Tíminn - 03.11.1977, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 3. nóvember 1977
Mimtm
Tekin af öll tvímæli um eignarétt
Nokkrar umræöur uröu i gær I
efri deild Alþinigs um frumvarp
til stjórnskipunarlaga um breyt-
ing á stjórnarskrá lýðveldisins ts-
lands en flutningsmenn eru fjórir
þingmenn Alþýðubandalagsins,
þeir Ragnar Arnalds, Stefán
Jónsson, Helgi F. Seljan og Geir
Gunnarsson.
Ragnar Arnalds (Abl) mælti
fyrir frumvarpinu og sagöi m.a.,
aö brýnt væri oröiö aö „taka af öll
tvimæli um eignarrétt á n áttúru-
auöæfum og
landi og marka
skýra stefnu I
þvi máli. Sagöi
hann aö i frum-
varpinu væri
miöaö viö þá
grundvallar-
reglu, aö eignir
sem enginn hef-
ur sannarlega átt fram aö þessu
og eru þess eölis, aö þær þurfa aö
nýtast af þjóöarheildinni, veröi i
stjórnarskrá lýöveldisins lýst
sameign þjóöarinnar allrar,
aö mörkin milli einkaeignar og
sameignar þjóöarinnar veröi
ákveöin meö löggjöf, þar sem
hagsmuna þéttbýlisbúa sé fylli-
lega gætt, og þeim sé tryggöur
réttur til eölilegrar umgengni og
útivistar i landinu og til lands
undir húsbyggingar á sanngjörnu
veröi,
aö staða bænda sé ekki skert og
þeir haldi þeim hlunnindum, sem
fylgt hafa islenskum búskapar-
háttum á liönum öldum”.
I frumvarpinu segir:
„Viö 67. gr. bætast þrjár nýjar
málsgreinar, svo hljóðandi:
011 verömæti I sjó og á sjávar-
botni innan efnahagslögsögu, svo
og almenningar, afréttir og önnur
óbyggö lönd utan heimalanda,
teljast sameign þjóöarinnar
allrar, einnig námur I jöröu, orka
i rennandi vatni og jaröhiti neðan
viö 100 m dýpi.
Eignarrétti á Islenzkum nátt-
úruauöæfum, landi og landgrunni
skal aö ööru leyti skipaö meö lög-
um. Tryggja ber landsmönnum
öllum rétt til eölilegrar umgengni
og útivistar i landinu. Viö eignar-
nám á landi, 1 þéttbýli sem dreif-
býli, skal almennt ekki taka tillit
til veröhækkunar, sem stafar af
uppbyggingu þéttbýlissvæöa 1
næsta nágrenni, opinberum
framkvæmdum eða öörum ytri
aöstæöum, heldur ber aö miöa
mat viö verömæti hliöstæöra
eigna, þar sem þess háttar ástæö-
ur hafa óveruleg áhrif til verö-
hækkunar.
Meö þeim takmörkunum, sem
hér greinir, skal við þaö miöa, aö
bændur haldi eignarrétti á jörö-
um sinum, beitirétti I óbyggöum
og öörum þeim hlunnindum I
heimalöndum og utan þeirra, sem
fylgt hafa islenzkum búskapar-
háttum á liönum öldum”.
Fyrstur á eftir Ragnari Arnalds
talaöi
Albert Guð-
mundsson (S)
og geröi at-
hugasemdir viö
frumvarpið og
óskaöi þess aö
þingmenn héldu
vöku sinni gegn
lævislegum til-
raunum til
breytinga á
stjórnarskránni i átt til sósial-
isma og kommúnisma sem hann
kvaöst andvigur.
Einar Ágústsson utanrikisráð-
herra (F) kvaöst telja mikinn
mun á þessu frumvarpi Alþýöu-
bandalagsmanna og hins vegar
frumvarpi
Alþýöuflokksins
um sama efni, -
og væri sér
fagnaöarefni aö
Alþýöubanda-
lagsmenn
skyldu viöur-
kenna aö enga
nauösyn bæri til
aö rikisvaldið ætti allt land og
kvaöst hann jafnframt vona aö
Alþýöuflokksmenn fengjust til aö
viöurkenna þetta sjónarmiö.
Þá kvaöst Einar vera frum-
varpinu efnisl. samþykkur, en
geröi þar þó fyrirvara á meö tilliti
til einstakra atriöa. Sagöi hann aö
sér sýndist, aö frumvarpiö skerti
ekki eignarrétt manna nema aö
óverulegu leyti og þá helzt þar
Spurt og svarað í sameinuðu Alþingi:
Ráðherrar svara fyrir-
spurnum um leikhús,
fóstureyðingar og
áfengisvarnir
Vilhjálmur Hjálmarsson
menntamálaráðherra svaraði á
þriðjudag fyrirspurn frá Helga F.
Seljan (Abl) og Karvel Pálma-
syni (SFv) um aðstoð Þjóöleik-
hússins við áhugaleikfélögin, en
fyrirspurnin hljóöar þannig:
1. Hve marga leikstjóra eða leik-
ara lét Þjóöleikhúsiö leikfélögum
útiá landi i té á siðasta starfsári
og hversu var kjörum þeirra hátt-
aö?
2. t hverju ööru hefur aöstoö
Þjóðleikhússins við áhugaleikfé-
lögin verið fólgin?
Menntamálaráöherra hóf mál
sitt meö aö minna á, aö I frum-
varpi til Þjóöleikhúslaga, sem
legið hefur fyrir Alþingi og endur-
flutt verður á þessu þngi, eru
bein fyrirmæli um samstarf og
stuöning Þjóöleikhússins viö leik-
félög áhugamanna.
Fyrirmæli um þetta er meöal
annars aö finna I 15. gr. frum-
varpsins sem fjallar um leik-
munasafniö og i 16. gr. en þar
segir svo:
„Þjóöleikhúsiö skal kappkosta
aö hafa samstarf viö leikfélög
áhugamanna, láta þeim I té
skiptileikara og leikstjóra til leiö-
beininga eftir þvi sem unnt er.
Gera skal leikfélögum áhuga-
manna kleift aö fylgjast meö
starfi Þjóöleikhússins. A vegum
Þjóöleikhússins skulu árlega
farnar á starfstima þess, leik-
ferðir sem viöast um landiö.”
Siöan fjallaöi ráöherra um leik-
feröiriit á land á vegum Þjóöleik-
hússins og taldi aö þar væri yfir-
leitt vel aö verki staöiö. Þd vék
hann aö sérstökum liöum fyrir-
spumarinnar og sagöi: „Ráöu-
neytiö hefur leitaö upplýsinga hjá
Þjóöleikhússtjóra um framan-
greind atriöi og er svar hans á
þessa leið:
„Aöstoö hefur veriö sexþætt.
1) Leikárin 1975-76 og 1976-77
störfuöu 7 fastráönir listamenn
leikhússins meö áhugaleikfélög-
um ýmist sem leikarar eöa leik-
stjórar og eru þó ótaldir tveir
leikstjórar sem störfuöu meö
Leikfélagi Akureyrar. Hér eru
hins vegar ekki taldir meö lista-
menn hússins sem starfaö hafa
aukreitis á höfuöborgarsvæöinu,
meö Leikfélagi Kópavogs eöa
æöri skólum. Allir þessir lista-
menn héldu óskertum launum
sinum hjá Þjóöleikhúsinu þennan
tima en um greiöslur félaganna
til þeirra er mér ekki kunnugt.
2) Verulegur hluti starfs á
saumastofuIÞjóðleikhúsinu er aö-
stoö viö áhugaleikflokka og skóla
vegna búninga. Aö mati forstööu-
konu saumastofu er slik þjónusta
ársstarf eins manns i hálfu starfi.
Þar viö bætast aö sjálfsögöu ráö-
leggingarstörf og fleira þess hátt-
ar.
3) Mjög oft er leitaö til Þjóö-
leikhússins i sambandi viö verk-
efnaval, og lán á handritum til
áhugaleikflokka er mjög algengt.
4) Algengt er aö lána leikmuni
og búnaö 1 heilar leiksýningar úti
á landi, stöku sinnum hafa leik-
tjöld veriö seld gegn vægu verði,
en minna er um þaö vegna
stæröarmismunar húsanna.
5) Þjóöleikhúsið veitir iöulega
tæknilega aöstoö og ráöleggingar.
Ekki á þetta sizt viö um ljósa-
deild.
6) 1 samvinnu viö Bandalag isl.
leikfélaga hefur veriö efnt til
námskeiöa i leikhúsinu á vorin
undanfarin ár, sérstaklega i
tæknilegum efnum. Samvinna
milli Þjóöleikhússins og Banda-
lagsins hefur undanfarin ár veriö
mjög góö,” segir þjóöleikhús-
stjóri aö lokum.”
Áfengisvarnir
Menntamálaráöherra svaraöi
ennfremuráþriöjudag fyrirspurn
frá Helga F. Seljan (Abl) sem
hljóðar svo: Hvemig er i aöal-
atriöum fyrirhuguö framkvæmd
þingsályktunar frá 29. aprll 1977
um fræöslu og þátt fjiflmiöla i
þágu áfengisvarna?
Umrædd þingsályktun er þann-
ig: Alþingi ályktar, aö brýn þörf
sé markvissra aðgeröa I þágu
áfengisvarna 1 landinu. Sérstak-
lega beri aö leggja rækt viö hvers
konar fyrirbyggjandi fræðslu- og
upplýsingastarf.
1 þvi skyni skorar Aljxngi á
rikisstjórnina aö beita sér fyrir:
1) Aö hraöaö veröi sem kostur er
skipulagningu og undirbúningi
Skólarannsókna rikisins á
áfengisfræöslu I öllum skólum
landsins og endurskoöun á reglu-
gerö um slika fræöslu.
2. Aö fjölmiölar, og þá einkum
sjónvarpiö, veröi nýttir meö
skipulegum hætti 1 samráöi viö
áfengisvarnaráð og aöra þá aöila,
sem vinna aö bindindisstarfi og
áfengisvörnum.
1 svari menntamálaráöherra
kom fram aö menntamálaráöu-
neytiö hafihinn 27. júni 1977 ritað
útvarpsstjórn vegna hljóövarps
og sjónvarps um máliö. „En út-
varp og sjónvarp hefur flutt
marga fræöslu- og kynningar-
þætti varöandi áfengisvarnir og
bindindisfræöslu, ekki sizt 1
fyrravetur. Veröur máliö nánar
athugaö á vegum rikisUtvarps-
ins.”
Þá sagöi ráöherra, aö jafn-
framt hafi veriö lögö áherzla á aö
skólarannsóknadeild ráðuneytis-
ins hraöaöi þeirri vinnu, sem hún
hefur meö höndum varðandi
námsskrárgerö um bindindis-
fræöslu. „Einnig var meö bréfi
ráöuneytisins hinn 27. júni 1977
farið fram á tilnefningu stórstúku
Islands og Sambands Islenzkra
barnakennara i nefnd til þess aö
endurskoöa reglugerð nr. 103 frá
21. júll 1956, um bindindisfræöslu.
Verður sú nefnd skipuö einhvern
næstu daga.
Aö þvl er varöar þátt skóla-
rannsóknadeildar I málinu er
þetta helzt.
a) Stefnt hefur veriö aö þvi aö
fella bindindisfræösluna inn I aör-
argreinars.s.llffræöi, eölisfræði,
samfélagsfræöi, kristinfræöi o.fl.
en ekki aö taka hana fyrir sem
sérstaka námsgrein.
b) Þá er miöaö viö aö fræðslan
veröi í höndum almennra kenn-
ara og byrjað á henni þegar I
fyrstu bekkjum grunnskóla.
Fjallaö skal um tóbak, áfengi svo
og önnur fíkniefni. Mikilvægt er
aö f ræöslan sé hlutlaus og by gg ö á
staðreyndum sem nemendur eiga
sem hann er umdeildur og ekki á
hreinu.
Stefán Jóns-
son (Abl)>benti
á aö enda þótt
sjónarmið
Alþýöubanda-
lagsins væri, aö
rangt væri nú
aö þjóönýta allt
land væri ekki
þar meö sagt aö
þær aðstæöur
sköpuöust ekki aö rétt yrði aö
gera svo.
einstökum atriöum þó, t.d.
ákvæöa frum-
varpsins um af-
réttir. Hann
taldi að mjög
væri til bóta aö
allur vafi yröi
tekinn af um
umdeildan
eignarrétt, svo
sem frum-
varpiö geröi ráö fyrir. Hann
kvaöst fagna þessu frumvarpi og
óska Alþýöubandalagsmönnum
til hamingju með stefnubreyting-
una sem I þvl fælist.
Jón Helgason (F) taldi margt
gott I frumvarpinu, en vakti at-
hygli á að þaö
geröi ráö fyrir
aö afréttir yröu
sameign þjóö-
arinnar og
hvort ekki væri
réttara að
sveitarfélögin
sem hafa nytjað
afréttium aldir,
teldust eigendur þeirra.
Steingrimur Hermannsson (F)
kvaöst sammála frumvarpinu I
meginatriöum, meö fyrirvara á
Ragnar Arnalds (Ab!) taldi að
sjónarmiö Jóns Helgasonar
þyrftu ekki aö stangast á við
ákvæöi frumvarpsins þar sem
ekkert mælti á móti þvl aö bænd-
ur nýttu afrétti eftir sem áður þó
þeir teldust formlega þjóöareign.
Þá kvaöst hann aö ööru leyti
fagna undirtektum framsóknar-
manna og vera bjartsýnn um
traustan meirihluta fyrir frum-
varpinu á þingi.
Steinþór Gestsson (S) lýsti sig
andvlgan frumvarpinu og Helgi
F. Seljan (Abl) mótmælti þvi
sjónarmiöi að stefnubreyting af
hálfu Alþýðubandalagsins fælist I
flutningi frumvarps þessa.
alþingi
Vilhjálmur Hjálmarsson
Matthlas Bjarnason
auðvelt meö aö skilja og draga af
ályktanir.
Á s.l. ári var gefin út Handbók 1
bindindisfræöum aö frumkvæöi
Bindindisfélags íslenzkra kenn-
ara og Afengisvarnarráös.
Styrkti ráöuneytiö útgáfuna. Nú
er veriö á vegum menntamála-
ráöuneytisins (skólarannsókna-
deildar) aö semja leiöbeiningar
fyrir kennara um kennslu I
bindindisfræöum og er stefnt aö
þvl aö ljúka verkinu fyrir áramót.
Jafnframt hefur Siguröi Páls-
syni, námsstjóra I kristinfræöi,
veriö faliö aö veita upplýsingar
um kennslu i bindindisfræöum.
Samráö hefur veriö haft viö
Afengisvamarráð og fulltrúa frá
Bindindisfélagi islenzkra kenn-
ara um þessi atriöi.
Ljóst er, aö miöaö viö þá fjár-
hæö, sem ætluö er til starfsemi
skólarannsóknadeildar I frum-
varpi til f járlaga fyrir áriö 1978,
verður engin aukning á starfsmi
deildarinnar, a.m.k. ekki á
grunnskólastigi, og þvl óljóst aö
hve miklu leyti unnt veröur aö
sinna áðurnefndu verkefni.
Ég minni á, aö oftast er nauö-
synlegt aö fylgja eftir þings-
ályktunum sem þeirri er hér um
ræðir, meö fjárframlögum til til-
greindra verkefna”.
Fóstureyðing-
arlöggjöf
Loks svaraöi Matthlas Bjarna-
son (S) heilbrigöisráðherra fyrir-
spurn frá Sigurlaugu Bjarnadótt-
ur (S) um fóstureyðingarlöggjöf-
ina sem hljóöar svo: 1. Hvenær er
aö vænta reglugeröar meö fóstur-
eyöingarlöggjöfinni? 2. Hvaö llð-
ur framkvæmd á þeim kafla lag-
anna, sem fjallar um ráðgjöf og
fræðslu?
Upphaf ræöu Matthiasar
Bjarnasonar fer hér á eftir:
„A miöju ári 1975 öðluöust gildi
lög um ráögjöf og fræöslu varö-
andi kynli'f og barneignir og um
fóstureyöingar og ófrjósemisaö-
geröir. Þessi lög komu I staö laga
nr. 38 frá 1935, um leiöbeiningar
fyrir konur gegn þvl aö veröa
barnshafandi og um fóstureyö-
ingarog laga nr. 16frá 1938 um aö
heimila I vibeigandi tilfellum aö-
gerðir á fólki, er koma I veg fyrir
aö þaö auki kyn sitt.
1 32. gr. fyrrnefndra laga er
kveðið svo á um, aö ákveöa skuli
um nánari framkvæmd laga I
reglugerð. í samræmi viö þetta
ákvæöi og vegna óska frá nefnd,
sem starfar vegna þessara laga
skrifaöi heilbrigöis- og trygg-
ingarráöuneytið landlækni bréf
24. mal á þessu ári og óskaöi eftir
aö hann tæki aö sér formennsku 1
nefnd, sem ynni aö samningu
reglugerðar um nánari fram-
kvæmd á ákvæöum laganna.
Ráöuneytiö lagöi enn fremur til,
aö I nefnd yröu að ööru leyti
nefndarmenn úr áöurgreindri
nefnd, sem starfar samkv. 28. gr.
laganna. Nefndin hóf starf sitt
meö því aö safna itarlegum upp-
lýsingum um fóstureyöingar á Is-
landi og nokkrum nálægum lönd-
um. Afundum slnum hefur nefnd-
in síöan fjallaö um löggjöfina i
heild, einstaka þætti hennar og
hvaöa ákvæöi var nauösynlegt aö
skýra nánar I reglugerö. Veröur
starfi nefndarinnar haldið áfram
næstu mánuöi.
Landlæknir hefur lýst þeirri
skoöun sinni við ínig, aö nauðsyn-
legt sé aö fá reynslu af fram-
Framhald á bls. 19.