Tíminn - 08.05.1976, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Laugardagur 8. mal 1976.
O Öll atriðin
fram eitthvaö fram eftir degin-
um.
Stefnt veröur aö þvi aö hafrétt-
arráöstefnunni veröi efnislega
lokiö á þeim fundi, slikt hefur oft
veriöáætlaöáöur, svo ekkier rétt
aö fullyröa of mikiö um þaö at-
riöi. Meiningin er sú, aö fyrri
hluti þess fundar veröi notaöur til
aö gera ýtrustu tilraunir til aö ná
samkomulagi án atkvæða-
greiöslu, og reynist þaö ekki unnt
hefjast atkvæðagreiðslur. Aöur
stóötilaö sá fundur yröi haldinn i
Genf, en New York varö fyrir val-
inu vegna þess, aö i aöalstöövum
SÞ eru atkvæöavélar, sem ekki
eru i Genf. Svo geta málin allt
eins fariö svo, aö enn veröi boöaö
til nýs fundar, en þaö veröur þá
ekki fyrr en á næsta ári.
Ambassadorinn var spurður
hver væru nú helztu ágreinings-
efniná ráöstefnunni, sem erfiðust
eru viöfangs. Sagöi hann að þau
væru mörg, enda er frumvarpiö á
milli 400-500 greinar, en aðalá-
greiningsefniö, sem hefur strand-
aö hvaö mest á, er fyrirkomulag-
ið á alþjóöahafsbotnssvæöinu.
Um þaö virðast ætla að verða
endalaus átök. Hans G. Andersen
sagöi, aö enn stafi okkur mesta
hættan frá landfræðilega afskiptu
löndunum. Þau eru með miklar
kröfur, sem var gengið dálitið til
móts viö i Evensensnefndinni
fyrir nokkru, en formaöur ann-
arrar nefndar hefur tekið þær
greinar, sem þetta fjallaöi um, ó-
breyttar án tillits til þessarar
kröfugeröar. Landfræöilega af-
skiptu rikin halda náttúrlega
sinni baráttu áfram, en ég get
ekki séö, aö þaö geti skaöaö okk-
ur. — Viö i islenzku sendinefnd-
inni erum mjög ánægöir meö
þetta allt saman, eins og málin
standa nú.
Hagstæð niðurstaða
fyrir ísland
Þá hafði Timinn tal af Þórarni
Þórarinssyni, formanni utan-
rikismálanefndar, sem sætiá I Is-
lenzku sendinefndinni á hafrétt-
arráöstefnunni og bar þessi
málalok fundarins undir hann.
Þórarinn sagöi:
— 1 endurskoöaöa heildartext-
anum er viðurkennt þaö sem viö
töldum æskilegast, aö 50. og 51.
grein, sem fjalla um rétt strand-
rikja til að ákveöa hámarksafla,
og til aö ákveöa hvaö þau geta
veitt mikiö sjálf.Þetta stendur ó-
breytt frá textanum i Genf, og
sömuleiöis eru óbreyttar 57. og 58.
greinar, sem fjalla um sérréttindi
landluktra rikja og afskiptra. í
sambandi viö þær greinar komu
fram i Evensensnefndinni
breytingartillögur, sem viö beitt-
um okkur gegn, en gátum hins
vegar samþykkt fyrir okkar leyti
eftir aö búiö var aö gera á þeim
þá breytingu, aö þessi sérréttindi
næöu ekki til efnahagslögsögu
rikja, sem væru aö yfirgnæfandi
leyti háö fiskveiöum. Þaö kom
skýrt fram i umræöunum, aö þar
var fyrst og fremst átt viö ísland.
Niöurstaöan hefur orðið sú, aö
formannanefndin hefur ekki taliö
nægilegt samkomulag um þessa
tillögu Evensens og þvi látiö text-
ann standa óbreyttan, en þaö var
sú lausn sem fulltrúar Islands
töldu bezta.
Þaö má segja að meö þessu hafi
unnizt þýöingarmikill sigur, en
hann sé hins vegar ekki endanleg-
ur, þvi aö landluktu og afskiptu
rikin muni taka máliö upp á
næstu ráöstefnu. En allar horfur
eru hins vegar á, aö einhverjar
breytingarverði geröar á þessum
greinum, og þá muni sérstaöa Is-
lands fást viöurkennd, þvi aö um
þaö virtist vera algjör samstaöa.
A ráöstefnunni núna var lagöur
fram sérstakur nýr texti um
lausn deilumála sem risu út af
nýjum hafréttarlögum, þar sem
gert er ráö fyrir sérstökum dóm-
stóli til aö fjalla um slik deilumál.
En I þessum nýja texta er ákvæöi
um aö dómstóllinn fjalli ekki um
deilur, sem gætu risiö út af efna-
hagslögsögu, nema aö viökom-
andi strandriki viöurkenni aö
máliö sé tekiö til dóms, og hefur
þar með fulla lögsögu I reynd.
Þetta var eitt af þeim málum,
sem viö töldum skipta okkur hvaö
mestu fyrir utan áöurnefndar
greinar, þannig aö um þetta efni
hefur fengizt mjög hagstæö niöur-
staöa fyrir Island.
Frumvarp um
Frumvarp til lögréttulaga
hefur verið lagt fram á Alþingi.
Gerir þaö ráö fyrir aö vera skuli
tveir dómstólar, sem nefnast
lögréttur: Lögrétta Suöur- og
Vesturlands i Reykjavik og lög-
rétta Noröur- og Austurlands á
Akureyri. Mörk umdæmanna
eru mörk Suður-Múlasýslu og
Skaftafellssýslu og mörk
Strandasýslu og Húnavatns-
sýslu.
Hér á eftir veröur gripiö niöur
I nokkrar greinar frumvarpsins,
sem er langt og Itarlegt:
í lögréttumálum dæma
embættisdómarar og I sumum
málum meödómsmenn.
Embættisdómarar eru forsetar
lögréttnanna, varaforsetar og
lögréttudómarar. Embættis-
dómarar skulu ekki vera færri
en 12 I lögréttu Suður- og Vest-
urlands og ekki færri en 3 I lög-
réttu Noröur- og Austurlands.
Forseti Islands skipar forseta
lögréttnanna varaforseta og
aöra embættisdórúara aö tillögu
dómsmálaráöherra og ákeöur
fjölda þeirra meö sama hætti.
Einn eöa þrir embættisdóm-
arar skipa dóm hverju sinni og
nefnir forseti lögréttunnar
menn f dóm i' hverju máli. Þeg-
ar lögrétta er annað dómsstig,
skulu þrir embættisdómarar
vera I dómi. Hiö sama er, þegar
einkamál er tekiö til aöalflutn-
ings og þegar fjallaö er um
opinbert mál, sem ákæra hefur
verið gefin út i. Ella ákveöur
forseti, hvort einn embættis-
dómari eða þrir skipi dóm. Ef
mál er umfangsmikið, getur
hann ákveöiö, að embættisdóm-
ari, sem ekki dæmir i máli, aö
forfallalausu, hlýöi á málflutn-
ing og taki sæti i dómi, ef
embættisdómari forfallast.
Dómsformaöur stjórnar meö-
ferð máls og skal miöa ákvarö-
anir sinar viö, aö sem fyrstfáist
niöurstaða. A dómþingum og
dómarafundum má enginn taka
til máls nema meö leyfi dóms-
formanns.
Ef forseti lögréttu situr i
dómi, er hann formabur hans I
þvi máli, ella varaforseti. Sé
hvorugur þeirra i dómi, er sá
formaður hans, sem forseti lög-
réttunnar nefnir til.
Ef dómsmálaráðherra og for-
seti lögréttu telja óhjákvæmi-
legt aö setja menn til aö gegna
lögréttudómarastörfum I til-
B.G. Hvanneyri
Félagslif I Borgarfirði hefur
veriömeöágætum á liönum vetri.
Ekkiá þetta sizt viö um Andakils-
hrepp og Skorradal, en þar hafa
hreppsbúar haft mörg járn i eldi
aö undanförnu, enda lögöu þeir
myndarlegan skerf til nýafstab-
innar Borgfiröingavöku.
Ungmennafélagið Islendingur
æföi I vetur og frumsýndi i byrjun
vökunnar skopleikinn Leynimel
13 eftir Þridrang undir stjórn
Jóns Júliussonar. Hlaut leikurinn
ágætar viötökur, og hefur veriö
uppselt á flestar sýningar til
þessa. Leikstarfsemi i byggöinni
hefur legiö niöri um nokkurt ára-
bil, en árangur ungmennafélags-
ins I ár vekur vonir um, að fram-
hald veröi á henni.
A vegum ungmennafélagsins
hafa einnig veriö æfðir þjóödans-
ar, og sýndi flokkur félagsins á 15.
landsmóti UMFl á Akranesi sl.
sumar. Flokkur þessi hefur æft af
kappi i vetur og hyggur nú á
Noröurlandaferð, þar sem hann
mun m.a. sýna þjóödansa á
landsmóti dönsku ungmennafé-
laganna i sumar. Flokkurinn
sýndi þjóödansa á Borgfirðinga-
vökunni, og hefur auk þess komið
fram viö fleiri tækifæri undanfar-
iö.
Kirkjukór Hvanneyrarsóknar
teknu máli eöa um tiltekinn
tima, skal ráöherra setja mann,
sem fullnægir skilyröum til aö
fá skipun i embætti lögréttu-
dómara. Þóknun lögréttudóm-
ara, sem settur er til meðferðar
tiltekins máls, ákveöur forseti
lögréttunnar. Dómarinn og
dómsmálaráöherra geta krafizt
úrskurðarforsetansog má kæra
þann úrskurð til Hæstaréttar.
Um dómsvald
lögréttna landsins
Lögréttur landsins fjalla um
dómsmál ýmist sem fyrsta eöa
annað dómsstig. Undir hvora
lögréttu heyra þau mál, sem
skulu eöa mega koma fyrir I
hennar umdæmi eftir reglum
um varnarþing i héraði.
Lögréttur landsins eru fyrsta
dómsstíg i þeim dómsmálum,
sem nú veröa talin: 1. Almenn
einkamál, nema:
1.1. áskorunarmál skv. lögum
nr. 49/1968, enda sé máli lokið
eftir 9. eöa 10. gr. laganna,
1.2. vixla- og tékkamál,
1.3. barnsfaöernismál,
1.4. mál til ógildingar skjala
skv. XIX. kafla laga nr. 85/1936,
1.5. kjörskrármál,
1.6. mál, þar sem aöalkrafa er
um greiöslu peninga og fjárhæö
lægri en 200.000 krónur. Ef aöili
krefst þess viö þingfestingu, að
slikt mál fari fyrir lögréttu sem
fyrsta dómsstig, skal þannig
með þaö farið,
1.7. mál, sem aðilar semja um
eöa reka i héraði, enda láti þeir
bóka þab við þingfestingu þar.
2. Opinber mál, þ.á.m. ávana-
og fikniefnamál, sem 1. gr. laga
nr. 74/1974 gildir um, enda hafi
ákæra verið gefin út og fram
fari i málinu sókn og vörn skv.
130 gr. laganna.
3. Opinb. mál skv. 2. gr. laga nr.
74/1974, 1., 3., 4., 5., 6., 7., 8., 9.
eöa 10. töluliö.
I öörum dómsmálum en talin
eru i' 16. gr., eru lögréttur lands-
ins annað dómsstig. Þó skulu
haldast sérákvæöi laga um
heimild til aö skjóta ákvöröun-
um Félagsdóms til Hæstaréttar
og kirkjudóms til Synodalréttar.
1 athugasemdum með frum-
varpinu segir m.a.:
Réttarfarsnefnd hefur samiö
frumvarp þetta, og lét hún
fylgja þvi svohljóöandi greinar-
gerö:
Hinn 6. október 1972 skipaði
hefur haldiö uppi töluveröu söng-
lifi I byggöinni mörg undaníarin
ár undir stjórn Ólafs Guömunds-
sonar á Hvanneyri. Kórinn
skemmti meö söng á Borgfirö-
ingavöku.
A Hvanneyri er nýstofnaöur
grunnskóli — Andakllsskóli.
Skólastjóri hans er Gyöa Berg-
þórsdóttir. Nemendur skólans
æfðu söngleikinn Grámann i
Garöshorni, og sýndu hann i
tengslum viö Borgfiröingavöku,
en áöur höföu þau flutt leikinn á
fjölskylduskemmtun ungmenna-
félagsins Islendings, sem haldin
var I byrjun april.
Ekki má gleyma þætti kvenfé-
lagsins 19. júni I félagsstarfi
byggöarinnar, sem jafnan er
drjúgur. Félagskonur gáfu
Hvanneyrarkirkju vandaöan
skirnarfont, er afhentur var viö
messu á nýliðnum skirdegi.
Skirnarfontinn smiðaöi Þóröur
Vilmundarson á Mófellsstööum i
Skorradal. Kvenfélagið hefur oft
áöur lagt hönd aö menningar- og
Hknarmálum sveitar sinnar og
héraðs .
Með páskum kom vorið i
byggöina, og vona nú flestir að
framundan blði gottvorog gjöfult
sumar — af öðru er komiö nóg I
bili.
Hér fer á eftir svar Gunnars
Thoroddsen, félagsmálaráö-
herra viö fyrirspurn Helga Selj-
an um framkvæmdir við leigu-
Ibúöir á vegum sveitarfélaga, er
lögö var fyrir á Alþingi á föstu-
dag:
Samkvæmt þegar gerðum
samningum er gert ráö fyrir, aö
á árinu 1976 komi til greiðslu
samtals kr. 439 m. kr.til ibúöa,
sem bygging hófst við
1974—1975.
Nú stendur yfir gerö láns-
samninga viö 23 sveitarfélög,
sem ýmist hafa þegar hafiö
framkvæmdir eöa munu hefja
framkvæmdir á næstu vikum,,
um byggingu 82 ibúöa að fjár-
hæö samtals 518 millj. kr. Gert
er ráö fyrir aö þessi fjárhæð
skiptist jafnt á árin 1976 og 1977
þ.e. 259 m. kr.hvort ár.
Auk þess er gert ráö fyrir
greiöslu veröbóta vegna hækk-
unar byggingarkostnaöar á ár-
inu 1976 að fjárhæö kr. 229 millj.
kr.
Samtals er þannig gert ráö
fyrir 927 millj. kr. til byggingar
leigulbúða sveitarfélaga á árinu
1976
Hvaö er liklegt, aö mikill
fjöldi nýrra leiguibúöa veröi
leyföur á þessu ári og hvar er
skipting þeirra eftir kjördæm-
um?
Enn hafa ekki verið teknar
endanlegar ákvarðanir um nýj-
ar framkvæmdir á árinu 1976,
umfram þær, sem nefndar eru
hér að framan, þ.e. 82 ibúðir.
Skipting eftir kjördæmum er
þessi:
Vestfiröir..............31
Norðurlandvestra........12
Noröurlandeystra.........9
Austurland..............11
Suöurland...............19
Hvaö mun miklu fjármagni
veröa variö til framkvæmda á
árinu?
Sem fyrr segir mun væntan-
lega um 927 milljónum króna
verða variö til byggingar leigu-
ibúöa á vegum sveitarfélaga ár-
ið 1976.
mmM
■ill
.1.1
11
Líflegt félagslíf í
Borgarfirðinum
lög réttu r
Ólafur Jóhannesson dómsmála-
ráöherra nefnd til að endur-
skoöa dómstólakerfi landsins og
tilaökanna og gera tillögur um,
hvernig breyta megi reglum um
málsmeöferö i héraöi til þess aö
afgreiðsla mála veröi hraöari. 1
nefndina voru skipaðir Björn
Sveinbjörnsson hæstaréttarlög-
maöur (nú hæstaréttardómari),
formaöur, Björn Fr. Björnsson
sýslumaöur, Sigurgeir Jónsson
bæjarfógeti og Þór Vilhjálms-
son prófessor (nú hæstaréttar-
dómari). Þorleifur Pálsson full-
trúi I dóms- og kirkjumálaráðu-
neytinu hefur frá upphafi verið
starfsmaður nefndarinnar.
Nefnd þessi, sem kölluð hefur
veriö réttarfarsnefnd, hefur
samiö umsagnir um nokkur
mál, sem til hennar hefur verið
vlsað. Þá samdi nefndin laga-
frumvörp um breytingar á lög-
um um meöferö opinberra mála
(lög nr. 61/1974) og um breyt-
ingar á lögum um meðferð
einkamála i héraöi. Er þaö
frumvarp um notkun hljóðritun-
artækja I réttarhöldum o.f 1., en
hefur ekki veriö lögtekiö. Aöal-
verkefni réttarfarsnefndar hef-
ur þó verið aö gera tillögur um
vlötækari lagabreytingar i sam-
ræmi viö skipunarbréfiö. Tillög-
urnar liggja nú fyrir i 5 frum-
vörpum, en þau eru:
Frumvarp til lögréttulaga.
Frumvarp til laga um breyt-
ing á lögum nr. 85 23. júnl 1936
um meðferð einkamála I héraði.
Frumvarp til laga um rann-
sóknarlögreglu rikisins.
Frumvarp til laga um breyt-
ing á lögum nr. 74 21. ágúst 1974
um meðferð opinberra mála.
Frumvarp til laga um breyt-
ing á lögum nr. 74 27. aprll 1972
um skipan dómsvalds i héraöi,
lögreglustjórn, tollstjórn o.fl.
Þó aö meginmarkmiö þessara
frumvarpa allra sé hið sama,
bætt dómsýsla, mynda þau ekki
eina heild. Telur réttarfars-
nefnd að lögtaka mætti t.d. tvö
hin fyrstu eba þrjú hin siðustu,
þó að hin frumvörpin næðu ekki
fram aö ganga um leið.
Aðaltillögur
réttarfarsnefndar
Svo sem brátt verður nánar
rætt, eru aðaltillögur réttar-
farsnefndar þær, að stofnaöir
verði tveir nýir dómstólar, sem
nefndin leggur til aö kallist iög-
réttur. Dómstólar þessir skulu
aöallega starfa I Reykjavlk og á
Akureyri, en umdæmi þeirra
vera landiö allt. Þeir skulu
fjalla um hin stærri mál sem
fyrsta dómsstig, en um önnur
mál sem annað dómsstig, áfrýj-
unardómstóll. Er lögrétta hefur
fjallað um mál sem áfrýjunar-
dómstóll, ætti yfirleitt ekki aö
mega skjóta þvi til Hæstaréttar
nema i undantekningartilvik-
um. Þetta þýöir, að dómsstig
yrðu 3 hér á landi, en hvert mál
gæti þó aö jafnaði aðeins fariö
fyrir tvö þeirra. Er þetta sami
háttur og tiðkast i Danmörku. t
Sviþjóö hafa nýlega veriö gerð-
ar lagabreytingar, sem stefna
að þvl, aö sárafá mál fari fyrir
Hæstarétt, en þar veröa hins
vegaröllmálaðbyrjal héraði. I
Noregi og Finnlandi er það
aöalreglan, aö mál geti farið
fyrir 3 dómsstig. — önnur meg-
inhugmynd réttarfarsnefndar
er sú, aö stofnuð veröi rann-
sóknarlögregla rikisins og
skipulagi á rannsóknum opin-
berra mála breytt, ekki slst I
Reykjavik. 1 þriöja lagi er lagt
til, að breytingar verði á reglun-
um um meöferð einkamála i
héraði. Skiptir þar mestu, aö til-
laga er gerð um svonefndan
aöalflutning munnlega fluttra
einkamála, þar sem skýrslu-
taka og málflutningur fari fram
i einni lotu. Einnig eru geröar
tillögur um nýjar reglur um
samningu dóma. Eiga þessar
reglur aö stuðla að þvl, aö dóm-
ar styttist og jafnframt sá timi
sem þarf til aö semja þá. —
Margt þaö, sem réttarfarsnefnd
leggur til, hefur áður veriö lagt
fyrir Alþingi i sömu eða svipaðri
gerö. Annað hefur veriö rætt
meðal lögfræöinga og almenn-
ings.
927 millj. kr. varið til
bygginga leigu-
íbúða d vegum
sveitafélaga í dr