Ísafold - 11.03.1875, Blaðsíða 1

3Kemur út 2—3 á mánuði,
• 32 bluð alls um árið.
Forngripasafnið.
, Askorun.
Eins og Ðestum íslendingum er kunnugt, var fyrir 12árum
stofnað íslenzkt forngripasafn lijer í Reykjavík fyrir gjafir ein-
stakra rnanna. Enila þótt efni safns þessa hafi að kalla engin
verið og það lítinn styrk fengið, uns stjórnin uú hin síðustu
árin hefir veitt því nokkurn styrk1, þá hefir það þó allt um það
aukizt vonum fremur, svo að það á nú alls 1028 hloti.
Safn þetta hefir hingað til verið geymt á dómkirkjnlopt-
inu, en nú er það orðið svo mikið, að þar er eigi rúm lengur
lianda því, auk þess sem geymslustaður þar hvorki er góður
nje hentugur, þar sem ryð sækir þar mjög á hluti, sem af
járni eru, svo að ef safninu bætist eitthvað hjer eptir, er eigi
auðið að korna því öðruvísi fyrir, en raða því niður í kassa.
Nú er það auðsætt, að ef safnið á að geta orðið að tilætluðum
notum og geymast vel, þá verður að hafa rúmgóðan og hent-
ugan stað handa því, en hann er enginn til, sem stendur.
Þetta er mönnum þegar ljóst orðið, og því hafa 5 heiðurs-
menn á Norðurlandi ritað áskorun til íslendinga, sem prentuð
er í 13. ári Norðanfara, 45.—46. blaði, að skjóta fje saman
til þess að reist verði hæfilegt hús handa safninu, og eptir á-
skorun til eins af oss, sem hjer ritum nöfn vor undir, höfum
vjer gengið í nefnd, til að taka á móti gjöfum þeim, sem gefnar
kunna að verða til þessa fyrirtækis, og ávaxta þær eptir ástæð-
um, uns svo mikið er safnað, að hæfilegt hús verði reist handa
safninu. Vjer itrekum því hjer með áskorun hinna áðnrnefndu
5 manna í Norðanfara, að skjóta fje sarnan í þessu skyni, og
senda einhverjum af oss undirskrifuðum, og munum vjer gjöra
grein fyrir því fje, sem til vor kemur, og ávaxta það, uns á
því þarf að halda.
Reykjavik, 6. dag marzmánaðar 1875.
H. Kr. Friðriksíon. Magnús Stephensen. Jón Arnason.
1) 1870 veitti stjórnin safninu 500 rd. styrk, 1873 200 rd. og 1874
100 rd„ sjá Stjórnartíðindi 6. blað, 37. bls. neðanmáls.
Járnbrautin og kirlijugarðurinn.
Eptir
Björnstjerne Björnson.
(Niðurl.) Hún kom þangað sem hann var og settist eða rjettara
sagthnje niður rjett fyrir framan hann: «Guð náði mig! nú held
jeg að við höfum fengið nóg af járnbrautinni þeirri arna!» —
«Járnbrautinni?» spurði þórður, en óðara en hann sleppti orðinu
skildi hann allt í einu, hvernig á öllu stæði; það var auðskilið:
það voru neistarnir úr gufuvagninum, sem höfðu hrokkið í trje-
spænina við nvja þilið. Hann sat hljóður og höggdofa, konan
þorði eigi að yrða á hann, en var að reyna til að hlúa að
honum. Hann skipti sjer ekkert afþví; en þegar hún lá þarna
á hnjánum fyrir framan hann og var að breiða ofan á fæturn-
ar á honum, lagði hann hendina á höfuð henni. Ilún fieygði
sjer undir eins í fangið á honum liágrátandi. þórður fann,
hvað henni bjó innanbrjósts og mælti: «þú ert eini vinurinn,
sem jeg á». þessi orð þótti henni svo vænt um, að hún hefði
viljað vinna til að missa bæinn með öllu saman fyrir þau. Hún
herti upp hugann, og sagði nm leið og hún stóð upp: «Afþví
að enginn nema jeg skilur, hvernig þjer er varið». þá bráðn-
aði bart hjarta, tárin hrundu niður eptir kinnunuin á honum,
þar sem liann sat og hjelt um hendina á konu sinni.
Nú varð þeim ekki mikið fyrir að tala hvoru við annað,
og mátti svo að orði kveða, að hvort segði öðru allan huga.
Eoks mlnntust þau á, hvernig allt hefði atvikast þarna um nótt-
ina, eða rjettara sagt: hann þngði, en hún sagði frá. Akra-
17
Kostar 3krónur árg. (erlendis J
4kr.), stök nr. 20aura. AO í O.
Til Islendings. —Hið nýja blað «fslendingur», af-
sprengi Tímans eða Tíminn apturgenginn, sem bróðir vor __
þjóðólfur kallar haiin á skáldamáli sínu, er þegar tekinn til að / ho
starfa að hinu stórkostlega ætlunarverki sínu: að gefa út aptur
«smásögurnar» í Nýju Sumargjöfinni, og fræða heiminn um,
hvernig ísafold gengur út. Af smásögunum er þegar komin
út sú um Guð í brísskóginum (sjá Sumargjöf 1859, bls. 67),
og af sögunni um hitt er búið að fara yfir eina sveit, sem ekki
er að vísu nafngreind, en skyldi nokkrum verða vandræði úr
að grafa upp nafnið, þarf ekki annað en spyrja þá, sem hafa
vísindalega vissu fyrir uppruna allra skapaðra hluta, þar á meðal
fyrir upptökum nýnefndrar apturgöngu; þeirra er ekki langt
að leita, svo sem mörgum mun kunnugt. Og eins og ætlun-
arverkið er mikilfenglegt, að því skapi er tilgangurinn háleitur
og veglegur. þetta er nauðsynlegt að taka fram með berum
orðum, vegna þess að ekki er trútt um, að sumum hafi orðið
á að misskilja frásöguna um viðtökurnar á ísafoid á þá leið,
að þeir hafa haldið, að þetta væri ekkí annað en algengur
prangarahnykkur, likt og þegar einn kaupmaðurinn segir, að
enginn vilji sjá klútana, sem hinn hefir á boðstólum, en bætir
við, að allir sækist eptir sínum. Til þess að ganga úr skugga
um, að þetta sje misskilningur, þarf ekki lengra að fara en að
taka eptir því, að þessa viðbót vantar einmitt hjá ísiending, og
hefði þó verið hægt að hafa hana, þvi að svo kvað eptirsóknin
eptir honum vera mikil í nefndri sveit, að eptir sögn hafa t.
d. landsetar prestsins sótt um, að blað þetta yrði látið fylgja
ábýlum þeirra eins og innstæðukúgildi, og munu þeir hafa
fengið ádrátt um það.
Söguritarinn í íslendingi er, eins og nærri má geta, ekki
andalaus annálaritari, sem romsar upp blábera viðburðina hugs-
unarlaust, í eilífum þurraþembingi, heldur hefir hann öll ein-
kenni mikilla sagnaspekinga, sem rekja með frábærri snilld og
skarpleik undirrót, aðdraganda og afleiðíngar viðburðanna, sem
þeir segja frá. Hann lætur sjer eigi nægja að herma blátt á-
fram þau tíðindi, að fáir kaupi ísafold þar í sveit, heldur leiðir
hann rök að, hvernig á því standi. það kemur fyrst ogfremst
af því, að hún fæst við kukl og særingar; kvað henni einkum
Iínútur hafði sjeð eldinn fyrstur, vakið upp allt heimilisfólk sitt,
sent stúlkurnar á bæina í kring, en farið sjálfur með piltunum
og með hesta yfir að Ilaugi, þar sem eldurinn var. þar voru
allir í fasta svefni. Iínútur hafði síðan sagt fyria hvernig slökkva
skyldi og bjarga fólkinu, og borið þórð sjálfur úr eldinum, og
farið með hann í skjól, — út á kirkjugarðinn.
Og meðan þau voru að tala um þetta, kom maður á vagni
upp göturnar, og heim á kirkjugarðinn. það var Knútur. Hann
hafði sótt heim sparivagninn sinn, þann sama og þeir þórður
höfðu svo opt ekið í saman á hreppsnefndarfund. Nú átti
þórður að fara upp í til hans og aka heim með honum. þeir
rjettu hvor öðrum hendina, annar sitjandi, hinn standandi; »nú
máttu til að koma með mjer», mælti Knútur. Fórður svaraði
engu, en stóð upp, þeir fylgdust að vagninum, Ivnútur hjálp-
aði þórði upp í og settist síðan hjá honum. Hvað þeir tölnð-
ust við á leiðinni heim að Ökrum eða í litlu stofunni þarjþeir
sátu þar fram á morgun daginn eptir), veit enginn. En upp
frá þeim degi voru þeir allt af saman, eins og forðum, og
máttu varia livor af öðrum sjá.
það sjest bezt hvað í manninn er varið, þegar ólánið sæk-
ir hann heim. þess vegna tóku sveitarmenn þórðar að sjer
að byggja upp bæ hans, og það svo mannlega, að jafngóð
húsakynni og skrautleg voru eigi til í öllum dalnum. Hann
varð hreppsnefndaroddviti aptur, en hafði nú Akra-Knút hið
næsta sjer. Hann Ijet hann njóta þess sem hann átti, gáfn-
anna og brjóstgæðanna, og upp frá því bar þeirn aldrei á
milli.
Fimmtudag 11. marz.
18