assigiinn-
gitsorpassuarnit nunar-
suarmi sumi tamaaneer-
sunut katigaasugut. Nu-
nanit qanittuneersunit,
aammali ungasissorsuar-
neersunit.
Nunani allani innut-
taassusillit 369-it nunanit
assigiinngitsunit 33-ine-
ersut nunatsinniipput.
Naatsorsueqqissaarnerup
inernerata tamanna taku-
tippaa. Sivisunersumi si-
vikinnerusumiluunniit
tamaaniittartut.
Nunani allamiut pinga-
jorarterutaat Nuummi
najugaqarput. Sinneri si-
nerissami agguataarsi-
mapput.
Nunani allamiut amer-
lanerpaat nunanit uku-
nanngaanneersuupput:
Sverige, Norge, Tuluit
Nunaat, Island, USA
aamma Tyskland. Aamma
nunarsuatta illuatungaa-
neersunik ilaqarput, soor-
lu Thailandimeersunik
Filippinerinillu.
Apererusunnarsinnaa-
vorlu: Maaniuku suleri-
sut? Sunaanna pillugu
nunatik qimallugit qeqer-
tarsuarmut angeqisumut,
isseqisumut avannarpase-
qisumullu nuussimasut?
Nunallu suut sunik ileq-
qullit, allaanerusunik eq-
qarsartaasillit qanorlu it-
tunik oqaluttuassartallit
qimassimavaat?
AG-p taakku ilaat aper-
sorsimavai. Apersuineq
siulleq ullumikkut ilann-
gupparput, sap. akunneri-
nilu aggersuni amerlane-
rusut ilanngutissavagut:
Takornartat taakku nu-
natsinniittut kikkuuppat?