Atuagagdliutit - 18.01.1993, Qupperneq 7

NR. 07 1993
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
7

Guatemala Amerikkami Qi-
terlermiippoq kusanaqaluni
naggoreqalunilu. Danmark-
imit pingasoriaammik anne-
ruvoq 10 millionillu pallillu-
git inoqarluni. Nunap peri-
arfissarpassuaralui naalak-
kersuisunit atorsinnaann-
gitsunit pissaannerminnillu
atornerluisunit aserorne-
qarsimapput. Europamiut
1800-kkunni Guatemalamik
tikitsisimasut nuna »Uper-
naap naassaanngitsup nu-
naanik« taasarsimavaat.
Ukiulli 100-t qaangiunneri-
ni Guatemala »Qunusiarin-
ninnei'up naassaanngitsup
nunaanlk« taaneqartaler-
poq.
Guatemala er et smukt og
frodigt land i Mellemameri-
ka, omkring tre gange så
stor som Danmark med en
befolkningpå op mod 10 mil-
lioner indbyggere. Landets
rige muligheder er totalt
blevet ødelagt af uduelige og
voldelige regimer. Europæi-
ske besøgende kaldte i
1800-tallet Guatemala for
»Det evige forårs land«. Et
århundrede senere er Gua-
temala blevet kaldt »Det evi-
ge tyrannis land«.
Rigoberthamik ateqarpunga
Naalakkersuisuni ilaasortaq Henriette Rasmussen nunap inoqqaavinut
FN-ip ukiorititaata aallartinnerani Rigorbertha Menchup Nobelip
eqqissinissaq pillugu suliniuteqartunut nersornaasiuttagaanik Oslomi
nersomaasemeqaqqammersup atuakkiaanit soqutiginartumit uatsinnullu
attuumassuteqarluartumit tigulaaraluni issuaasimavoq
NUUK - Decemberimi juul-
linngitsiartoq Rigobertha
Menchu Københavnimi
naapittussanngorakku nu-
naa arnarlu taanna pillugit
atuakkianik soqutiginaate-
qarsinnaasunik katersisi-
mavunga, naalakkersuisuni
ilaasortaq Henriette Ras-
mussen oqaluttuarpoq. Ri-
gobertha Menchu maya-in-
dianeruvoq 33-nik ukiulik.
Guatemalamiuuvoq, 1992-
imilu Nobelip eqqissineq pil-
lugu suliniuteqarsimasunut
nersornaasiuttagaanik ner-
sornaaserneqaqqammerlu-
ni.
Ilaatigut atuagaq »Jeg
hedder Rigobertha« (Rigo-
berthamik ateqarpunga)
atorpara. Atuagaq taanna
franskimit atuakkiortumit
Elisabeth Burgosimit alla-
gaaavoq, Rigobertha Men-
chumik oqaloqateqartarne-
rit apersuinerillu arlallit
tunngavigalugit.
Atuagaq maya-indianerit
inuunerannik kulturiannil-
lu, Guatemalamilu inuiaqa-
tigiit taakku qanoq amii-
laarnartigisumik pineqar-
tarsimanerannik imaqar-
poq.
Matumuuna atugaq »Ri-
goberthamik ateqarpunga«
tigulaariffigalugu inuiaqa-
tinnut ukiortaami pilluaq-
qussutigaara. Neriuppunga
atuagaq amerlasuunit atu-
arneqarumaartoq, taamalil-
luni sapinngisamik amerla-
suut paasiniassammassuk
nunap inoqqaavi allat qanoq
atugassaqartitaasarnersut.
5 J Ilagut ima oqartarput:
»Una arnaq suliamut uun-
ga ilaasinnaanngilaq«.
Taamatullu isiginnittaa-
seq uanga apeqqusertuar-
simavara akissutissarsior-
tuarsimallugulu ilakka/
kammalaatikka oqaloqati-
galugit.
Soorunami anaanama
isiginnittaaseq tamanna
naluaa, arnalluunniit pil-
lugit immikkut isumaliuti-
nik/teorinik peqanngilaq.
Kisianni suliassanik ilisi-
masaqarpoq. Anaanannit
ilikkagaqarsimaqaanga -
kisiannili aamma allanit
ilikkagaqaqalunga. Arnat
nunanit allaneersut oqalo-
qatigeqqammerpakka. Ar-
nat kattuffn eqqartorpa-
gut, mannalu oqallinnit-
sinni aporfigalugu, arnat
inuit allat ajornartorsiu-
taat aaqqinniarlugit suli-
niuteqatartut nammin-
nerli ajornartorsiutitik
puigorlugit aaqqiiffiginiar-
nagillu sammissanagit.
Tamanna alianarpoq, tak-
utippaatigullu uagut ajor-
nartorsiutigut nammineq
aaqqinniartariaqarigut,
allat qinnuiginagit sinner-
luta aaqqiinissaannik; taa-
maaliornermi imminut
salloqittamerussaaq. Allat
uagut ajornartorsiutigut
aaqqissinnaanngilaat, in-
dianerillu arnat politikkik-
kut ilisimasaqarluartut
siuttutullu sulisut ajor-
nartorsiutaat pillugit ta-
manna malugisarpara. Al-
lannguinerit takusarpa-
gut, mumisitsinerit, pis-
saanermillu tiguaanerit.
Tamatumuunali inuiaqa-
tigiit tunngavimmikkut al-
lanngortinneqanngit-
sut.} 5
J ) Paasivarput, arnat inis-
sisimanerat oqallisiginia-
rutsigu taava angutit pe-
qatigisariaqarlutigit, taak-
kuami arnat ajornartor-
siutaasa qanoq anigorne-
qarnissaat pillugu isum-
mersuutaat aamma paasi-
sariaqaratsigit. Taakku
aamma ilinniartariaqar-
put. Ilikkanngippatami,
alloriartoqarsinnaanngi-
laq. Sorsunnitta takutissi-
mavaatigut, tamanna ajor-
nartorsiut kammalaatit
ilisimagaat. Angutimmi
amap alloriarneri tamaasa
malinnianngikkunigit,
taakkunatut qaammaasa-
qalersinnaanngilaq, kin-
gulerukkaluttuinnassallu-
nilu. Sumut iluaqutaassa-
va arnaq qaammarsarutsi-
gu, angut peqataatinnagu
qaammarsaanermit tama-
tumannga aamma ilikkar-
tinnagu. Arnat peqatigiif-
fiannik pilersitsissagutta,
tamanna isumaqassooq,
naqisimannitsigut sakkus-
saannik allamik tunigivut.
Tamannalu kissaatiginn-
gilarput. Naligiilluta peqa-
taasariaqarpugut.
Kammalaaterput angut
angutit naqisimanninne-
rat sunaanersoq pillugu
aperineqaruni, taava pi-
sinnaasariaqarpoq arnap
ajomartorsiutai tamakkii-
sumik nassuiaateqarfigis-
sallugit, akerlianillu arnat
angutit inissisimanerat
pillugu aamma nassuiaa-
sinnaasariaqarput - tassa-
mi tamarmik peqatigiillu-
tik atukkatta immikkoor-
tui tamaasa paasiniaqqis-
saarnikuuvaat. Uanga ue-
qanngikkaluarlunga ar-
nat/an gutit pillugit oqal-
linnerit amerlaqisut peqa-
taafilginikuuvakka, aam-
ma arnanit angutinillu pe-
qataaffigineqartut. Man-
nalu paasivarput isumaqa-
tigiissutigalugulu - taama-
tut ingerlaannartariaqar-
luta. Soorunami oqarsin-
naanngilagut arnanik na-
qisimanninneq peersimal-
lutigu, tamannami ilumo-
ortuunngilaq. Nunat ta-
malaat akornanni, mumi-
sitsiniat akornanni, nuna-
ni socialistiskiusuni, sumi-
luunniit arnanik naqisi-
manninneq nassaassaa-
voq, tamanna ajoqussuu-
voq silarsuarmi tamarmi
siaruarsimasoq. Tassa
inuiqatigiinnut ilaavoq,
iluarsisarialik ilaatigullu
peemeqarsinnaasariaqar-
toq. Immaqali ajornartor-
siut tamakkiisumik peer-
neqarsinnaanngilaq.
Aamma Guatemala-mi
allamik paasisaqarnikuu-
vugut inuit ilinniagartuut
illuatungaatigullu allas-
sinnaanatillu atuarsin-
naangitsut pillugit. Taku-
simavarput/paasisimavar-
put tamatta ilinniagar-
tuunngorsinnaanata. Im-
maqami ilinniagartooq
sukkanerusumik paasin-
nissinnaasarpoq, aamma-
lu immaqa ajornannginne-
rusumik ajornartorsiuti-
nut akissutissiorsinnaal-
luni. Uagulli allat amerla-
suutigut aamma assinga-
nik piginnaaneqarpugut.
Qangaanerulaartoq inuit
tamarmik isumaqaraluar-
put inuk siuttuusussaq
tassaasariaqartoq allassin-
naallunilu atuarsinnaasoq
allagarsuarnik najoqqu-
tassiorsinnaasoq.
Kisiannili siuttugut pif-
fissap ilaa kukkupput ima
oqaramik: »Uangaana
siuttuusunga, uangaasari-
aqarporlu siulersuinermik
sorsunnermillu ilinniartit-
sisussaq.« Taamaattumik
inuiqatigiit iluanni assi-
giinngitsutigut allanngui-
neqartariaqarpoq, taman-
nalumi tupinnaquteqann-
gilaq. Uanga isumaqar-
punga taama suliniarne-
rup nalaani tamatigut
inuit ilaat nalliuttartut
iluatsitsiniaasut, akuer-
saarneqaleriaraangamik
allat tatiginninnerinik
atomerluisunik. Piffissap
ilaa siuttut ammerlasuut
illoqarfiit pingaarnersaan-
niit aggerput imalu oqar-
tarput:»Ajoqut tassaavoq
ilissi naasorissaasut sia-
niinnermit. Atuarsin-
naannginnassi ilinniarsi-
manasilu« Taava naasoris-
saasut ima akisalerput:
»Atuagaassuatit nassarlu-
git peemiarit.«
Maanna ilikkamikuu-
varput, atuakkat najoqqu-
taralugit mumisitsisoqar-
sinnaanngitsoq, taamaal-
laalli ilungersuuteqarnik-
kut. Taamaattumik ilinni-
artariaqiarsimaqaagut,
eqqaamasariaqarpormi,
uagut nammineq suna ta-
maat tigummialemikuu-
gatsigu. Ujariatsisariaqar-
nartaqaarlu. Uagulli naa-
sorissaasut sorsuutitta
nammineq aqunnissaat
taama ilinniartariaqarsi-
mavarput. Uagummi isu-
maqarpugut, inuk siut-
tuussaguni taava qanoq
sorsuuteqartoqartarner-
soq nammineq misilittaga-
qarfigisariaqaraa.
Imaanngikkaluarpoq isu-
maqartugut inuit perliler-
simasut pikkorinnerusar-
tut. Kisianniliuna aatsaat
qanoq pisoqarnersoq eqe-
ersimaarfiginerulertarip-
put, nammineq misigisi-
magutsigu. Uagut peqati-
giiffitsinni siuttut amerla-
nerpaartaat indianerup-
put, kisianni aamma aku-
sat amerlasuut arnallu
siuttutut peqataapput.
Akornatsinni assiaqutit
avissaartuutsitsisut piiar-
tariaqarpagut. Naggueqa-
tigiinngitsut akorniniit-
tut, indianerit akusallu
akorniniittut, oqaaseqati-
giinngitsut akorniniittut,
angutit arnallu akorniniit-
tut aammalu ilinniagar-
tuut ilinniagartuujunngit-
sullu akorniittut. J )
J J Guatemalami misigi-
sarsimavarput, indianeru-
gatta nalligineqarluta im-
mitsinnut nassuiarsin-
naanngitsutut isigineqar-
luta. Tamanna uagutsin-
nut ajuallannartorujus-
suuvoq. Tassami immik-
koortitsineruvoq. Paasisi-
mavarpullu tamatta ataa-
siakkaarluta sorsuuteqar-
nissamut akisussaalluta.
Allakkiuinnartut siutto-
rissallugit atorfissaqar-
tinngilagut. Siuttugut
aamma inuiqatigiit sinne-
risulli imminnut navia-
nartorsiortillutik allaat sa-
piissuseqartariaqarput.
Kammalaatigullu taama
pikkoritsigilersimasut
siuttunngornissaminnut
periarfissinneqartariaqar-
put.JJ
jjlnuunera nammineq
piginngilara, taamaattu-
mik arlaannut pilliutigini-
arlugu aaliangersimavun-
ga. Qaqugukkulluunniit
toqutaasinnaagama. Taa-
maassappallu sulinera pil-
lugu toqutaarusunneru-
vunga, ilisimallugu aaga
asuliinnaq kuunngitsoq,
kisiannili kammalaatinnik
maligassiuisutut. Silarsu-
aq inuuffigisara ima piner-
luttoqartigaaq, ima aas-
sunnitsigaaq, issariarne-
rinnakkut toqunneqarsin-
naallunga. Taamaattumik
Bibilip oqaasia malillugu
naapertuilluarnerup aqqa-
ni sakkortusaarsinnaaneq
periarfissattut qinersima-
vara. Tamanna aamma
kammalaatitsinnut Marxi-
stimut paasitinniaraluar-
para, aperimmanga qanoq
ilillunga kristumiuullun-
galu mumisitsiniaasinnaa-
nersunga. Oqarfigaara ilu-
moortut tamarmik bibili-
miinngitsut, kisiannili
aamma marxismip ilumo-
ortoq tamaat piginngim-
magu. Tammannalu akue-
risariqarsimavaa. J )
J J Tamatta assigiinngit-
sumik pilliuteqarluta ilun-
gersoqataavugut, kisianni
siunertaqaqatigiilluta.
Tassa sorsuutima tunule-
qutaat. Soorlu siusinneru-
sukkut oqartunga, sorsun-
nerput ajunngitsumik aal-
laaveqanngilaq, ajortunilli
mamianartunillu. Sorso-
rusussuseralu annertusi-
voq inuiaqatima sussaann-
gitsumik inuuneqartinne-
qarnerata nalinganik. J J
Elisabeth Burgos:
»Jeg hedder Rigobert-
ha«
Mellemfolkelig Samvirke
1985, Akia: 235,00 kroner.