Tíminn - 18.08.1979, Side 7

Laugardagur 18. ágúst 1979
7

%
Húsnæöisvand-
ræði Pjóðskjala-
safns
Stærð eða öllu heldur smæð
lestrarsalar Þjóðskjalasafns er
i nokkurn veginn réttu hlutfalli
við hiisnæði safnsins. Þetta hús-
næði er aðeins einn þriðji hluti
Safnahússins við Hverfisgötu,
auk dálitils leiguhúsnæðis.
Um hin gifurlegu húsnæðis-
vandræði Þjóðskjalasafns skal
vitnað til ummæla Bjarna
Vilhjálmssonar þjóðskjalavarð-
ar i fyrirlestri, sem hann flutti á
bókavarðaþingi fyrir réttum
áratug siðan. Þau ummæli eru
enn i fullu gildi, nema hvað
vandinn hefur að sjálfsögðu
aukiztað mun á þeim tima, sem
siðan er liöinn. Fyrirlestur
Bjarna birtist i Arbók Lands-
bókasafns 1970, en þar kemst
hann m.a. svo að orði: „Nú er
svo komið, að við óbreytt skil-
yrði getur safnið ekki tekið við
neinum umtalsverðum skjala-
sendingum vegna rúmleysis. Sá
vandi verður ekki leystur nema
með nýju húsnæöi fyrir safnið.
Að visu gæti komið til mála, að
Þjóðskjalasafntæki við öllu nú-
verandi Safnahúsi, þegar hin
fyrirhugaða Þjóðarbókhlaða er
komin i gagnið. En það bjarg-
ræðier ekki nógu fljótvirkt. Auk
þess mundi allt safnahúsið ekki
fullnægja þörfum Þjóðskjala-
safns nema nokkur ár eða i
Safnahúsiö við Hverfisgötu. Þar eru nú Þjóöskjalasafn og Landsbókasafn.
safni og Þjóðskjalasafni átti nú-
verandi Safnahús við Hverfis-
götu aðeins að vera fyrsti áfangi
i stórri húsasamstæðu. Siðar
skyldi semsé annað álika hús
byggt Lindargötu megin á þeirri
. stóru lóð, sem söfnunum var út-
hlutað, og þessi tvö hús svo
tengd saman með álmum,
þannig að innangengt væri milli
þeirra. Seinna gleymdu menn
greinilega þessari áætlun, eins
og stórbyggingarnar rétt við
Safnahúsiö, þ.e. Arnarhvoll, en
þó einkum Þjóðleikhúsið, bera
glöggt vitni um.
Aldarafmæli
Pjóðskjalasafns
í nánd
Upphaf Þjóðskjalasafns ber
að rekja til landshöfðingjabréfs
3. april 1882. Það er þannig
skammur timi þar til það á ald-
arafmæli. Ef svo heldur sem
horfir um húsnæðismál þess og
annan aðbúnað, verður siður en
svo nokkur ástæða til að efna til
neins konar fagnaðar á þeim
merku timamótum, heldur
miklu fremur til einhverrar
sorgarathafnar.
Aðbúnaður að
Þjóðskjalasafni
íslands
Seinni hluti
hæsta lagi 2 til 2 1/2 áratug.
Hafa verður hugfast, að Þjóð-
skjalasafn hefur enn ekki tekið
við nema örlitlu broti af þvi
skjalamagni, sem myndazt hef-
ur í landinu siðan um 1940, og
ýmislegt eldra vantar enn i
safnið”.
Allt safnahúsið
væri aðeins
bráðabirgða-
lausn
tathugasemd aftan við þenn-
an fyrirlestur lætur Bjarni þess
getið, aðþann 12. marz 1971 hafi
þáverandi menntamálaráð-
herra, Gylfi Þ. Gislason, lýst þvi
yfir á fundi með ráðuneytis-
stjóra menntamálaráðuneytis,
háskólarektor, landsbókaverði
og þjóðskjalaverði, að það væri
vilji ráðuneytisins, sem og
rikisstjórnarinnar, að Þjóð-
skjalasafnið fengi allt Safna-
húsið við Hverfisgötu til afnota
þegar Landsbókasafn flytti i
væntanlegt Þjóðarbókhlöðuhús.
Bjarni kveðst þá hafa tekið þáð
fram, að þetta yrði aldrei annað
en bráðabirgðalausn á hús-
næðisvandræöum Þjóðskjala-
safns.
Byggingar
áætlanir sem
gleymdust
Samkvæmtlögum frá 1905 um
húsbyggingu handa Landsbóka-
Sigfús
Haukur
Andrésson,
skj alavör ður
Svo vikið sé að Þjóðarbók-
hlöðuhúsinu, þá átti það víst
upphaflega að vera tilbúið árið
1974. Eftir langa mæðu er nú
aðeins búið að steypa grunn
þess, en frekari framkvæmdir
liggja niðri.
Af einu kirkju-
loftinu á annað
Þjóðskjalasafnið hóf feril sinn
á lofti dómkirkjunnar i Reykja-
vik. Ef til vill voru menn minn-
ugir þess, erþeim hugkvæmdist
árið 1954 að flytja mikið safn
verzlunarskjalaúr húsakynnum
Þjóöskjalasafns i Safnahúsinu
við Hverfisgötu til geymslu á
lofti kirkjunnar á forsetabú-
staðnum á Bessastöðum. Og þar
hafa þessi merku gögn legið sið-
an. í þessu safni eru skjöl frá
ýmsum hinna gömlu verzlunar-
staða landsins á siðustu öld og
fram á þessa öld og fleiri
atvinnusöguleg gögn, sem hér
skulu ekki talin. En engin að-
staða er til að nota þau til neins
meðan þau eru i þessari óhag-
kvæmu geymslu.
Feiknamikið af öðrum gögn-
um, bæði opinberra aðila og
einkaaðila, liggur nU i óhirðu
viðsvegar um landið og
skemmist unnvörpum og týn-
ist án þess nokkuð verði að gert
meðan ekki rætist úr húsnæðis-
málum Þjóðskjalasafns.
V
EFLUM TÍMANN
Sjálfboðaliðar hringi i sima
86300 eða 86538, Siðumúla 15
Reykjavik, á venjulegum skrif-
stofutima.
• • • ••
Þeim sem senda vilja framlög
tíi blaðsins er bent á að giró-
seðlar fást i öllum pósthúsum,
bönkum og sparisjóðum. Söfn-
imarreikningurinn er hlaupa-
reikningur nr. 1295 i Samvinnu-
bankanum.
Styrkið Tímann
Fyllið út þennan seðil og sendið til Tímans
í pósthólf 370, Reykjavík
Eg undirritaður vil styrkja Timann með
því að greiða í aukaáskrift
P heila □ hálfa á mánuðí
Nafn _________________________________________
Heimilisf.------------------------------------
Sfmi