Atuagagdliutit - 24.02.1994, Blaðsíða 9

Nr. 15 • 1994
9
GRØNLANDSPOSTEN
Pisuussutit uumaatsut pillugit
suli isumaqatigiinngillat
Pisuussutit uumaatsut naalagaaffeqatigiinnermut ataqatigiissinnissaat
tunngavissaqanngilluinnarpoq. Tamanna paasinarsivoq unnukkut
oqaloqatigiissitsisoqareersorlu
NUUK(KK) - Pisuussutit
uumaatsut pillugit Ingerlat-
siveqarfiup inissinneqarnis-
saa pillugu Siumup isuma-
qatigiissutissatut siunner-
suutaa Aatsitassat pillugit
Ataatsimiittartoqatigiit tul-
lissaani ataatsimiilerpata
oqaluuserisassaraat imaan-
naanngitsoq. Ataatsimiin-
neq Nuummi april-ip 26-ani
ingerlanneqassaaq.
Inatsisartuni ataatsimii-
lernissaq sioqqullugu, tassa
sapaatip akunnerata matu-
ma siuliani, Siumut pisuus-
sutit uumaatsut pillugit uis-
suummisitsilluni isumaqa-
tigiissutissamik siunner-
suuteqarpoq maanna taak-
kuriunnga tunngatillugu
unittuuissimasutut pineq
qaanger niarlugu.
Siumup siunnersuutigaa
kalaallit qallunaallu ataatsi-
moorussamik ingerlatsive-
qalissasut Danmark-imi nu-
natsinnilu immikkoortorta-
lik - nunanilu taakkunani
naalakkersuinikkut oqar-
tussaasunut akisussaassu-
sillit.
Oqaloqatigiissitsineq
Aatsitassat pillugit ataatsi-
miittartoqatigiit - qallunaa-
nik tallimanik kalaallinillu
tallimanik ilaasortalik, naa-
lakkersuisut siulittaasuan-
nik siulittaasullit - isumaqa-
tigiissutissatut siunnersuu-
taa unittuuissimanermut
qaangiissutaasinnaanersoq
suli nalunarallarpoq.
Tam akku pineranni aatsi-
tassat pillugit oqaloqatigiin-
nerit suli pipput, soorlu ip-
passaanitsiniaq Nuummi
taamaattoqartoq Kalaallit
Nunaanni Teknikkikkut
Suliniaqatigiit aqqissuisora-
lugu. Lars Emil Johansen
aamma lektor dr. jur. Frede-
rik Harhoff ungasinngitsuk-
kut Københavns Universite-
tet-ani namminersornerul-
luni oqartussaaneq pillugu
ilisimatuunngussutissami-
nik soraarummeersoq oqa-
loqatigiissitsinneqarput.
Unnullu taanna Pisuus-
sutit uumaatsut pillugit
Ingerlatsiveqarfik anneru-
sumik sammineqarpoq.
Isumaqatigiinngissut
ingerlatsiveqarfimmut tun-
ngarpiartuuvoq, taanna 14-
nik suhsoqarpoq, ukiumut
10 millioner kr.-nik inger-
lanneqarneranut akilik
(budget-ilik), Kalaallit Nu-
naata pisuussutaanik uu-
maatsunik sulialik.
Namminersornerullutik
Oqartussat isumaqarput Pi-
suussutit uumaatsut pillu-
git ingerlatsiveqarfiup - ul-
lumanna nukissiuutit pillu-
git ministerimut Jann Sjur-
sen-mut, Kristeligt Folke-
parti-meersumut, inissisi-
masoq - qallunaat naalak-
kersuisui Ataatsimiittar-
tuutitanUu ilaasortat qallu-
naat kisiisa sullikkai.
Ilisimasaqassuserlu pis-
saanermik malitseqartarne-
ra ilisimaneqarmat ingerlat-
siveqarfiup maanna inissisi-
maffia Namminersornerul-
lutik Oqartussanut naam-
maginanngilluinnarpoq.
Ersinngitsoq
- Pisuussutit uumatsut pil-
lugit Ingerlatsiveqarfik qal-
lunaaginnarnut siunnersui-
sarpoq, taamaammat oqaa-
seq »peqatigiinneq« isuma-
qanngilaq, Aatsitassat pillu-
git ataatsimiittartoqatigiin-
ni siulittaasoq Lars Emil Jo-
hansen oqarpoq.
- Ingerlatsiveqarfiup Kø-
benhavn-imiinnerata kille-
qassusia pissutigalugu alla-
tut ajornartumik Nuummi
namminerisatsinnik Pi-
suussutit uumaatsut pillu-
git Ingertsiviliortariaqarsi-
mavugut maannamut ataa-
siinnarmik suhsulik, Kø-
benhavn-imiittullu killeqas-
susia taamaaginnassappat
nunatsinni annertusaanis-
s ar put pisariaqalersinnaa-
voq. Marloqiusamilli inger-
latsiveqarnissaq siunerta-
rinngilarput siunertaraar-
pulh peqatigiilluni ingerlat-
siveqarnissaq, taamaamma-
nuna Siumut isumaqatigiis-
sutissatut siunnersuummik
saqqummiussisoq.
- Tamanna pisariaqalivip-
poq. Pisuussutit uumaatsut
pillugit Ingerlatsiveqarfik
pisuussutinik uumaatsunik
atorluaaniarnermi pisaria-
qartitsigaluttuinnarfiup na-
laani malunnaataarukka-
luttuinnarpoq, Lars Emil
Johansen oqarpoq.
- Ingerlatsiveqarfik sulil-
luarnerusariaqarpoq,
eqaannerusumillu suleriaa-
seqalissaagut ingerlatsive-
qarfik nunatsinnut nuunne-
qartuuppat.
- Naggataatigut qanimut
oqartussaaqataaneq apeq-
qutaalersussaavoq, taman-
naavorlu qallunaat politike-
riisaa allanut tunngatillugu
pingaaarteqalugu oqaatigi-
sartagaat.
Politikkiuvoq
inatsisinulli nmngagani
- Nunatsinnut tapiissutaa-
sartut pillugit qallunaat po-
litikeriisa appaaniarlutik
oqalunnerisa nalaaniippu-
gut, politikkerillu taakkua
nunatsinnik piginnittuutik-
kumanngilaatigut - takor-
nariaqamerup saniatigut
aningaasarsiornitsinnik isu-
mannaarisussatuanngorni-
koq, maanna aalisagaaru-
tinngajalluinnarnerata na-
laani.
- Qallunaat naalakkersui-
suisa ingerlatsiveqarfimmik
nuussinissamik naaggaar-
nerat naalagaafTeqatigiin-
nerup ajortumeerniarne-
qarneranik annilaangane-
rannut paasinnissamut or-
sernartorsiornaragaluar-
poq, Savalimmiunulli tun-
ngatillugu misilittakkat
takutippaat taama tunnga-
vilersuiniarneq tunngavis-
saqanngilluinnartoq. Nuus-
sineq inatsisitigut ajortorsi-
ortitaqanngilaq taamaal-
laalliuna politikikkut piu-
massuseqartoqanngitsoq,
Lars Emil Johansen erseq-
qissaavoq.
Taama isumaqarnera
Frederik Harhoff-ip taper-
serpaa taamaattorli inger-
latsiveqarfiup nuunnissaa-
nut tunngatilugu isumallu-
arnissamut mianersoqqusi-
voq.
- Pisuussutit uumaatsut
pillugit Ingerlatsiveqarfiup
Danmarkimiit nunatsinnut
nuunneqamissaa inatsisiti-
gut ajornartorsiutitaqan-
ngitsumik ingerlanneqar-
sinnaavoq, imaanngilarli
Namminersornerullutik
Oqartussat aatsitassarsio-
qatigiiffissuamut - nunat-
sinni pisuussutinik uumaat-
sunik piaanisaminnik soqu-
tiginnittunut - erngerlutik
akuersissutinik tunisisalis-
sasut. Ullutsinni nukissiuu-
tinut ministeriaqarfik, Fol-
ketingimut akisussaalluni,
tamakkuninnga akuersisar-
tuuvoq.
- Taama ingerlaaseqarneq
Namminersornerullutik
Oqartussanut soorunalimi
naammaginanngilluinnar-
poq, akuersissuteqartarner-
millu piginnaatitaaneq Aat-
sitassat pillugit Ataatsimiit-
tartoqatigeeqqunaraluarlu-
ni, Frederik Harhoff oqar-
poq.
Tamatumunnga Lars
Emil Johansen isumaqataa-
voq.
Aatsitassat pillugit
Ataatsimiittartoqatigiit ul-
lumikkutut ittoq pigiinna-
rumavarput, taannali tek-
nik-ip tungaagut peqartari-
aqarpoq kimeqarneruleq-
qullugu, taamaaammat Pi-
suussutit uumaaatsut pillu-
git Ingerlatsiveqarfik Nu-
kissiuutinut ministeriaqar-
fimmiit Aatsitassat pillugit
Ataatsimiittartoqatigiinnut
nuutinneqartariaqarpoq.
Immeraassutissaqan-
ngilagut
- Immeraassutissaqanngila-
gut
Taama pikkunartigisu-
mik ministeriunerusimasoq
Anker Jørgensen nunatsin-
nik piginnittussaanerup
naalagaaffeqatigiinnermit
avissaartinneqarsinnaan-
nginnera pillugu naqissusii-
nikuuvoq.
Tamatuma kingunersua
Savalimmiuni misilittalckat
takutippaat immeraassutis-
saqartoqarsinnaammat.
Minis teriunerusimasup
Poul Schiilter-ip ministeriu-
nertut suliaasa kingulliit
ilaat tassaavoq Savalimmiut
nunaminnik tamakkiisumik
oqartussaalersitaanerat
naalagaaffeqatigiinnermut
ajoqutaanngikkaluartumik.
Lars Emil Johansen,
1970-ikkunni Folketingi-
mut ilaasortatut Nammi-
nersornerulernissaq pillugu
ataatsimiititaliarsuup suh-
nerani sunniuteqarluarsi-
masoq, uppernarsaavoq
namminersorneruneq pillu-
gu inatsit isummat assigiin-
nginnerat pillugu isumaqa-
tigiissuteqartariqarsima-
nermik imaqarmat - minne-
runngitsumik pisuussutivut
uumaatsut eqqarsaatigalu-
gu-
- Imaannguatsiarpoq taa-
mani sianiinaarneqartugut
manna uppereqqullugu, tas-
sa nunatsinnik piginnittus-
saaneq naalaagaaffeqati-
giinnerlu imminnut avis-
saartinneqarsinnaangim-
mata, Lars Emil Johansen
oqarpoq. Politikkerilli ka-
laallit taamani inatsisilior-
nermi oqaaseqatigiit »kime-
qannngitsut« akuersaarsi-
mavaat, tassa Kalaallit Nu-
naanni nunaqavissut pi-
suussutinik uumaatsunik
piiaasinnaanerminnut tun-
ngaviatigut pisinnaatitaa-
nerat pillugu.
- Oqaaseq »peqatigiinneq« Aatsitassat pillugit ataatsimiit-
tartoqatigiinniittoq kimeqanngilaq, ataatsimiittartoqatigiit
siulittaasuat Lars Emil Johansen isumaqarpoq. Paasissu-
tissat Pisuussutit uumaatsut pillugit Ingerlatsiveqariiup
katersai tamatta naligiilluta pissarsiarisinnaanngilagut,
taamaammat eqqortumik aalajangiinissatsinnut eyortumik
periarfissinneqarpugut. Assimi takuneqarsinnaapput Aati-
tassat pillugit ataatsimiittartoqatigiit 1980-ikkut aallarti-
laarneranni Ella Ø-miittut.
- Ordet»fælles« i Fællesrådet vedrørende mineralske råstof-
fer i Grønland har en hulklang, mener rådets formand Lars
Emil Johansen. Medlemmerne har ikke lige adgang til den
viden, som er oparbejdet af Råstofforvaltningen, ogdet giver
ikke en fair chance for at træffe de rigtige beslutninger. På
billedet er Fællesrådet på besøg på Ella 0 engang i begyndel-
sen af1980’erne. (Ass./Foto:toqqorsivimmit/AGs arkiv).
- Ukiuni 15-ni kingullerni
qallunaat naalakkersuisui-
sut Aatsitassallu pillugit
Ataatsimiittartoqatigiinni
qallunaat ilaasortaatitaasut
pisinnaatitaaffeqarsima-
suugutta ajorsimassanngik-
kaluaqaaq, ajoraluartumilli
taamaii ittoqanngilaq. Taa-
maammanuna maanna uki-
ut 20-issaat nunatsinnik pi-
ginnittussaaneq pillugu
oqaloqatigiinnerit suli
ingerlaavarsinnartut, Lars
Emil Johansen oqarpoq.
Qallunaat nangaanerat
Ukiup ataatsip matuma si-
orna qallunaat alianik naa-
lakkersuisortaarnerat ajor-
nartorsiummik qaangiiner-
mik kinguneqanngilaq.
Socialdemokratet oqar-
put Pisuussutit uumaatsut
pillugit Ingerlatsiveqarfik
nunatsinnut nuunneqassa-
soq aammalu akuersissute-
qartarnermi (koncessioner)
piginnaatitaaneq Nammi-
nersornerullutik Oqartus-
sanut tunniunneqassasoq.
Tam akkuli oqaatsit kusana-
ngaartut pohtikikkut piviu-
sunngortinneqarpata taava
suugaluarnersukkut kuk-
kuluttortoqassasimavoq.
- Qallunaat nangaaneran-
nut suut patsisaappat,
Nuummi unnuk taanna
oqallittoqarmat Lars Emil
Johansen imminut aperivoq
- ersarissumilli akissutissa-
qartinngilai.
- Kalaallit aningaasarpas-
suarnik iluanaarnissaat pil-
lugu annilaanganerunngi-
laq matumanih Pisuussutit
uumaatsut pillugit Ingerlat-
siveqarfik kisiat pineqar-
poq, aveqatigiittarnissamul-
lu malittarisassaq pineqara-
ni, tassa soorlu aatsitassa-
nik assigiinngitsunik tuni-
sassianik isertitat milliard-
it siulliit aveqatigiittarnis-
saannik imalik.
- Aamma Kalaallit Nu-
naata sunik tamanik oqar-
tussaalernissaa pillugu
annilaanganerusinnaanngi-
laq pissutigalugu suli Aatsi-
tassat pillugit Ataatsimiit-
tartuuteqarpugut qallunaa-
nik kalaallinillu ilaasortalik.
Ataatsimiittartuutitat aku-
ersissuteqarniarnermut
(koncessionimik) atorun-
naarsitsisinnaapput, asser-
suutigisigu kalaallit sianiil-
hungaarlutik isumassarsi-
gunik uran-imik piiaaniar-
lutik taannalu Iran-imut tu-
niniar niarlugu.
Sianiinaagaq
- Isumaqarpunga Danmark
sianiinaameqarnissaminut
annilaangasoq, Lars Emil
Johansen oqarpoq.
- Qallunaat politikkerer-
taat pasinnikujuttunngorsi-
mapput maanna ima im-
minnut aperisalerlutik: -
Soornguna kalaallit Pisuus-
sutit uumaatsut pillugit
Ingerlatsiveqarfimmik taa-
maa nuussiumatigisut?
Imaaratarsinnaavorlu
ilumoortut. Imaalluarsin-
naavormi Ataatsimiittar-
tuutitaqarneq kalaallini so-
qutaassuseqanngitsoq, pi-
ngaartumik maanna taama
ilaasortaqarnera eqqarsaa-
tigalugu, Lars Emil Johan-
sen oqarpoq, taamaalilluni-
lu kalaallit politikkeriisa Pi-
suussutillu uumaatsut pil-
lugit Ingerlatsiveqarfiup pi-
sortaata Gert Vigh-p isuma-
qatigiinnginnerujussuat er-
sersillugu. Isumaqatigiin-
nginneq ajornartorsiummik
iluarsissutaanavianngitsoq.
Immaqa Ataatsimiittarto-
qatigiit ilaasortai april-ip
26-ani ataatsimeereerpata
silattuallakkumaarput.