Atuagagdliutit - 14.10.1993, Blaðsíða 17

Nr. 98 • 1993
77
GRØNLANDSPOSTEN
De dybe {jorde i Ammassalik-distriktet, først og fremmest Ammassallip eqqaanikangerluit ikertoorsuit imaatigut angallavikkuminaatsorsuusinnaap-
Sermilik-fjorden, kan være meget vanskelige at besejle. Der- put, pingaartumik Sermillip kangerlua. Taamaammat ilisimasassarsiortussat Tasiilameer-
for vil en gruppe fiskere og fangere fra Tasiilaq til næste sut Sermillip kangerluata ilorpiaanut eskimuutoqqanik nassaarniamialerunik timmisar-
sommer flyve ind til bunden af Sermilik-fjorden for at finde tuunneqassapput.
de glemte eskimoer.
Ilisimasassarsiortut
eskimuutoqqanik
nassaamiartussat
Tiniteqilaarmiut Sermillip kangerluata ilorpiaani
eskimuutoqqat amiinnamik atisallit takusimavaat
AMMASSALIK - Umiar-
suup naalagaata qallunaap
1884-imiit 1894-imut Am-
massalik eqqaanilu nuna-
qarfippassuit nunap assilio-
ramigit Sermillip kangerlu-
ata ilorpiaaniinnermini
eskimuutoqqat takkuitsoor-
simaneramigit?
Eskimuut taakku eqqani
inunnik allanik qaqortumil-
lu amillit atugartuunngor-
titsivigisimasaannut attave-
qaratik aninguisim allu tik
ullumikkut inuuinnarsima-
nerlutik?
Nunaqarfimmi Sermillip
kangerluanut qaninnerpaa-
mik inissisimasumi Tinite-
qilaami innuttaasut aperi-
gaanni akuersaartarput.
Sumiiffimmi tassani inun-
nik suli amiinnamik atortu-
nik aammalu ukiuni kingul-
lerni 100-ni Ammassalimmi
eqqaanilu najugaqartunik
attaveqartarsimanngitsu-
nik ilisarisimaneqanngitsu-
nillu naapitsisarneq pUlugu
oqaluttuarpassuaqarput.
Tasiilami aalisartut pini-
artullu arfinillit aasap tulli-
ani ilisimasassarsiornissa-
mut piareersaleruttortut
aperigatsigit aammattaaq
akuersaarput. Inuit taakku
ilisimaneqanngitsut inun-
nullu allanut akuliukku-
sunngitsut Sermillip kan-
gerluata ilorpiaaniittut pil-
lugit oqaluttuarpassuit oqa-
lualaatoqarpassuillu sallu-
liuutaanngillat, kisiannili
tassaallutik siornatigut
amerlasoorsuusimagaluar-
lutik massakkut ikilisima-
sut Gustav Holm-ip tamatu-
malu kingornagut ilisima-
sassarsiortut allat takkuit-
soorsimasaat.
Ilisimasassarsiomeg
Junimi angutit arfinillit
taakkua Sermillip kangerlu-
ani angalaniarput ilisima-
sassarsiorlutik siulitoqqatil-
lu ilisarisimanngisatik siul-
lermeerlutik naapinniarni-
arlugit. Ilisimasassarsior-
nissaq taanna Ammassallip
26. august 1894-imi tunnga-
vilerneqameraniit ukiut
100-t qaangiunnerinut ata-
tillugu nalliuttorsiornissa-
mut atatillugu angalaneru-
sussaavoq.
Angutit arfiniliullutik
eskimuut taakku ukiuni
100-ni avatangiisiminnut
attaveqaratik sermersuup
saavani inuusimasut nas-
saarissagunikkit nalliuttor-
siornissamut annikinngit-
sumik sunniuteqartussaap-
put.
Nalliuttorsiornissamut
atatillugu ilisimasassarsior-
niartut tassaapput Moses
Kuitse, Nuka Utuaq, Ge-
dion Qeqe, Emmanuel Baja-
re, Åge Kristiansen aamma
Paulus Taunajik.
Alianaatsorsuaq
- Eskimuutoqqat Sermillip
kangerluata ilorpiaani naju-
gallit pillugit ukiorpassuit
ingerlanerini oqaluttuarto-
qartarsimavoq, ilisimasas-
sarsiornissamut peqataa-
sussat ilaat Gedion Qeqe
AG-mut oqarpoq. Piniartut,
pingaartumik Tiniteqilaar-
miut kangerluup iluanut
angalaartarsimasut inunnik
amiinnamik atortunik naa-
likkamillu sakkulinnik tak-
usaqartarsimapput. Piniar-
tut inunnik taakkuninnga
amiinnamik atortunik oqa-
loqatiginiaraluaraangamik-
kit qimaasoorutigiuaannar-
tarsimavaat. Sulilu massak-
kumut inuit ima qanilline-
qarsimatiginngillat oqaloqa-
tigisinnaallugit imaluunniit
allatut iliorlugit attaveqarfi-
gisinnaallugit.
- Qanittumi ukiup tulliani
ilisimasassarsioqatigisassa-
ra Emmanuel Bajare ilaga-
lugu umiatsiannik Sermillip
kangerluani angalavugut,
Gedion Qeqe oqaluttuarpoq.
Video-liommmik atorsima-
vunga avatangiisigullu ta-
maasa filmiliaraakka. Nuna
tamanna alianaatsorsuu-
voq, kisiannili ingerlavigik-
kuminaatsorsuullunissaaq.
Sermillip kangerluata ilor-
piaaniipput sermip iigarfii
pingasut (Helheimglet-
scher, Isgletscher aamma
Midgårdsgletscher), tas-
sanngaanniillu iluliarpas-
suit aniasarput, kiisalu
aamma ulerujussuartarne-
rata tinerujussuartarnera-
talu imaatigut angalanissaq
aj ornarsitivittarpaa.
Nukissaq
- Junimi Sermillip kangerlu-
ata iluanut timmisartuutin-
niarluta Grønlandsfly-p he-
likopteriisa ilaannik attar-
tornissatsinnut aningaasa-
nik naammatsitsiniarsari-
vugut, Gedion Qeqe oqalut-
tuarpoq. Inuit taqqamani
najugallit naapinniarsari-
sussaavagut oqaluttuartin-
niar sar isu ssaallugillu.
- Eskimuutoqqat taakku
attaveqarfiginiarneri alla-
nut iluatsissimanngippat
sooq ilissi iluatsissinnaallu-
siuk isumaqarpisi?
- Inuit taakku inunnut al-
lanut akuliukkusunngillat,
kisiannili inuusut upperil-
luinnarparput, Gedion Qeqe
ilumoorusserpalulluni oqar-
poq. Immitsinnut tatigivu-
gut isumaqarlutalu inunnik
taakkuninnga naapissinis-
sarput tatigineqalernissar-
pullu sorsuutigissallugu nu-
kissaqarluta.
Katersugaasivik
soqutiginnippoq
Inuk Gedion Qeqe-p ikinn-
gutaasalu nalliuttorsiornis-
samut atatillugu ilisimasas-
sarsiornissaminnut piareer-
sarnerannut malinnaalluar-
tuusoq tassaavoq Ammas-
sallip katersugaasiviata pi-
sortaa Hans Chr. Vorting.
- Sermillip kangerluata
iluani inoqartoq upperaa-
juk?
Oqarsinnaanngilanga
taqqamani suli »nassaarine-
qanngitsunik« inoqartoq
upperinngilluinnarlugu,
Hans Chr. Vorting AG-mut
oqarpoq. Imaassinaavoq ilu-
muunngitsoq, kisiannili
paasiniaaqaarani taamatut
oqartoqarsinnaanngilaq.
Ammassalimmut pinngik-
kallarama Botswana-mi
ukiuni tallimani nqjugaqar-
punga, tassanilu angakkus-
sartarneq nassaassaanngil-
luinnartutut oqaatigineqar-
tarpoq, taamaammallu iner-
teqqutaalluinnartuulluni!
Kisiannili inerteqqusersui-
Gedion Qeqe ikinngutinilu tallimat junimi Sermillip kan-
gerluata ilorpiaanut eskimuutoqqanik nassaarniarlutik ili-
simasassarsiorniarput. - Ugguuna pulassaagut, Gedion Qe-
qe nunap assiga tikkuarlugu oqarpoq.
Gedion Qeqe og fem kammerater vil til næste juni udruste
en ekspedition, der skal finde de glemte eskimoer i bunden
af Sermilik-fjorden. - Det er her, vi skal ind, siger Gedion
Qeqe og peger på kortet.
nerinnakkut upperisaq up-
pitinneqarsinnaanngilaq,
sulimi nassuiaatissaqann-
gitsunik eqqumiilluinnartu-
nillu pisoqartarpoq. Inuillu
eqqarsartaasii inatsisaan-
nartigut aaqqinniarneqar-
sinnaanngillat.
Nalunaarsuineq
- Taqqamani inoqarsimaga-
luamni inoqarsimanngikka-
luaruniluunniit Sermillip
kangerluata ilorpiaa qan-
garnisarsiuunut misissuiffi-
gitissallugu soqutiginaatile-
mjussuuvoq, Hans Chr.
Vorting oqarpoq.
- Soorunami ukiut inger-
lanerini taqqamani inoqar-
simavoq, aamma soomnami
inuit najugaqarfltoqaat ul-
luinnarnilu atugasisimasaat
misissuifiigineqarnermik-
kut nassaarfigineqarsin-
naapput. Tamannaannaq
aamma peqqutigalugu ilum-
mut Sermilhp kangerluanut
ilaamsussinnaasorujussuu-
galuarpunga najugaqarfi-
toqqallu nalunaarsorsin-
naagaluarlugit.
- Katersugaasiviup pisor-
taatut atorfeqarnerit tunn-
gavigalugu inuit taakku pil-
lugit oqaluttuunneqartar-
pit?
- Inuit taakku inunnit al-
lanit takuneqartarsimap-
put, kisiannili takunnissi-
masunit oqaluttuunneqar-
piarneq ajorpunga. Immaqa
aatsaat ukiorpassuarni ta-
maani najugaqareersima-
gaanni inunnUlu tatigineqa-
leraanni aatsaat inuit misi-
gisaminnik oqaluttuarsin-
naalertarput. Inoqarpoq eq-
qumiitsunik misigisaqartar-
tunik, kisiannili massakkut
1994-iuvoq, taamaammallu
misigisanik taamaattunik
inunnut allanut oqaluttuas-
sagaanni qunusuitsuunis-
saq pisariaqarpoq.
Kuisinneq
AG-p Ammassalimmiikka-
mi inunnik Sermilhp kan-
gerluata ilorpiaani inoqar-
neranik upperinnihuartu-
nik oqaloqateqarsimavoq.
Oqaloqatigisaasa ilaat, soor-
lu Gedion Qeqe-p ikinngu-
taasalu tallimat ilimagil-
luinnarpaat eskimuujusut
Gustav Holm-ip ukiut 100-t
matuma siornatigut ilisima-
sassarsiornermini takkuit-
soorsimasai, sulilu massak-
kumut allanik attaveqarsi-
manngitsut. Inuihu ilaat
isumaqarput eskimuujusut
sermersuup saavani aqqut-
sikkuminaatsumi najuga-
qartuusut.
Siorna ukiukkut qimus-
serluni misigisimasaq pihu-
gu oqaluttuaq AG-p tusar-
paa. Qimussersoq aqqaneq
marlunnik qimmeqarsima-
voq, naalungiarsummihu
inoorlaamik ilaasoqarsimal-
luni. Sermillip kangerluata
ilorpiaani qimmit tassann-
gaannaq ersisorujussuann-
gorsimapput naalungiarsul-
lu qiasorujussuanngorsi-
malhuni. Qimmit iperartor-
neqaraluaramihuunniit in-
gerlaqqikkumasimanngil-
lat, pamiutit kingulliimik
akomannut pulatissimahu-
git tuaviinnarsuarlu utersi-
mahutik.
Pisimasoq taanna imatut
nassuiarneqarpoq; sermer-
suunngooq inui kuisimasui-
nit takuneqarsinnaagu-
nanngillat. Naalunngiarsut
qimmihu aqqaneq marluk
taakku kuisimanngillat,
taamaammallu sermersuup
inuinik angisoorsuarnik qi-
mussersut inersimasuusut
takunninngitsut qimmit
naalungiarsuhu tatamissu-
tigeqisaminnik takunnissi-
masinnaapput.