Ísafold - 19.09.1874, Page 2

2
veitir sannlega ekki af, að allir þeir, sem þjóðin má kjósa
að lögum, verði sannir íijóðfulltrúar. Og eigum vjer að geta
náð sem bráðast viðunanlegum ráðum banda alþingi, eða komið
fram þeim bótum og breytingum á stjórnarskránni, er ting-
vallafundurinn tjáði konungi í sumar að vjer óskuðum, verð-
um vjer að beita sem ódeigast því litia valdi, er þingið hefur
þegar fengið; en til þess liggur Iífið á að vanda kosningarnar
í haust, enda er vonandi að allir kjósendur hafi það hugfast.
|>að lítur svo út, sem mörgum hætti við að meta þing-
menn mestmegnis eptir því, hvað vel þeir eru máli farnir eða
hversu málgefnir þeir eru á þingi. Oss minnir eigi betur en
vjer höfum sjeð þá skoðun koma fram í blöðum hjer, optar en
einu sinni, að það væri óhæfur þingmaður, sem sjaldan segði
annað í þingsalnum en já eða nei. En slíkt er töluverður
misskilningur. J>að eru opt og tíðum ljelegustu þiugmennirnir,
sem mest skrafa. Hver skyldi vera nýtari þingmaður, sá sem
allt af þarf að vera að tala í þingsalnum, til þess að nafnið
hans sjáist á hverri blaðsíðu í þingtíðindunum, en sem aldrei
vinnur handarvik utan þingfunda, kemur aldrei á nefndarfundi,
o. s. frv., — eða hinn, sem er vakinn og sofinn við þingvinnu
allan þingtímann, býr málin svo undir í nefndum, að þeim
verður gatan miklu greiðari en ella gegnum þingið, en þótt
hann sitji iengstaf þegjandi í þingsalnum? |>ar sem eru mörg
hundruð fulltrúar á þingi, svo sem víða erlendis, hentar eigi
að allir sjeu fjölorðir, enda lýkur allur helmingurinn ekki upp
munni allan þingtímann nema við atkvæðagreiðsluna, og kem-
ur engum til hugar að hneykslast á því. J>að eru optast fá-
einir menn úr hverjum þingflokki, sem bezt eru máli farnir,
er svörum halda uppi á þinginu fyrir alla fjelaga siua.
Yjer ætlum ekki að fara að reyna að telja upp, hvaða
kosti þingmannaefni þurfi að hafa til þess að þeim sje trúandi
fyrir að flytja erindi þjóðarinnar á þingi, en leyfum oss að
eins að taka það fram, að oss virðist mjög ríða á, að fá góða
verkamenn og ötula á þing, Þingtíminn er stuttur, en ákaf-
lega mikið að vinna, því að vjer þurfum að jafna það upp á
sem skemmstum tíma, er vanrækt hefur verið meðan oss hef-
ur verið varnað sjálfsforræðis þess, er oss hefur borið eigi síð-
ur en samþegnum vorum í Danmörku.
Að laka upp hinn útlenda sið, að halda próf-fundi á undan
kosningunni, er að vorri hyggju ógjörningur víðast bvar hjer
á landi. Úr því kjósendur eru ekki vanir að sækja kjörfund-
ina sjálía nema úr nágrenninu við fundarstaðinn, má nærri
geta, að það væri ofætlun, að menn færu að gjöra sjer ferðir
hvora ofan á aðra, ef til vill margar dagleiðir. Heldur væri
takandi í mál, að þingmannsefnið ferðaðist um kjördæmið á
undan kosningunni og lofaði þeim, sem vildu, að hafa tal af
sjer, eða hann sætti færi að hitta marga kjósendur sainan í
einu, svo sem við kirkju, og flytti þá erindi fyrir þeim.
Uagiiiálastaði' og eyktarstaíír.
Sem kunnugt er, kannaði Leifr, son Eiríks rauða, íslenzkr
maðr, fyrstr land það í Ameríku, er liann kallaði Vínland.
Hafn og Finnr Magnússon hafa í Antiquitates Americanae,
Gronlands hiuoriske Mindesmcerker og í Annaler for nordisk
Oldlcyndighed 1840—1H41 reynt tii að kveða á, hvert land í
Ameríku það iand hafi verið, er Leifr kallaði Vinland. J>eir
hafa ætiað, að Leifr hafi lent í Ameríku milli 41. og 42. stigs
norðrbreiddar, og ráða þeir það einkum af þessum orðum í
Grœnlendingaþætti (Flateyjarbók I 53930); »Sól hafði þar (o:
þar sem Leifr og félagar hans höfðu gjört sér búðir) eylctar-
stað ok dagmálastað um skammdegi«. Hér er komið undir,
hver merking er lögð f orðin skammdegi, dagmálastaðr og
eyktarstaðr. Menn hafa tekið hér orðið skammdegi i sömu
merkingu og skemstr dagr, og er líklegt að það eigi að
merkja það hér; enn eigi er það alveg víst, þvíað skammdegi
merkir venjulegu þann tíma ársins, er dagar eru skammir og
getr innibundið 3 eða 4 mánuði. Menn hafa sagt, að sól i
dagmálastað samsvaraði kl. 7 '/2 f. m. og sól í eyktarstað
samsvaraði kl. 4‘/2 e. m. Skemstr dagr við Leifsbúðir í Vín-
landi haft því verið 9 tímar, og eftir þessu hafa menn útreiknað
norðrbreidd staðarins, er hafi verið 4l°,24',10". J>að er Finnr
byskup Jónsson, sem hefir gefið orðunum dagmálastaðr og
eyktarstaðr hina fyrrnefndu merkingu; enn skýring hans styðst
við þenna stað í Snorra Eddu I 510 (á 103. bis. í útg. Svein-
bjarnar Egilssonar): Frá jafndægri er haust, til pess er sól
sezt í eykðarstað; pá er vetr til jafndcegris; pá er vor til
fardaga; pá er sumar til jafndcegris. Nú segir Finnr byskup
í kirkjusögu sinni I 155, að sól gangi undir í Skálholti kl. 4'á
e. m. 17. október eða eftir öðrum reikningi 10. nóvember
(4. Idus Novembr.); enn um það leyti byrji vetrinn; og eftir
hinu sama hafi menn tekið í Reykholti, þar sem Snorri hafi
að öllum líkindum samsett Eddu. Sól í eykðarstað sé því sama
sem kl. 4'/a e. m.; eykt sé sama sem nón eða kl. 3. e. m.,
enn eykt sé einnig þriggja stunda tími, er nái frá kl. 1 '/2—
4 '/2, 0g eyktarstaðr sé endir þessa tíma = kl. 4'/2 e. m.
Dagmál segir hann að einnig hafi tvær merkingar, 1) = kl. 9
f. m., og 2) = þriggja stunda tími frá kl. 7'/2 til 10'/2 f. m.;
í orðinu dagmálastaðr sé staðr = byrjun þessarar eyktar eða
þriggja stunda tíma. Að Snorri Sturluson hafi ritað alla
Snorra Eddu, svo sem hún er nú í handritunum, verðr alls
eigi sannað; og sé hin tilfœrðu orð úr Snorra Eddu upphaf-
lega rituð á einhverjum öðrum stað en Reykholti, þá verðr
víst eigi mikið af þeim sannað, þvíað á sama degi ársins
gengr sól undir á ýmsum tímum dagsins á ýmsum stöðum
eflir landslagi og breiddarstigi. Orðin dagmálastaðr og eykt-
arstaðr geta eigi heldr með nokkuru móti haft þá merkingu,
sem Finnr byskup leggr í þau. Staðr getr eigi haft tvær alveg
Frelsl og- íostiirjörð.
Eptir E. M. Arndt.
Og á þessum tímum eru upp risnir kaldbrjóstaðir og volaðir
vitringar; þeir segja í tómleik hjarta síns:
■•Fósturjörð og frelsi! ekki annað en orðin tóm, glymjandi
Isljómur og hvellandi bjalla til þess að ginna glópinn. Fóstur-
jörð mannsins er þar, sem vel fer um hann, og frelsi hans
blómgast bezt þar sem minnst þjakar að honum».
J>essir menn eru eins og skynlausar skepnur; þeir hugsa
ekki um annað en magann og fýstir sínar. J>eir hafa aldrei
orðið varir við vorblæ hins himneska anda.
þeir kýla vömbina eins og skepnurnar, og trúa hvorki
nje treysta á annað en það sem vitum þeirra er þægilegt.
J>ess vegna býr lygin sjer hreiður í hjegómaþvættingi
þeirra, og hefud lýginnar fæðist úr kenningum þeirra.
Skepnurnar unnast; en slíkir menn kenna aldrei áslar;
þeir bera að eins utan á sjer mynd guðs og innsigli guðlegrar
skynsemi.
En manninum er ætlað að elska fram í dauðann, og að
skilja aldrei við það sem hann ann.
J>að geta skynlausu skepnurnar ekki, því að þeim er
gleymigjarnt, og skepnur í manns mynd geta það ekki held-
ur, því að þær unna ekki öðru en því, sem vitum þeirra er
þægilegt.
J>ess vegna átt þú, maður! fósturjörð, helga storð, hjart-
fólgið land, er þú mænir jafnan eptir ástaraugum.
J>ar sem sól guðs skein fyrst á þig, þar sem stjörnur
himinsins lýstu þjer fyrst, þar sem reiðarþrumur hins alvalda
birtu þjer almætti hans í fyrsta skipti, og stormvindar hans skutu
þjer helgum skelk í bringu,— þar dvelur hugur þinn ástbundinn,
þar er móðurjörð þín.
J>ar sem þú sástí fyrsta skipti ástblítt mannsauglit lúta að
þjer í vöggu þinni, þar sem móðir þín hampaði þjer í keltu sjer
í fyrsta sinn, og faðir þinn rótfesti í hjarta þjer orð vizkunnar
og sannindí kristinnar trúar,— þar dvelur hugur þinn ástbund-
inn, þar er móðurfold þín.
Og þótt það sjeu berir hamrar og eyðilegar eyjar, og þú
eigir þar sambúð við örbirgð og armæðu, þú hlýtur þó að unna
landinu aiia daga þína; því að þú ert maður, og gleymir ekki því,
sem þú annt, heldur varðveitir það í hjarta þínu.
Frelsið er ekki heldur tómir draumórar eða helber hje-
gómi; í því magnast bugur þinn og manndómur og vís vitund
þess, að þú sjert kominn af hæðum.
Frelsi er þar, sem þú mátt lifa svo sem hugprúðum mönn-
um líkar ; þar sem þú mátt búa við lög og landsiðu feðra
sinna ; þar sem þú ert sæll við það, sem fornfeður þínir nutu
sældar við; þar sem enginn erlendur böðull á yfir þjer að segja.