Mánudagsblaðið - 24.01.1966, Qupperneq 2

\
2 Mánudagsblaðið Mánudagur 24. janúar 1966
111 f .......
hÁi&
Kemur út á mánudögum. Verð kr. 10.00 í lausasölu. Askrifenda-
gjald kr. 325,00. Simi ritstjórnar: 13496 og 13975.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason.
Auglýsingasimj 13496. — Prentsmiðja Þjóðviljans.
Raddir lesenda
Jónas Jónsson frá Hríflu:
Aldamótamennt
Nántsklyfjar harna og ungmenna
Reykjavík, 17. jan. ’66.
Herra ritstjóri.
Enn einu sinni langar mig
að segja nokkur orð varðandi
svívirðilegar ráðagerðir ríkis-
stjórnarinnar gagnvart sjó-
mönnum á fragtskipum. Er það
mögulegt að templarinn fráMel
sem skráður er „fjármálaráð-
herra“ í aumustu ríkisstjóm
sem setið hefur, ætli sér að
stimpla alla farmenn smygl-
ara, eða réttara. sagt glæpa-
menn, ef reglugerð hans u«i
afnám fríðinda farmanna kem-
ur til framkvæmda, munum við
farmenn líta svo á, að Magnús
frá Mel sé að etimpla okkur,
og eins og áður hefur verið
sagt, munum við ganga af skip
unum.
Mörg smyglmál hafa verið á
döfinni, og því miður virðist
fjármálaráðherra ekki kunna
annað ráð en að banna þetta
eða hitt. Nú langar mig til að
spyrja Pétur Sigurðsson, sjó-
mann og þingmann, hvað segir
?ú þegar flokksbróðir eem er
ráðherra, hefur ofsóknir á
hendur vinum og félögum, sem
sigldu með þér árum saman,
ekki vil ég trúa svo illu á þig,
Pétur Sigurðsson stýrimaður
og þingmaður, að þú þolir þegj
andi og hljóðalaust að þeir sem
þú þekkir svo vel, eéu ofsóttir
af flokksbróður þínum. Nei, því
trúum við ekki, enginn okkar.
Og við treystum því að þú
gleymir okkur ekki.
Og nú langar mig til að
spyrja Jón Sigurðsson og ykk-
ur í sjómannafélaginu, hvað
gé'rið þið nú, þegar ráðiðt er
á friðindi okkar á fragtskip-
um. Já, hvað ætlið þið að gera?
Hr. forstjórar skipafélaganna,
ég spyr ykkur, ætlið þið að láta
það gott heita að starfsfólk
ykkar sé ofsótt, og þau hlunn-
indi, sem við höfum haft séu
að engu gerð. Þið viljið áreiðan
lega að allir séu ánægðir, en
eitt er víst að ef hlunnindi okk
ar verða af tekin, þá hópast
menn i land, og jafnvel svo, að
fragtskipin verða bundin, þar
að auki hlýtur Sjómannafélagið
að gera stórfelldar kröfur um
bætt kjör. Þið hljótið að vita
hvað þið getið gert, og ég skora
á ykkur að sýna starfsfólki ykk
ar (farmönnunum) að þið vilj-
ið heldur hafa ' ánægðan far-
mann heldur en óánægðan eða
engan farmann.
Flótti af skipunum er þeg-
ar byrjaður. Nú síðast gengu af
m.s. Reykjafossi 7—8 manns,
allir vita að m.s. Reykjafoss
®r nýjasta skipið hjá Eimskip,
af m.s. Hamrafelli fóru um 15
—20 manns (af 40). Af Lang-
jökli held ég að hafi farið 10
manns. Eg veit að þessar tölur
tala sínu máli, en hræddur er
ég um að þær hækki ört ef
Templarinn frá Mel kemst upp
með það að ofsækja þá stétt
manna, sem hefur einna lægst
laun, og hefur fríðindi vegna
langra fjarvista frá heimilum
sínum.
Farmaður hjá Eimskip
N.k. fimmtudag þann 27. þ.
m. frumsýnir Þjóðleikhúsið tvö
leikrit í Lindarbæ. Leikritin eru
Hrólfur og Á rúmsjó.
Hrólfur er eftir Sigurð Pét-
ursson sýslumann, sem var
fæddur 1759, en dáinn 1827.
Þetta mun vera eitt fyrsta leik-
ritið sem skrifað hefur verið á
íslenzka tungu. Það er samið
fyrir skólasveina í Hólavalla-
skóla og fyrst sýnt þar í skól-
anum árið 1796 og léku skóla-
piltar að sjálfsögðu öll hlut-
verkin. Næsta leikrit Sigurðar
Péturssonar, Narfi, er frum-
flutt í Hólavallaskóla þremur
árum síðar eða nánar tiltekið
28. jan. 1799.
Bæði þessi leikrit Sigurðar
urðu mjög vinsæl hjá alþýðu
manna á sínum tírna, og voru
sýnd um allt land við miklar
vinsældir alla nítjándu öldina.
Á þessari öld munu þau sjald-
an hafa verið sýnd á leiksviði,
en bæði voru þau flutt í út-
varpinu fyrir nokkru.
Það má segja að leikrit Sig-
urðar Péturssonar séu böm
síns tíma. Þau eru samin fyrir
neinendur 1 Hólavallaskóla og
allur útbúnaður í leiknum hafð
ur í samræmi við þær aðstæð-
ur, sem skólasveinar áttu við
að búa. En með því að einbeita
athyglisgáfunni að persónu-
sköpun höfundarins og skapa
sem sannasta umgjörð hvað
snertir allan útbúnað á leik-
sviði, fæst áreiðanlega skemmti
leg og sönn aldarfarslýsing og
Hrólfur hefur verið mjög þakk
látt verkefni fyrir leikendur
viðsvegar um land.
Hrólfur hefur þrisvar komið
út á prenti. Fyrst er hann
prentaður i Kaupmannahöfn
árið 1819. Síðar er það gefið
út ásamt ljóðmælum skáldsins
1846, eða 19 árum eftir and-
lát skáldsins. Árið 1950 gaf
svo Menningarsjóður leikinn út
UM ALDAMÓTIN HVARF
GRÍSKAN, EN LATÍNAN
LIFÐI VU> ERFIÐA DAGA
Þegar ríkisreknir skólar tóku
við fræðslustarfinu af foreldr-
um og systkinum eftir fyrra
stríðið voru gerðar nokkrar
stökkbreytingar. Námsefnin
voru þá og siðan valin af ný-
liðum, sem vildu vel en náðu
ekki út fyrir nýjan verkahring
sinn. Sumt voru gamlar synd-
ir, sem bættu sízt um í nýju
umhverfi: Fornmálin héldu að
mestu aðstöðu sinni frá alda-
mótunum. Þá var grískan að
vísu afnumin en latínan látin
hverfa til fulls úr stúdentadeild
verzlunarskólans. Grískan vann
minniháttarsigur í guðfræði-
ásamt Narfa. Lárús Sigur-
björnsson, skjal^vörður bjóþau
,til prentunar á mjög smekkleg-
an hátt og skrifaði auk þess
eftirmála með leikjunum.
Leikstjóri við Hrólf er Flosi
Ólafsson, en leikendur eru Árni
Tryggvason, Bessi Bjarnason,
Valdemar Helgason, Sverrir
Guðmundsson, Þóra Friðriks-
dóttir, Margrét Guðmundsdótt-
ir og Anna Guðmundsdóttir.
Lárus Ingólfsson gerir leik-
myndir.
Á rúmsjó er pólskur gaman-
leikur í einum þætti og er höf-
undur hans Slawomir Mrozek.
Leikstjóri er Baldvin Halldórs-
son. Aðalhlutverkin í þessum
gamanleik eru þrjú og eru þau
leikin af Bessa Bjamasyni,
Áma Trygvasyni og Valdemar
Helgasyni, en auk þess fara
leikaramir Valdimar Lárusson
og Sverrir Guðmundsson með
minni hlutverk. Gunnar Bjarna
son gerir leikmyndir.
Slawomir Mrozek er þekktur
leikritahöfundur í heimalandi
sínu og era leikrit hans sýnd
á mörgum leikhúsum í Evrópu
um þessar mundir. Þetta mun
vera fyrsta leikrit hans, sem
sýnt er hér á landi.
Myndin er af Sigurði Péturs-
syni, höfundi Hrólfs.
deild háskólans í sambandi við
tilkomu Bjama Jónssonar frá
Vogi að þeirri stofnun. Stækk-
un annarra menntaskóla varð
til þess að nú skipta þúsund-
um þau ungmenni sem til náms
fengu þar .dautf tungumál. Við
það glíma ungmennin þreytt og
fjarlæg frá lifandi uppsprettum
nútímalífs. Annar meginkross
er í flestum ríkisskólum lagður
á ungmenni í gagnfræða, hér-
aðs- og menntaskólum með
harkalegri, smámunakenndri ís-
lenzkri málfræði. Duglegur en
misheppnaður fræðimaður,
Bjöm Guðfinnsson, breytti með
sjúklegum ákafa málfræði-
kennslu í skólum. Hann vildi
vel og var heiðarlegur ofsatrú-
armaður í áróðri sínum í þessu
efni. Þúsundir barna og ung-
menna glíma fyrir misstig hans
árlega þrautpínd af próf-
hræðslu við verkefni sem þau
skilja aldrei, en þreytast til
tjóns fyrir andlega heilsu.
MA SJÖSKIPTA
SAMTENGINGUM
I þessari sjúku prófsókn
leggja sumir kennarar áherzlu
á að nemendur geri greinarmun
á átta samtengingum í íslenzku
máli. Það er með öllu óhugs-
anlegt að nokkum tíma verði
til á þessu landi maður sem
befur gagn eða gaman af að
vita nokkuð um þessa deilda-
skipun samtenginga.
Rétt er að taka það fram, að
eftir þennan harðjaxl íslenzkr-
ar tungu er ekki til svo mikið
sem ein einasta málsgrein á
móðurmálinu, sem bendir á yf-
irburði í meðferð tungunnar.
DANSKA OF TlMAFREK
Ein af höfuðsyndum skóla-
skipulagsins er hin óhæfilega
tímaeyðsla í dönskunámið.
Sannleikurinn er sá, að það
geta allir sem vilja lært að
skilja bóklega dönsku. Er fyrir
þessu ævafom reynsla. Aftur á
móti gengur frámunalega illa
að kenna í íslenzkum skólum
danskt talmál. Áratugum sam
an var danska megin náms-
grein i latínu- og síðar mennta-
skólunum og gagnfræðaskólum
yfirstandandi tíma. Nemendum
leiðist þessi kennsla og mjög
sjaldgæft að íslenzkur skóla-
genginn maður hafi getað borið
fyrir sig danskt mál vegna
skólakennslu einnar saman.
Það er landskunnugt að marg-
ir íslenzkir embættismenn hafa
lært dönsku í skólum. Síðan
stundað embættisnám í Höfn
og að lokum gifzt dönskum kon
um og talað dönsku á heimilinu
öll sín búskaparár, en þó aldrei
getað farið með málið nema
eins og útlendingur. Nú er
danska mikið lesin í kvenna-
blöðum hér á landi og numin
í kvikmyndahúsum. Vissulega
er skotið yfir markið með því
að þvinga öll ungmenni á Is-
landi til að búa sig undir að
skrifá ritgerðir á dönsku eða
tala málið.
MESTI DÖNSKUKENNARI
LANDSINS
Til er landskunnugt dæmi um
heppilegt dönskunám Jiorður í
Þingeyjarsýslu. Þar var hinn
frægi bóka- og fræðimaður,
Benedikt á Auðnum. Hann átti
engan auð nema nokkur mjög
mannvænleg börn, 'sem hjónin
komu vel til manns. Benedikt
gerði fleira en kenna dönsku.
Hann var fyrst bóndi upp í
sveit síðan lengi á Húsavik,
bókhaldari sýslunnar og kaup-
félagsins en í hjáverkum skrif-
aði hann félagsblað kaupfé)ags-
ins 1 átta eintökum fyrir fé-
lagsdeildimar. Hann ritaði
þessi umferðablöð með svo
snillilegri hönd að unglingamir
lærðu betri skrift af hónum
heldur en öðrum kennuram. Þá
kom Benedikt á fót fágætu
sýslubókasafni, mest með fram-
lögum áhugamanna í héraðinu.
Síðan batt hann þessar bækur
til að gerá þær leshæfar. I
þessu safni voru jöfnum hönd-
um úrvalsbækur íslenzkar og
erlendar. Þar fengu greindar-
menn í héraðinu, konur ekki
síður en karlar, bækur lánaðar
og sendar heim með gestum,
sem komu í kaupfélagið. Er þá
skemmst af því að segja að
á veldisárum Benedikts Jóns-
sonar á Húsavík, dreifði hann
milli greindarmanna í umdæm-‘
inu úrvalsbókum eftir fjöl-
marga heimsfræga höfunda:
Norsku skáldin, sænsku skáldin
og danskir rithöfundar frá
blómatíma Ibsens, Selmu Lag-
erlöf og Brandesar. Úrval af
skáldritum Rússa, Þjóðverja,
Frakka og Breta komu sömu
leið í norrænum þýðingum.
Kennarahæfileika Benedikts
má marka á umhyggju hans
fyrir viðskiptavinunum. Tólf
ára drengur upp í sveit bað um
skíðaferð Nansens yfir Græn-
land. Pilturinn fékk þá bók en
um leið kver eftir Brandes og
honum var Ijóst að bókavörð-
urinn mundi síðar spyrja hann
um það efni ef hann kæmi í
kaupstaðinn. Benedikt kenndi
engum tungumál en hann valdi
góðar bækur handa lestrarfúsu
fólki. Síðan glimdi það við bæk
umar, lærði lesmálið og óx að
bókmenntaskilningi og þroska
við þessi kynni og áreynslu.
Hér er tækifæri til að benda
á eina óafsakanlega vangá við
alla byrjunarkennslu lifandi
mála. Þá er byrjað á allþungu
máli og málfræði. Engin móðir
í veröldinni byrjar að kenna
börnum sínum eins og þessir
kennarar gera. Þær velja létt,
hlutkennt efni. Síðan sögur og
brot úr æfintýrum. Á þessari
götu bíða fóstmæðra og kenn-
ara glæsilegir lífsvegir fram
hjá eyðimörk dauðra og
heimskulegra vinnubragða.
Skylt þessu efni er söngurihn.
Oft eru ungmenni, ekki sízt í
heimavistarskólum þrælkuð
með kóræfingum, þó að vitað
sé að þessi ungmenni búa yfir-
leitt ekki í nánd nema nokkra
mánuði af allri æfinni. Böm
og ungmenni þurfa um fram
allt að fá æfingu í einföldum
og einrödduðum söng. Síðar
geta efni í stórsöngvara æfe
sig í þeirri mennt á viðeigandi
stöðum og tíma.
64 SUNNLENZKIR STAÐIR
Eg hef áður í þessum grein-
um bent á nýar leiðir bæði I
kristnum fræðum og reikningi.
Ennfremur hefi ég margsinnis
varað foreldra utan Suðurlands
við að láta börn þeirra í öðrum
héraðum læra um þeirra fögru
sveitir með þvi að nema utan-
bókar til prófs 64 staðarheitj
í héraðinu. Þá ætti að vera
hegningarvert að kenna börn-
um grasafræði með svörtum
myndum af einhverri plöntu
og láta síðan fylgja fjölmörg
heiti frænda og nábúa í grasa-
ríkinu.
ÞRlSKIPTING NÁMSINS:
LÍKAMLEG VINNA, IÞRÖTT-
IR, BÓKNÁM
Vitrir erlendir höfundar
telja fyrir hálfri öld að enski
kynstofninn hafi byggt á
traustum grundvelli með þrí-
skiptingu uppeldismálanna. Að
leggja samhliða stund á líkam-
lega vinnu, andlega vinnu og
íþróttir. Eftir því sem við má
koma hefur íslenzka þjóðin í
þúsund ára dreifbýlisuppeldi í
dal og við strönd, með heimilis-
bækur, byggt á sömu megin-
dráttum. Þaðan og víðar að
munu Islendihgar leita hollra
fordæma, þegar þeir byrja að
temja borgara sína fyrir nýtt
þúsund ára ríki.
SÖLUBÖRN
Mánudagsblaðið vantar söluböm, sem búa
í úthverfunum.
Blaðið verður sent til þeirra sem óska.
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
— Sími 13975 - 13496.
T. V. S.
Frumsýning / L indarhæ
*