Atuagagdliutit - 03.10.1995, Qupperneq 13

Nr. 77 • 1995
13
GRØNLANDSPOSTEN
Nunatsinni kiinnanik qiperukkat pisoqaanersaat
Kalaallit Nunaanni qanga inuunermut tunngasuteqartumik tikisitsisoqarnera nalliuttorsiutigineqarpoq
Dorset-kulturip nalaani qiperukkap ilusiatigut qanga
sanaajusimanera nalilemeqarsinnaanngilaq.
Der er noget tidløst udtrykt i Dorset-blokkens skulpturelle
form.
NUUK(arl-.) - Qissiamininn-
guaq 300 grammit missaanni
oqimaassusilik, tiguneqaqat-
taarnermit nungullarsima-
soq, oqaluttuarisaanermulli
tunngassuteqarluinnartoq pi-
ngasunngormat Nuummi al-
laffiit ilaanni Københavnimi
Nationalmuseum-ip inspek-
tørianit, Jørgen Melgaard-
imit karsinnguamit amune-
qarlunit poortuutiminit seer-
nartaqanngitsumit puuiame-
qarami mianersuunneqa-
qaaq.
Arnat angutillu, takanna:
Inuit ilaat oqassagunarput
Kalaallit Nunaata kuisinner-
mut uppemarsaatigigaa. Jel-
lingip ujaraa qisuusoq.
Qisumininnguaq Dorset-
blok-imik taaguuteqartinne-
qartoq inissaminut anngup-
poq. Angerlartutut oqaatigi-
neqarsinnaavoq, taamaalillu-
nilu Kalaallit Nunaanni kiin-
nanik qiperukkat pisoqaa-
nersaat inissinneqarpoq -
ungasinngitsukkullu Nuum-
mi Nunatta Katersugaasivia-
nut takuniarneqarsinnaalis-
salluni.
Dorset-imi
eqqumiitsuliortut ilaat
Qisumininnguaq, 20 centi-
meterit missaanni portus-
suseqartoq alutornarluinnar-
poq. Kalaallit Nunaanni nas-
saarineqartartunit kisiartaa-
voq, 1889-imi Upernaviup
eqqaani ilivermi nassaarine-
qarsimalluni. Oqaluttuarisaa-
nermik sammisaqartut itsaq
umiartortorsuusimasut kii-
naat 30-it, taamanersuaq eq-
qumiitsuliortup qisumininn-
guamut tassunga qiperorsi-
masai isiginnaarsinnaavaat,
taamaattorli katersugaasivi-
up inspektøriata Jørgen
Meldgaard-ip aamma kalaal-
lit qallunaallu suleqatigiiffi-
gisaannik ataatsimiititaliami,
ukiuni qulini atuussimasumi
suleqataasa toqussartik tikil-
lugu oqarsinnaalerput, taa-
manersuaq Kristusip inun-
ngomeraniit ukiut 600-1000-
it kingornagut kalaallit eqqu-
miitsuliarisimasaat attorsi-
mallugu. Kulstof 14 atorlu-
gu ukioq sunarpiaq sanaaju-
simanersoq Århus Universi-
tet-imi misissuisoqarpoq.
Kiinnani
assilisaqarsimava?
Kiinnat qiperugaasut kiinna-
nik assilisaqarluni qiperu-
gaasimarpasipput, ilaatigut
ilisarnarunnaarsagaarpasillu-
tik, kisiannili kalaallit siua-
avinik uatsinnut ilisarititsis-
sutaasut nalunanngilluinnar-
poq.
Aammattaaq Dorset-kultu-
rimut attuumassuteqarnera-
nut ntaluginiagassaavoq kus-
sartinneqarsinnaannginnami
makitinneqarsinnaananilu,
tassa ilisiviummiuusinnaan-
ngilaq, tigummilluguli attuu-
asassaailuni.
Oqaluttuarisaanermut tun-
ngassuteqartumut ataatsi-
miinneq naalakkersuisunut
ilaasortap, Konrad Steen-
holdt-ip Nuummi allaffiani
ingerlanneqarpoq.
Allaanngilaq
akuuginnarluni
Eqqumiitsuliortup qanoq
ittuunera suliaminillu inger-
latsinera takorlooruminaa-
tsuunngilaq. Taassuma qissi-
ani tigoriaramiuk misissorsi-
massavaa qiperulerlugulu,
kiinnallu qisummi qiperor-
fissaanik nassaartuarsimas-
salluni. Qissiani atorluarniar-
simaqaa - pitsaaqisumik.
Siulerisimasani takutinni-
arsimavai. Kiinnallu ilaat
piviusorpalaangaaramik al-
laanngivippoq assilisaagin-
nallartut. Eqqumiitsuliortup
assilisani ilisarisimalluarsi-
massaqai, sanilerisimasin-
naallugit ilaqutarisimasin-
naallugilluunniit.
»Nr. Lc 1154«
Nassaaq taanna Københavni-
miit Nuummut nuunneqartoq
»stykket nr. Lc 1154«-imik
taaguuteqartinneqaannarpoq.
Oqaluttuarisaanermut ullor-
siutini allassimavoq »qisum-
mik qiperugaq, 30-inik mik-
isunnguanik kiinartalik Kø-
benhavnimi Nationalmuse-
um-imut nassiunneqarpoq,
ilisimatitsissutigineqarporlu
niuertoruseqarfiup Upernavi-
up eqqannguani ilivitoqqami
nassaajusimasoq«.
Qiperugannguaq National-
museum-ip eqqumiitsulianik
katersugaasivianut ilineqar-
poq. Saqqummersinneqaral-
uarluni qanoq pisoqaatigi-
nersoq ilisimaneqanngilaq.
1930-ikkut ingerlaneranni
itsarnisarsiuut Canada-p Ka-
laallillu Nunaata akornanni
kulturitoqarsuarmut, Dorset-
kulturimik taaguuteqartin-
neqalersumut tunngassute-
qartunik nassaartalerput. U-
jaraannarnik sakkoqarallar-
nermit kulturi, Thule-kulturi-
mit pisoqaanerusoq, kalaallit
siuliiinut, Kristusip inun-
ngornerata kingornat ukioq
1000-ip missaanni Kalaallit
Nunaannut nunasisalersima-
sunut tunngassuteqartoq.
Dorset-kulturip nalaani i-
nuusut uumasut inuillu assi-
lillugit immikkooruteqarlu-
innartunik qiperuisarsimap-
put, Canadamilu nunaqarfiu-
simasuni tuttup nassuinik
aarrillu tuugaavinik qiperuk-
kat, Upernaviup eqqaani nas-
saatulli kiinartaqartut nassaa-
rineqarsimapput.
Upernaviup eqqaani nas-
saajusoq Dorset-kulturip na-
laani inuusut eqqumiitsulia-
annut assersuutissaalluarpoq,
taamaalillutalu itsarsuaq i-
nuusimasut paasisimasaqar-
figinerulernissaannut periar-
fissippaatigut.
Tunit
Dorset-kulturip nalaani inuu-
sut Tunernut, qanga Kalaallit
Nunaanni Canadamilu inun-
nit oqaluttuarineqartartunut -
ukioq 1000-ip nalaani nu-
ngussimasunut - attuumassu-
teqarsimanerat paasisinnaa-
lerparput. Itsarnisarsiuut nu-
naqarfikuinik assaasarsimap-
put, kisiannili ilerrinik Ka-
laallit Nunaanni nassaarto-
qarsimanngilaq. Ilimanar-
porlu qiperukkanti Tunit i-
sikkui takusinnaagivut.
Canadami qiperukkamut
tassunga assingusut pingasut
ilisimaneqarput. Tassanis-
saarlu ilivernik nassaartoqar-
simavoq, inuillu saamgi nas-
saarineqartut eskimuut saar-
nginut assingusuullutik. Taa-
maamat ilimagineqarluinnar-
poq Dorset-kulturip nalaani
inuusut kalaallinik siulleqar-
simassasut, soorlumi suli
qangaanerusoq inuit allat
taamaassimasut, tassa: Saq-
qaq kulturip nalaani inuusut,
piniariaasii eskimuut piniari-
aasaannut assingusuusima-
sut. Saqqaq kulturip nalaani
inuusut ukiut 2500-niit 900-
nut matuma siornatigut inuu-
simasutut nalilerneqartarput.
Ukiuni qulini
suleqatigiinneq
Oqaluttuarisaanermut tun-
ngassuteqartunik Kalaallit
Nunaata Danmarkillu sule-
qatigiinnerat pingasunngor-
mat ataatsimiinnermi erser-
sarneqarpoq. Ukiut qulis-
saanni misilitsinnertik angu-
saqarfigisimavaat ingerlaan-
nassallutillu. Katersugaasi-
vinni inspektørit Joel Ber-
glund, Jørgen Meldgaard,
Knud Krogh, Marianne Pe-
tersen kiisalu katersugaasi-
vinni pisortat Torben Lund-
bæk aamma Emil Rosing,
kingulliullugu taasaiput ataa-
tsimiititaliami siulittaasuus-
oq aammalu allattoqarfimmi
pisortaq Helge Schultz-Lo-
rentzen ataatsimeereeramik
siunissami katersugaatinik
København-imi Nationalmu-
seum-imiit Kalaallit Nunaan-
nut nuussisarnissaq oqalli-
sigaat. Ilaatigullu suliniuti-
gineqarpoq Kalaallit Nu-
naanni Danmarkimilu kater-
sugaatinik nuussisarnissaq.
- Itsarnisarsiuut oqaluttua-
risaanermilu inuiaqatigiinnut
kulturimullu tunngassuteqar-
tunik misissuisartut Tunu
misissuiffigingaatsiarsima-
vaat, piffissamilu matumani
Kitaani ujarlernitsinni eqqu-
miitsuliornermut oqaluttuari-
saanermullu tunngassuteqar-
torpassuarnik, pissanganaqi-
sunik nassaassaqarpugut.
Ataatsimiititaliap Dorset-
kulturip nalaani qiperukkap
Kalaallit Nunaannut utertin-
neratigut kusanarnerpaamik
takutippaa suleqatigiilluarlu-
tik nalliuttorsiorsinnaallutil-
lu.
1984-imi suleqatigiinnerup aallartinneraniit Dorset-kulturip
nalaani qiperugaq kalaallit kulturikkut pisuussutaat
nuunneqartut sisamassaraat.
Med Dorset-blokken er den fjerde overførelse af
grønlandske kulturværdier indledt efter samarbejdsaftalens
indgåelse i 1984.
Ilisimatusartarsimasut qiperukkami kiinaliat qallunaatsianut
tunngassuteqarsorisaraluarpaat. Tamannali ullumikkut
upperineqanngilaq.
Tidligere forskere har villet se nordiske mennesker gemt i
disse figurer. Det er der ingen, der tror på i dag.
TAMANUT NALUNAARUT
Kikkut tamarmik revisor Ole Aagaard Bentsen, cpr.nr.
251047-1647, Indaleeqqap Aqqutaa 14, 3900 Nuuk,
24. juni 1995-inti toqukkut qimaguttup pigisaanit pi-
sassaqartut, Kalaallit Nunaata eqqartuussiviata ikior-
taanut advokat Jess Aagaard, Box 249, 3900 Nuuk,
qaammatinik 6-inik sioqqutsisumik piumasaqaatimin-
nik piumasaqaatinik nalunaarutiginneqqullugit upper-
narsaasersuusersueqqullugit nalunaarfigineqarput, Ka-
laallit Nunaata Eqqartuussiviata pigisanik qimatat nal-
unaarsornissaat suliarilersimammagu.
Taamatut nalunaaruteqarnermi toqukkut qimaguttup a-
kiligassaqarfigissaanut aamma kalerriineruvoq. Akili-
gassaqarfigineqarnermut nalunaaruteqarnissamut peri-
arfissaq manna kingullerpaajuvoq.
Nuuk, 18. september 1995
Kalaallit Nunaata Eqqartuussivia