Tíminn - 14.02.1979, Page 17

Miövikudagur 14. febrúar 1979
» « t *
17
Tónlistargagnrýni:
Loksins kom lifandi jazzisti
Trompetleikarinn Dizzy
Gillespie kom hér vi6 á sunnu-
dagskvöldi6 á vegum félagsins
Jazzvakningar og hélt konsert I
Háskólabiói viö geysilega hrifn-
ingu. Voru sumir tónleikagestir
ennþá grátandi af gleöi seinni
partinn á mánudaginn, en a6rir,
þ.ám. tónlistargagnrýnandi
Timans, voru ennþá meö hellur
fyrir eyrum.
Dizzy Gillespie sameinar þaö
aö vera frábær tónlistarmaöur
og mikill sviösmaöur og
skemmtikraftur — hann leggur
sig allan fram um aö ,,ná upp
stemmningu” meöal áheyr-
enda. Enda sagöi hann sitthvaö
eftirminnilegt þarna, t.d. þær
fréttir, aö AlexHailey, höfundur
Róta(Roots) hafi nýlega komist
aö þvi aö hann er tökubarn, og
aö ættleggur sá, sem hann rakti
til Afriku meö svo miklu erfiöi,
væri aö mestu hvitur. Eftir fá-
ein inngangsorö sagöist Dizzy
ætla aö kynna hljómsveitina,
sem hann siöan geröi — hvern
hljómsveitarmann fyrir öörum.
Seinna kynnti hannhana aftur.
Söngkonan af Watusi-kynþætt-
inumi'Kenýa, gitarleikarinn frá
Japan, bassinn frá Flórida,
trommarinn frá Dublin á Ir-
landi, en Dizzy sjálfur frá South
Carolina, fæddist þar raunar 20.
október 1917. Þessu laug hann
aö sjálfsögöu öllu saman, nema
þvi aö hann væri frá Suöur--
Karólinu, þvi Dizzy telur þaö
mikilvægara aö vera skemmti-
legur en nákvæmur.
í striöinu varö mikil bylting i
jazzi, sem Dizzy Gillespie átti
sinn hlut i, hinir voru Charlie
Christian, sem innleiddi raf-
mangsgitar sem sólóhljóöfæri i
jazzhljómsveitum, og dó rúm-
lega tvitugur áriö 1942, Charlie
Parker (sax), og Theolonius
Monk (píanó), ásamt mörgum
öörum. Þessir menn skildu
gamla jazzinn eftir — drápu
hann, segja gömlu mennirnir,
sem uröu eftir meö honum i
gröfinni — og tóku heljarstökk
áfram, bæöi i tónlistarskvniun,
hugsun og tækni. Þeir höföu
kannski meiri áhuga á Bartók og
Debussy en á gömlu jazzistun-
um, kunnu hvort sem var allt
sem hinir siöarneftidu höföu
framaö færa. Hinn nýi jazz var
kallaöur Bepop, og honum lýsir
Hallgrimur Helgason þannig:
,,Nýr jazzstill, fram kominn
sem umbótastefna negra um
1940 i New York. Helztu ein-
kenni eru endurvakin snarstef j
un, mikil áttungsnótuhreyfing
(8/8-taktur), tónbreyttir hljóm-
ar, fylling i hljóöfæraskipun,
tviundarsett lagllna og frjáls
hljóöfallsinnskot á trommu og
planó. Kontrabassi afmarkar
grunnslag, en málmgjöll undir-
slag (piskaðar áttungsnótur).
Tónsetningar eru stuttar, æöa
áfram, sundrast og splundrast i
fallhendingu (þar af nafniö
bop), en taktur hefst oft á tveim
stakkató-áttungsnótum meö
áherzlu.”
Dizzy Giilespie er sagöur
mestur snillingur og eldglær-
ingamaöur á trompet sem nú
heyrist. Tækni hans er hreint
meö ólikindum: hannhefur full-
komiö vald á hljóöfærinu, getur
látiö þaö gera hvaö sem er.
Tungan er eins og vélbyssa, tón-
myndun fullkomin hvar sem er,
og fimin hreint ótrúleg. Samt
brýtur hann meö eftirminnileg-
um hætti fyrsta lögmál i munn-
setningu: hann blæs út kinnarn-
ar svoægilegter aösjá. Enofan
á allt þetta hefur Gillespie mikiö
til málanna aö leggja
músikalskt ennþá: hann er ekki
staönaöur i 40 ára gömlum klisj-
um eins og ýmsir „kollegar”
hans, sem hingaö hafa komiö á
undanförnum árum. Enda er
þaö llklega satt oftar en ekki, aö
i jazzi eru menn búnir aö vera
um þaö bil sem þeir eru orðnir
frægir.
Upp úr 1950 þróaöist jazzinn
enn hrööum skrefum, og I ýms-
ar áttir: sumir urpu „aka-
demlskir”, aörir elektróniskir
eöa nálguöust poppiö, og ennþá
aörir geröust „klassiskir”. En
Dizzy Gillespie þróaöist i átt til
afriskrar og kúbanskrar tónlist-
ar, svo sem mátti heyra á tón-
leikunum, þar sem hann lék
sjálfur á kúbanska
bongó-trommu af mikilli innlif-
un. Dizzy Gillespie hefur þvi
aldrei skiliö viö þá hefö, sem
sannanlega er jazz: aö spila af
kraftiog hugkvæmni af fingrum
fram rhytmiskar hugleiöingar
um einföld stef — ef jazzinn er
ekki lifandi músik, þá er hann
ekkert.
Fyrir mér heföu þetta verið
fullkomnir tónleikar, heföi ég
ekki lent fyrir framan 3 geysi-
stóra hátalara, sem Jónas R.
Jónsson lánaöi, ásamt meö viö-
eigandi mögnurum og hljóö-
nemum, fyrir tónleikana. öll
hljóöfærin voru aö sjálfsögöu
rafvædd, og Dizzy sjálfur blés
beint inn I hljóönema, svo há-
vaðinn var meö köflum ærandi.
Og fyrir vikiö heyröi ég mjög
litið i gitarnum (Cherry), en
þeim mun meira i bassanum
(Brown), þvi Jónas haföi lánaö
aðra 3 hátalara, meö viöeigandi
mögnurum og hljóönemum, til
aö senda gltarleikinn upp norö-
urhliö salarins. En, eins og
Dizzy Gillespie raunar sagöi
sjálfur, þá var hann aðalmaöur-
inr. þarna, og sannarlega veröur
eins dags hellu fyrir eyrum aö
heyra og sjá.
Gillespie og félagar voru á
leiö vestur, þegar þau komu hér
við.Lentu I Keflavik um 6-leytiö

Jazzistinn Dizzv Giliespie vakti hrifningu margra er hann iék fyrir fslenska jazzáhugamenn enda er
hér frábær hijóöfæraleikari á feröinni.
um kvöldiö eftir aö hafa haldiö
konsert i' Paris nóttina áöur og
fengiö einnar klukkustundar
svefn áöur en flogið var þaöan
til Luxemborgar. Þau voru öll
orðin kvefuö, aö þvl er sagt var,
þreytt og slæpt eftir ferðina. En
þetta var ekki aö sjá eöa heyra
af leik þeirra eöa framkomu,
eins og sannir listamenn lögöu
þau sig öll fram viö aö gera
þennan konsert meö hinum eft-
irminnilegustu, sem hér hafa
heyrzt.
12.2 Siguröur Steinþórsson