Tíminn - 13.09.1978, Blaðsíða 10

10
Miövikudagur 13. september 1978
tónlist
SÓNÖTUKVÖLDí
NORRÆNAHÚSINU
•iíM
PHILIP JENKINS OG GUÐNÝ GUÐMUNDSDÓTTIR.
A mánudagskvöljliö i fyrri
viku héldu Guöný Guömunds-
dóttir og Philip Jenkins tónleika
i Norræna hiisinu, þar sem þau
fluttu fiölusónötur eftir Beet-
hoven, Debussy, Brahms og
Prókoffjeff. A sama tíma i fyrra
héldu þau sónötukvöld á sama
staö viö mikinn oröstir. þannig
aö hér er tilraun til at koma á
hefö i menningarlif i voru.
Tónleikarnir voru afarvel
sóttir, enda hafði verið frá þvi
skýrt, að nú væri Guðný loksins
komin með hina margrómuðu
Guarneriusfiðlu islenzka rikis-
ins (ég yrði ekki hissa, þótt hún
yröi tekin og seld hæstbjóðanda,
jafn dólgslega og rikið er farið
aö láta i fjárheimtu sinni.)
Vonandi á Guðný eftir að gera
góða hluti með hinni frægu fiðlu,
en ekki fannst mér hún skara
neitt fram úr sjálfri sér á þess-
um tónleikum.
Fyrst á efnisskránni var Vor-
sónata Beethovens, yndislegt
verk sem allir þekkja. En það
tókst jafnframt lakast —ég held
það þurfi mikino tónlistar-
þroska og rómantiskt hjarta,
auk tæknigetu til að skila henni
fullkomlega. Tæknikunnátta
Guönýjar er aö sjálfsögðu
óumdeild, þótt mér virtist gæta
óvenjulegs óöryggis á köflum i
þessufyrsta verki, en tónlistar-
þroskinn og rómantlk hjartans
vaxa með árunum að þvi er taliö
er. Og kannski Guöný og
Guarneriusfiölan þurfi að kynn-
ast betur áöur en þær verða
fyllilegá ásáttar.
1 essinu sinu var Guðný i són-
ötu Prókoffjeffs — það tónskáld
hentar hinum tæknibrynjuöu
fiölurum vorra tima einkar vel.
Enda voru þau Guöný og
Jenkins klöppuð upp meö sam-
stilltu átaki, og léku þá aftur
hæga kaflann i Prókoffjeff. En
þá höfðu áheyrendur lika fengiö
nógan Prókoffjeff að sinni, og
héldu heim glaðir og reifir.
Philip Jenkins virtist mér
skila sinu hlutverki af öryggi og
smekkvisi, þannig aö fullt jafn-
ræði var með hinum tveimur
hljóöfærum eins og vera ber i
kammermúsik af þessu tagi. Og
ekki sakar aö geta þess i lokin,
að Norræna húsiö er allra staöa
bezt fallið hér i' bænum fyrir
stofutónlist, en Laugardals-
höllin verst.
Sinfóníuhljómsveit islands...
Búðardals..
Frumflytja íslenskt verk á Vestfjöröum
1. scpt. s.l. hófust æfingar að
nýju hjá Sinfóniuhljómsvcit ts-
lands.Starfsárið sem nú er að
hcfjast er hið 29. i röðinni, og er
hljómsveitin nú skipuð 59 hljóð-
færaleikurum. Fyrsta verkefni
hljómsveitarinnar á nýbyrjuðu
starfsári er tónleikaferð um
Vestfirði sem hefst 14. sept og
verður komið við i Búðardal á
leiðinni vestur.
Hljómsveitin leikur i þessari
ferö á sex stöðum, alls sjö sinn-
um og staöir þeir sem hljóm-
sveitin heimsækir eru sem hér
segir:
14. sept. Búöardalur kl. 21.00
15. sept. Þingeyri kl. 21.00
16. sept. Isafjörður kl. 15.00 og
21.00
17. sept. Bolungarvik kl. 15.00
17. sept. Suðureyri kl. 21.00
18. sept. Patreksfjöröur kl. 21.00
Tónleikarnir á Isafirði þann
16., sem.hefjast kj. 15.00, eru
hátiðartónleikar og haldnir í til-
efni af 30 ára afmæli tónlistar-
skólans þar. A þessum tónleik-
um verður m.a. frumfluttur
konsert fyrir violu og hljómsveit
eftir Jónas Tómasson yngri en
þetta er i fyrsta sinn sem Sin-
fóniuhljómsveitin frumflytur is-
lenskt verk utan Reykjavikur.
Einleikari verður Ingvar Jónas-
son, og kemur hann gagngert
frá Malmö til að leika á þessum
tónleikum. Þeir frændur Ingvar
og Jónas eru báöir fæddir ts-
firðingar og hafa báðir unnið
þar aö tónlistarmálum. Hljóm-
sveitarstjóri er Páll P. Pálsson
en efnisskráin á þessum
hátiöartónleikum á Isafirði
þann 16. sept., sem hefjast kl.
15.00 eins og að framan greinir
verður sem hér segir:
Beethoven — Coriolan forleikur
Mendelssohn: Nocturna og
Scherzo
Jónas Tómasson: Konsert fyrir
violu og hljómsveit
Hlé
Hummel: Fantasia fyrir violu
og hljómsveit
Schubert: Sinfónia nr. 5
Tónleikarnir i Búðardal,
Þingeyri, Bolungarvik, Suður-
eyri, Patreksfirði svo og á tsa-
firði sem einnig verða þann 16.
kl. 21.00 verða með nokkuð öðru
sniði og verður eingöngu leikin
létt klassisk tónlist m.a. verk
eftir Mozart, Tsjaikovsky,
Sveinbjörn Sveinbjörnsson
Strauss, Bernstein o.fl.
Hljómsveitarstjóri i þessari
ferð er Páll P. Pálsson og ein-
söngvarar Sieglinde Kahmann
og Kristinn Hallsson.
ELJER BILLE — SEPTEM 78
Galst upp á
kunstaka-
demíunni eftír
14 daga
Hér á landi er staddur
einn frægasti málari
Dana Ejler Bille, en
hann er hér í boði
Norræna hússins og
tekur þátt i samsýningu
með islenskum málur-
um, i SEPTEM 78, sem
einnig stendur að
heimboðinu.
Með honum i förinni er
eiginkona hans, sem
einnig er myndlistar-
m a ð u r , A n i t a
Therkildsen.
Ejler Bille er kunnur
mörgum á tslandi, sem
fylgjast með mynd-
listarstai’fi viðar en á
íslandi þvi frægð þessa
málara nær langt út
fyrir strendur og landa-
mæri Danmerkur.
Við hittum Ejler Bille aö máli i
gestafbúð Norræna hússins
siöastliðinn sunnudag, rétt áður
en að hann lagði af stað i skoð-
unárferð til þess að „drekka i sig
liti landsins” eins og hann orðaði
það, ogfinna það i sér sjálfum, en
það hlaut að vera auðveldara
þennan sunnudagsmorgun en
endranær, þvi sólin skein i heiði
og það sást ekki skýhnoðri á
himninum.
Það var þvi dálitil ókyrrö yfir
meistaranum, og viðtalið þvi
styttra en ella hefði orðið, en að
islenskum siö spurðum við fyrst
um ætt og uppruna:
Jóti af norskum ættum
Ég er Jóti, fæddur i Odder á
Austur-Jótlandi, skammt frá
1910 og fer þvi að nálgast sjötugt.
Faðir minn var ritstjóri, en við
erum af dansk- norskri ætt. Ég
held að það hafi ekki verið mikið
um myndlist i ættinni, en hálf-
bróðir föður mins var þó mjög
góður málari.
Ég hafði ekki neinn sérstakan
áhuga á málaralist á unglings-
árunum, áttienga drauma um að
verða atvinnumyndlistarmaður,
og ég lauk stúdentsprófi frá
menntaskólanum i Birkeröd árið
1930.
— Þó held ég að snemma hafi
boriö á einhvers konar mynd-
listarlegum áhuga, og þá einkum
á keramik og höggmyndalist, og á
árunum 1930—’31 var ég nemandi
á Kunsthandverkerskolen og ætl-
aöi ég að verða keremiker. A
þeim árum var öðruvisi hugsað
en á vorum dögum, hið þarflega
var sett ofar öllu öðru, og nám
miðaðist fremur við þaö aö sjá
sér farboða, en að þroska leynda
en meðfæda hæfileika. Ég geri
ráð fyrir að enn þann dag i dag
gæti nokkurrar togstreitu hjá
ungu fólki, hvort það eigi aö gefa
sér lausan tauminn og sinna
áhugamálum sinum, eða læra
einvörðungu eitthvað þarflegt.
Ég var þó ekki fyrir neinum
sérstökum þrýstingi heiman að,
ogégminnist þess ekki, að þegar
ég var hættur við keramikina og
hafði verið tekinn-inn i konung-
legu listaakademiuna i Kaup-
mannahöfn, þar sem ég hugðist
læra höggmyndalist, að neitt hafi
verið sagt, — og reyndar ekki
heldur þegar ég hætti á akademi-
unni eftir aðeins 14 daga!
Þetta voru hræðilegir timar og
vonbrigði min voru gifurleg,
þegar mér varð þaö ljóst að ég
gat ekkert lært þarna. Þetta var
þó ekki tómt stærilæti. Listahá-
skólar og listaskólar eru mjög
þarfar stofnanir, en þær henta þó
ekki öllum og ég var einn þeirra.
— Ég hefði að visu getað dútlað
þarna, eins og margir gerðu,
þrátt fyrir haldlitla næringu, en
ég ákvaö að hefja heldur sjálf-
stætt listnám, og það gerði ég.
Fór til Þýskalands til Berlinar.
Ég lá á söfnum, lá i bókum og
vann eins og hestur að gerð högg-
mynda.
Nýir straumar í mynd-
listum 1930
Það voru miklar hræringar i
myndlistinni i Danmörku á
þessum árum (1930—1940). Ný
tiöindi bárust, en þau komu
reyndar ekki frá Paris, heldur frá
Þýskalandi, þar sem abstrakt-
listin var að ganga sin fyrstu
skref og vakti bæöi reiði og
skelfingu meðal borgarastéttar-,
innar.
Ég tók þátt i samsýningunni
Línanárið 1934 og gerðist ritstjóri
timarits meðsama nafni. Það var
fyrsta abstraktsýningin i Dan-
mörku og vakti hún almenna
hneykslun meðal borgaranna og
virt biöð eins og Berlingur réðust
harkalega á okkur.
iir,
\1
•d:o
«jr
Málverk frá 1939
Miðvikudagur 13. september 1978
11
folk i listum
Þessi mynd er máluö árið 1933, og sýnir hún glöggt hversu fljótur
Bille hefur verið að tileinka sér abstraktlistina.
Ejler Bille ásamt eiginkonu sinni Anitu Therkildsen
— En hvenær byrjaðir þú að
mála?
— Það kom ekki fyrr en siðar.
Að visu máiaði ég alltaf lika, en
eins og fleiri góðir menn, átti ég
dálitið örðugt með að gera upp á
milli þessara listgreina. Ég valdi
málaralistina.
Ég hafði verið i Paris 1937 með
Richard Mortensen, og ég hafði
verið i slagtogi með abstraktmál-
urum frá þvi i byrjun áratugsins.
Ég hreifst mjög af verkum Miro
og Picassos, og ef ég er neyddur
til þess að ársetja einhver
straumhvörf þá tel ég aö dvöl min
i Paris á árunum 1938-1939 hafi
valdið timamótum i lifi minu og
list.
Abstraktmálverk min eru þó
miklu eldri, eða frá 1933 eða jafn-
vel fyrr.
Endurnýjast i nýju um-
hverfi
— Það er ekki unnt i stuttu við-
tali, heldur Biile áfram, að úr-
skýra öll þessi ár. En það var
mikið að gerast i danskri mynd-
list. Nýir menn komu fram,
Cobra — grúppan með Asger Jörn
og fleiri, þar á meðal Islendingn-
um Svavari Guðnasyni.
Ég sýndi með þessu fólki og
vann méð þvi að alefli. Smám
saman myndaðist afl, eða fjölefli
og danska þjóðin meðtók hina
nýju list, eins og reyndar flestar
aörar menningarþjóðir Evrópu,
og á striðsárunum voru góðir tim-
ar, myndlistarlega séð, þótt
ólýsanlegar hörmungar gengju
yfirþjóðina sjálfa. Það hefði mátt
ætla að kyrrstaða og listræn inni-
lokun hefði verið sjáifsögð á
meðan landið var sambandslaust
við umheiminn, en svo varð ekki,
það var gróska i myndlistinni og
sambandið viðþjóðina varð mjög
náið.
— Hvernig hagar þú starfi þinu
núna?
— Ég mála og ég yrki ljóð. Enn-
fremur rita ég myndlistargagn-
rýni i viðlesið danskt blað, eða
rita öllu heidur um myndlistina.
Konan min Anita Therkildsen er
einnig myndlistarmaður. Við
eigum hús skammt utan við
Kaupmannahöfn, en þar dvelj-
umst við milli ferðalaga, en við
reynum aö feröast mikið.
— Ég lit ekki á mig sem túrista,
en ég finn nýja næringu i nýju
umhverfi, nýjan tón, nýjan lit.
Við höfum dvalist i Egyptalandi, i
Grikklandi og fjórum sinnum á
Bali, en myndirnar sem ég sýni i
Norræna-húsinu eru einmitt
gerðar á Bali sem er yndisleg
fjöllótt eyja. Þaðer „hitabelti” á
þessum myndum, en annars er
örðugtað útskýra þessi áhrif, sér-
hvert land og sérhver þjóð deilist
meðeinhverjum hættiupp i liti og
form.
— Málaröu mikið. Hvað um
sýningar?
— Ég máia litið. Aðeins örfáar
myndir á hverju ári, ennfremur
geri ég litografiur en nokkrar
þeirra eru einnig á sýningu hér á
tslandi.
Ég sýni annað hvort ár i Kaup-
mannahöfn með MARO-hópnum
við erum 6 eöa 8, annars veit ég
ekki nákvæmlega hvað við erum
margir, þvi tveir eru nýlega dán-
ir.
Þetta er ekki framúrstefnusýn-
ing, heldur eru þarna mynd-
iistarmenn af öllum gerðum,
meiraað segja landslagsmálarar
og surrealistar. Það er liturinn
sem heldur þéssu saman, við höf-
um aðeins litinn sameiginlega, og
þessar sýningar hafa oft heppnast
vel og vekjá þær nokkra athygli.
Nú siðasta yfirlitsýning, eða
stórsýning, var á verkum minum
1970.
— Og um dvölina á islandi?
— Ég hefi haft gaman af þvi að
fá tækifæri til þess að koma tii
tslands og að fá tækifæri til þess
að kynnast landinu og nema lit
þess. Það er lika áhugavert að
koma tíl Sögu-eyjunnar, þvi ég
hefi mikinn áhuga á skáldskap og
bókmenntum, sagði Ejler Bille að
lokum og þvi má bæta við, að auk
þess aðrita fjölda greina i blöð og
timarit, þá hefur hann sent frá
sér ljóðabókina Digte og
vignetter (1975), en þar segir
hann i ljóinu EGO á þessa leið og
fer vel á að ljúka þessari grein
með þeim oröum :
Hvem er jeg selv?
Ganske umuligt að vide det.
Et spörgsmaal löst henkastet
bör forblive ubesvaret.
Jrinas Guðmundsson.
Skulptur 1936
Fugl frá 1933
Verst að þessi mynd skuli ekki vera prentuö I litum, þarna minnir
Bille ofurlltiö á Kjarval — eöa öfugt. En málverkiö er frá 1968.
Jakobiia (^uröardóLUr
DEGraíáA
t%ga úr Ds)4gavíkurlífinu
Dægur-
vísa
— komin út í
skólaútgáfu
Brikaútgáfan lðunn hefur sent
frá sér skáldsögu Jakobinu Sig-
urðardóttur, Dægurvisu, I
skrilaútgáfu.. Dægurvisa kom
fyrst út árið 1965. A bókarkápu
var hún þá kölluö ..nútimasaga
úr Reykjavikurlifinu,” og hún
var lögð fram af islands hálfu I
samkeppni um bókmcnntaverð-
laun Norðurlandaráðs 1966.
Jóhanna Sveinsdóttir B.A.
hefur annast þessa útgáfu á
Dægurvisu. Hún ritar formála,
þar sem gerð er grein fyrir
Jakobínu Sigurðardrittur og
verkum hennar og tekin til um-
fjiillunar nokkur einkenni frá-
sagnarinnar. i sögunni eru
orðaskýringar prentaðar neð-
anmáls, og i lok hvers kafla er
bent á atriði sem rétt er að taka
til sérstakrar athugunar. Aftan
við söguna eru siöan yfirlits-
verkefni, þar sem aðaláherslan
er lögð á tvennt: Annars vegar
bókm enntalega athugun á
skáldverkinu oghins vegar bók-
menntaverkið Dægurvisu sem
heimild um það samfélag sem
það er sprottiö úr.
i formálanum segir Jóhanna
Sveinsdóttir meöal annars:
„Dægurvisa gerist að lang-
mestu leyti i einu liúsi við fá-
farna götu i Reykjavik. í upp-
hafi er lögð á þaö áhersla, aö
þetta sé ekkert sérstakt hús.
Lýster tilveruþessa húss innan
um önnur, ibúum þess, athöfn-
um þeirra, orðum og gerðum I
einn dag, eins og heiti bókarinn-
ar gefur til kynna....” „Höfund-
urfellir söguna i ramma morg-
ur.s og kvölds. Endirinn verður
likur upphafinu."
Dægurvisa er tólfta bókin i
flokknum islensk úrvalsrit, sem
eru sérstaklega ætluð til
kennslu i fra m haldsskólum .
Þessi útgáfa Dægurvisu er 212
bls. prentuð i Prentsmiðjunni
Odda h.f.
Fyrir
stríð
— eftir Erlend Jónssoj
Almenna bókafélagið hefur sent
frá sér bókina Fyrir striö eftir
Erlend Jónsson. Þetta er þriðja
ljóðabók höfundar. Efni hennar
og umhverfi er sótt i bernskuár
höfundar fyrir striö, þegar hann
var að alast úpp i norölenskri
byggð skammt frá þjóöveginum.
Þegar:
Bændur örkuöu um
jaröirsinar
með aldamótin og
fyrra striðið
i vitunum....
Höfundur skiptir bókinni i þrjá
kafla, sem heita: Barnaskapur
fyrir strið. Alvaran fyrir strið og
Noröurrútan ’39.
Bókin er 69 blaðsiöur. Hún er
unnin i Prentsmiðjunni Odda og
Sveinabókbandinu.