Atuagagdliutit - 09.12.1993, Qupperneq 8

s
Nr. 114- 1993
GRØNLANDSPOSTEN
Nunarput nammineq biskopeqarfittut
All.: Domprovst, Richard Petersen
-Nunatta biskoppeqarfiusimanerminit oqaluttuassartai
Eriup aappaluttup nuliata Tjodhildep kristumiussuseq ima nuannaritigaa nunatsinni oqa-
luffik siulleq Qassiarsummi sanatillugu.
Erik Den Rødes kone, Tjodhilde, var så begejstret for den fremmede religion, at hun Hk
opført den første kirke i Grønland, i Qassiarsuk.
Naluneqarunnaarsutut
upernaaq 6. maj 1993 Dan-
markimi inatsisartut Ilagee-
qarnermut ministeriap inat-
sisaa nr. 264 »Kalaallit Nu-
naanni ilagiit pillugit inat-
sit« akuersissutigaat. Taas-
suma immikkoortui siulliit
(paragrafer) marluk issuaa-
vigilaartigik: paragraf 1:
»Kalaallit Nunaat Dan-
markimi ilageeqarnerup ilu-
ani immikkoortutut biskop-
peqarfiuvoq«.
Paragraf 2: »Ulloq 1. no-
vember 1993 aallarnerfiga-
lugu biskoppitut atorfik nu-
taaq pilersinneqarpoq
Nuummi Annaasisitta Oqa-
luffia pingaarnertut oqaluf-
figalugu«.
Pisut tamakku nutaat eq-
qaasaqalersippaatigut nu-
natta Hans Egedep nunat-
sinnut pinera ukiunik
hundredet arlalinnik sioq-
qullugu oqaluttuassartami-
ni aamma biskoppeqarfiusi-
magaluarmat. - Taamaattoq
erseqqissarneqariissaaq bi-
skoppeqarfiusimaneq taan-
na maanna pisunit tunnga-
vimmmigut, qanoq iliuse-
qarnermigut kikkunnullu
tunnganermigut allaalluin-
nartuummat maannakkullu
pilersinneqartumut attuu-
massuteqanngivimmat!
Nunatta oqaluttuarisaa-
nera maannamiit ukiut
1000 sioqqullugit qallunaat-
siaanit nunasivigineqarsi-
magaluartoq ilisimavarput.
Erik Røde Norgimit kingoq-
qilluni Islandimut nunasi-
galuarluni kingumut toqut-
sineq pissutigalugu eqqissi-
veerutitaalluni nunassassi-
orluni nunatsinnut tikippoq
ukioq 982, tassalu Qassiar-
summut nunasilluni. Ukiu-
ni pingasuni - eqqissiveeru-
titaanermi sivisussuserisi-
magunagaani - nuna misis-
sorluareersimallugu Islan-
dimut uterpoq nunasiartor-
tussarsiorluni, taannalu nu-
nataani maannakkumiit
naggirinnerungaatsiarsima-
gunartoq - ussassaarutigiiti-
gisimanerlugu - Grønlandi-
mik taasimavaa. Taamaalil-
luni nunarput qallunaatsia-
nit nunasiortorfigineqaler-
poq.
Taamani suli Guutimik
nalusuupput. Ukiorli 999
Eriup ernera Leif Norgiliar-
poq Kunngimut akileraaru-
tissanik pajussimagunarlu-
ni, tassanilu iluasaarneqa-
qaluni. Taamani Norgimi
kunngiusoq Olav Tryggvas-
son naluneqanngitsutut kri-
stumiussutsimik nutaaju-
sumik akaarsaarluartuu-
voq. Tassaniinnermini kri-
stumiunngorsimavoq kui-
silluni, ilami angerlalerami
allaat palasimik ilaqarluni
uterpoq.
Ernermi Leifip tikeqataa-
nut palasimut Erik akaar-
saartuunngikkaluaq nulia
Tjodhilde ilassinnilluarpoq,
ilami kuisilluni. Tamanna
upperisaq nutaaq nuannari-
simaqigamiuk nunatsinni
oqaluffiit siullersaat Tjod-
hildep oqaluffianik taane-
qartalersoq Qassiarsummi
sanatippaa. Oqaluffeeraa-
rannguuvoq ilami 6 meteri-
tut takitigaluni 3 meteritul-
lu silitsigiinnarpoq. Taa-
maakkaluartorli tassa oqa-
luffiuvoq nunatsinni oqaluf-
filiarineqartarsimasut siul-
lersaat.
Ukiut tulliit ingerlasi-
mapput - ilami ukiut siulliit
100-it ingerlasimapput - pa-
lasit namminneq ingerlatsi-
suullutik. Taamanikkut
Norgimi ilinniartinneqar-
tarsimapput. Ukiut tamak-
ku atuunneranni AVAN-
NAA tysklandimi Hambor-
gip Bremenillu biskoppiune-
ranit quUersaaffigineqar-
poq, taamalu ilageeqarfittut
ukioq 1053 akuerineqarluni.
Ukiorli 1104 Norgimi
Trondheimimi oqaluffis-
saarsuaq Nidaros Katedra-
len oqaluffiliullugu oqaluf-
fiit pingaarnersaattut nam-
mineq biskoppiuneqarfin-
ngorpoq. Nunarput ungasis-
sutsi tikikkuminaattarnini-
lu pissutigalugit assigiin-
ngitsutigut ajornartorsiute-
qartarsimaqaaq!
Naak kristumiussuseq si-
aruariartorluni nukittoriar-
torlunilu ingerlallualereera-
luartoq palasit biskoppimit
aatsaat tangeqartitaallutik
palas inngortitaasinnaasar-
mata ajornartorsiutinut
ilaavoq. Taamatut oqaluffiit
pilersiortorneqaraluartut
aamma biskoppimit atoq-
qaartinneqarlutik tangeqar-
titaasariaqartarmata taa-
matut aamma ajornarti-
gaaq! Tamakkumi tam ar-
mik »avataanit« isumagine-
qartariaqarput! Taamaat-
torli oqaluniit pilersiortor-
neqarnerat ingerlavoq, tas-
sami nunaatilissuit nunaa-
timinni oqaluffeqarumasa-
lermata, aammali palasis-
saaleqineq pissutigalugu
ilaanni nunaatilissuaq nam-
mineq naalagiartitsiniarsa-
risarsimavoq, naak taman-
na immikkut akuerineqar-
nikkulluunniit pisiman-
ngikkaluartoq.
Taamanikkummi ernu-
magisassaqarnarsimaqaaq
allaat kristumiut kuisima-
sut toqusortatik nunamut
biskoppimit illernartitaan-
ngitsumi iliveqartariaqar-
tarneri isumakuluutinut
ilaatittarsimavaat, qanor-
migooq toqusunnguakkulu-
it nunami immikkut pillu-
aqquneqarsimanngitsumi
ilisimasut pissappat? Aam-
ma taakku qilammi mappi-
ukkumaneqassanerlutik?
Nunami ilagiit »Aquttus-
sartik« amigaatigaat, nuna-
minni qullersarisassartik
maqaasivaat! Taama ukiut
ingerlaneranni biskoppe-
qartariaqarnermik kissaati-
gisaq erseqqissigaluttuin-
narpoq. Ilaanni isumasioqa-
tigiinnermik ataatsimeersu-
aramik Sokke Thoresonnip
kunngimut biskoppissamik
noqqaasariaqarnertik saq-
qummiuppaa akuersaarne-
qaqqulluni tapersersoqqul-
lunilu. Tamarmik akuer-
saarluarlugu anguniakkap
naammassineqarnissaanut
Sokke akisussanngortip-
paat. Oqaatigineqaraluar-
poq Islandimi biskoppi Eirik
Uppsi nunatsinnut isuma-
ginnittussaatinneqartoq,
tamannali eqqornersoq isu-
maqatigiissutigineqarluan-
ngilaq. Qularineqanngilarli
nunarput tikissimassagaa,
tassami oqaluttuarineqar-
mat ukioq 1121 Vinlandiliar-
simasoq. Aamma oqaatigi-
neqarpoq ukioq 1112 alaati-
gineqarsimasoq Biskop Ei-
rik Uppsi angalaneranik
taasaq, tassanilu nunatsin-
nukarsimagunartoq.
Ukioq 1124 Einar Thore-
sen Norgiliarpoq kunngi-
mullu Sigurd Jorsalafari-
mut ilassilluameqarluni.
Qinnuvigaa ikioqqulluni
Kalaallit Nunaata biskoppi
pisariaqartimmagu. Kunngi
akuersaarluaannanngilaq,
allaammi nammineq piuk-
kussaqarpoq, tassalu qatan-
ngut palasi Amald. Arnaldi-
li piuminaalluarpoq sulias-
samut taamaattumut piuk-
kunnannginnami, ikinngu-
tini taama ungasitsigisumut
qimassinnaannginnamigit.
Taamaattorli kimigiiserfigi-
neqarnermigut naggataati-
gut akuersiinnartariaqarsi-
mavoq Einar Thoresonnip
sunut navianarsinnaasunut
illersorumappani, ajoqusii-
niartoqassagaliiarpallu pil-
larumassappagit.
Taama isumaqatigiinne-
qareermat kunngip Einar
Arnaldilu Lundimi biskop-
piunerusumut 1104 Avan-
naanut tamarmut biskoppi-
uninngorsimasumut aallar-
tippai. Tassalu Kalaallit Nu-
naata biskoppissaa siulleq
ukioq 1125 Lundimi biskop-
pinngortinneqarpoq! Ta-
manna angusartik nuan-
naarutigalugu Einarip aku-
erineqarnissaminut nassar-
simasani nanoq uumasoq
kunngimut qujassutigalugu
tunniuppaa, taamani tunis-
sutisiarineqarsinnaasut aki-
manerpaat piumaneqarner-
paallu ilaat!
Ukioq taanna aallarput
Islandimili ukeeqqaarsin-
narlutik - anorillioramin-
ngooq anngutinnginnamik -
aappaaguani nunatsinnut
pipput, taamalu biskoppe-
qarfik 1126 gardarimi - Igali-
kumi - pilersinneqarpoq!
Igaliku biskoppeqarfiuga-
mi aamma oqaluffissaarsua-
qartussaavoq, tassalumi
aamma 1180 inertumik pi-
saarsimavoq angissuseqar-
tumik 27 meter takissusera-
lugu 16 meter silissuseralu-
gu. Angissusia takujumallu-
gu -paasiumallugu maan-
nakkut nunatsinni oqaluf-
fiit pingaarnersariligaannut
Annaassisitta Oqaluffianut
sanilliukkutsigu paasissa-
varput, Igalikumiittormi
oqaluffikorsuaq 4-inik taki-
nerullunilu silinneruvoq,
ilalu ujaqqanik angisuuku-
luunik sanaajugami pisariu-
simassagaluarunnarsivoq!
Taamanimi qallunaatsiaat
sanasaasiattut sanaajuvoq
tupigilaanngitsuugassaan-
ngitsoq!
Biskoppeqarfinngortoq
Avannaani biskoppeqarfin-
ni minnersaavoq 16-iinnar-
nik oqaluffeqarami, massa
Danmarkimi ikinnerpaamik
oqaluffeqarluni biskoppe-
qarfiusoq taamani 190-inik
isumagisassaqartoq. Nu-
narput palaseqarlunilu bi-
skoppeqalerlunilu oqaluffis-
saaqaannanngilaq, aammali
ataasiinnaanngitsumik
mattuffeqarsimavoq! Uu-
nartup Kangerluaniippoq
Benediktinerit mattuffiat.
Tassani arnanut angutinul-
lu mattuffeqarpoq, aamma-
lu Tasermiut Kangerlua-
niippoq qooqqumi mattuffik
alla Augustinerit mattuffi-
at. Taakku tamarmik ukiut
1100 aamma 1200 ingerlane-
ranni pilersinneqarsimap-
put, qularnanngilarlu aam-
ma taakku palasissanik ilin-
niartitsinermut atomeqar-
tarsimasut.
Taaneqareersutut nunar-
put ukioq 1126 nammineri-
saminik biskoppeqalerpoq
ukioq taanna sioqqullugu
Lundimi biskoppinngortin-
neqarsimasumik. Taanna
Arnald ukioq 1150 tikillugu
Igalikumi biskoppiuvoq uki-
orlu taanna Norgiliarpoq
ukiorlu 1152 Harmarimi
(Norgimi) biskoppinngorsi-
malluni.
Kingoraartigaa Jon
Knutr 1150-imiit 1186-mut
biskoppiusimasoq. Ukioq
taanna Islandiliarami aap-
paaguani tassani toqusima-
voq. Jon Knutr toqummat
Islandimioq palasi Ingi-
murd Thorgeirsson hiskop-
piunerup Eysteinip nunat-
sinnut biskoppinngoqqusi-
magaluarpaa, taannali piu-
masimanngilaq. Tunumi
angalatilluni ukioq 1189 aju-
naarsimanerarneqarpoq.
KALAALLIT NUNAATA
EQQARTUUSSIVIA
PINNGITSAALIINIKKUT
TUNINIAANEQ
Kønig, Homann & Erichsen v/advokat Ole Horsfeldt,
BRFkredit A/S sinnerlugu piumasaqaateqameratut illuutit
B-2038, B-2087, B-1391, B-2175 B-892-silu, Nuuk aam-
ma B-1045 Qaqortoq aamma B-1256 Dulissat pinngitsaa-
liissummik tuniniameqarput.
Pinngitsaaliissummik tuniniaaneq ingerlanneqassaaq Na-
lunaarut nr. 201 majip 3-ni 1978-meersoq naapertorlugu.
Illuutit suliffeqarfittut, ineeraqarfittut attartortittakkatullu
ataasiakkaarlugit tuniniameqarsinnaallutik.
Kikkulluunniit illut pisiarinissaannut soqutigisaqarsinnaa-
sut kajumissaameqarput neqeroomteqaqqullugit. Pinngit-
saaliinikkut tuniniaanermi malittarineqartussat, tamatu-
malu ilusilemeqameranut aalajangersameqarsimanerata
assilineqameri piniameqarsinnaapput advokat Ole Hors-
feldt-imut saafflginnilluni.
Taamatuttaaq nalunaarsomeqarsimasunik nalunaarsome-
qarsimanngitsunilluunniit pisassaqarsorisut kajumissaar-
neqarput pinngitsaaliissummik tuniniaaneqalerpat pisas-
saqamertik nalunaarutigeqqullugu.
Nalunaarsomeqanngitsunik pisassaqartut ilisimaneqan-
ngitsut pinngitsaaliissumik tuniniaaneq pilersinnagu nalu-
naaruteqarsimanngitsut pisassatik annaassavaat.
Pinngitsaaliissummik tuniniaanivissaq ingerlanneqassaaq
KalaaUit Nunaata Eqqartuussiviani, Tjalfesvej 1, 3900
Nuuk.
Pingasunngornermi, 15. december 1994 nal. 0930.
Allakkatigut neqeroorutit aalajangersimasumik aningaa-
sanik neqeroomteqarfiusussat uunga nassiunneqarsin-
naapput, Kønig, Homann & Erichsen, v/advokat Ole
Horsfeldt, Fjeldvej 16, Postboks 59,3900 Nuuk.
Pinngitsaaliissummik tuniniaaneqamerani allakkatigut
neqeroorutaasimasinnaasut saqqummiunneqassapput, na-
juuttunillu periarfissaqarfigineqassallutik qaangemiussi-
nissamut.
Ulloq 23. november 1993
Kalaallit Nunaanni landsdommeri
Postboks 1040.3900 Nuuk
Kønig, Homann & Erichsen
ADVOKATFIRMA
FJELDVEJ 16 ■ POSTBOX 59 • DK-3900 NUUK
TELEFON (299)2 13 70 • TELEFAX (299) 2 4 11 7