Ísafold - 26.07.1875, Blaðsíða 1

ÍKemur út2—3 ámánuði. Kostar prjár krónur um) , , iSkrifstofa Isafoldar erí húsinu nr. 1 á HlíÖarhúsalandi) *
14. árið (32 blöð), stök nr. 20 aura. Ársverðið greiðist í> 26. jllll. j(Doktorshúsi). Auglýsingar eru teknar í blaðiðí lO/O.
’ (kauptíð, eða f>á hálft á sumarmálum. hálft áhaustlestum.) (fyrxr 10 aura smáleturslínan eða jafnmikið riim. I
E 1 (1; o n i u.
Jafnvel þótt blöð vor hafi þegar fært lesendum sínnm all-
greinilegar sögur af eldganginum nyrðra í vetur, vonum vjer
að inönnum þyki ekki of aukið aðalskýrslu þeirri, er hjer fer á
eptir, frá skilríkum greindar- og fróðleiks-manni, sem á heima
nálægt eldstöðvunum og veitt hefir eldganginum nákvæma ept-
irtekt:
«Hinir sífelldu jarðskjálflar, sem gengu hjer f Norðurlundi,
frá því fyrir jól og til þess í ofanverðum marzmánuði, hafa
eflaust verið undanfari þeirra fádæma, setn síðar eru fram kom-
in, og þó einkanlega staðið í sambandi við Dyngjufjallagosið,
sem jeg hlýt að leiða hjá mjer að skýra nokktið frá, vegna
þess að enginn maðtir hefur komið nálægt því síðan þeir 4,
sem gengu suðttr í velur, og skýrt er frá í blöðunum Norð-
anf. og ísafold. í’ar rýkur að kalla má í sífellu og síðan vor-
sði stendur reykurinn langtum hærra og nokkru vestar en í
(Vetur, en ekki hef jeg hevrt þess getið, að nokkur haft sjeð
iþar eld. Eigi að síður stendur mönnum ótti af þeim, er það
er haft fyrir salt, að þau (Dyngjufjöll) hafl sent hina skelfilegu
plágu yfir Múlasýslurnar, sem alkunnugt er orðið. Er það mik-
il Guðs mildi, að hjá oss, sern búom langtum nær, skuli enn
ekki hafa fallið nein aska svo teljandi sje.
Þar er þá til að taka, að hinn 18. febr. voru menn á
ferð austur yflr svokölluð Mývatnsöræfl, sem er að meiri hluta
grasi og víði vaxið flatlendi, er liggur milli Mývatnssveitar að
vestan, og Jökulsár í Axarflrði að austan, fulla þingmannaleið
úr sveitinni austur að ánni. — t'essir menn vissu ekki fyrri
til, en þeir sáu á vinslri hönd við sig, svo sem % mílu frá
sjer, gjósa upp á svipslundu ákaflega mikinn reykjarmökk, og
svo þar á eptir eld. Jafnvel þó mönnum yrði hjer nokkuð
hverft við, er þessi frjett kom, mun þó lítið hafa kveðið að
þessu gosi, í samanbtirði við hin síðari undrin, því varla sást
nje heyrðist til þess hjeðan úr sveit; 6 dögum síðar fóru menn
að skoða það nývirki, er gosið hafði eptirskilið, og skýrt er
frá í Nf. nr. 13. Nú leið og beið og bar ekki neitt á rteinu,
til þess að kveldi hins 10. marz; þá levndi sjer ekki að mikið
meira var á ferðum en fyrri, og er skýrt nákvæmlega frá því í
Nf. nr. 16—17, nema hvað þar er meinleg prentvilla (á 33.
bls. 2. dálki 4. línti að neðan er 20, á að vera 200). Svo mun
að vísu naumast hafa alveg dottið niður gos, þó ekki bæri
mikið á því, hingað að sjá eða heyra, fyrri en þann 18. s. m.
t*á um kveldið í heiðskíru veðri, litlu fyrir sólsetur, þutu upp
á svipstundu 4—5 reykjarstólpar með litlu millibili, nokkru
sunnar en fyr, nefnilega framan við allt haglendi, suður undir
Ódáðahrauni, en í rjettri slefnu frá hinu á Dyngjufjöllum, og
þá heyrðust nú fyrst hingað undra miklar dunttr og
dynkir. fegar kvöldaði gjörði reykurinn þoku- eða ský-band
fyrir ofan fjallabrúnir, sem náði yfir l/4 hluta sjóndeildarhrings,
en uppkomu-kúfarnir urðu glóandi rauðir stólpar; var það all-
merkileg sjón. Næsta dag fóru 2 menn að skoða þetta gos,
og ætla jeg að þeir hafi sjeð mest allra slíkra skoðenda; þeir
komu þar ( rökkri, í (eptir, sem þeir gizkuðu á) 150 faðma
fjarlægð, því þeir þorðu ekki að ganga nær fyrir óhljóðtim,
hita og birtu. Nú hjeldust gosin til og frá, með litlu eða engu
millibili, en ekki feikileg, þangað til 23. marz, að fram úr
keyrði. l’elta gos var norðar og þá nær, sem sje rjett um
þjóðveginn, sem liggur yflr öræfin hjeðan austur í Múlasýslu,
og eru taldar nær 4 mílur vegar af frá Reykjahlíð, þegar þarna
kemur, en varla 2 þaöan að Grimsstöðum á Fjöllum, og þó
heldur skemmra til sumra bæja á þeim svo nefndu Hólsfjöll-
tim, enda miinu þessi þrálátu undur, ásamt jarðskjálptunum,
sem líka kvað mest að þar, hafa gjört fólkintt veturinn heldur
leiðinlegan. Þennan seinast nefnda dag kvað eldgangur hafa
skarað fram úr, og 40 eldar sjezt uppi, stærri og smærri —
IJm páskaleylið og næstu viku á eptir láu gosin niðri að mestu
105
eða öllu, einmitt þegar Dyngjufjöllin ljelu verst, og skirptu
austtir. þá var hann hjer á útsunnan (páskadagana), og heyrð-
ust miklir dynkir í suðri. Hinn 4. apríl kom aptur upp eldur
á öræfunum, sem mikið heyrðist til, nál. því sem eldttrinn var
18. marz. Hinn 5. fjell hjer ofurlítið öskuryk, sem ekki er að
vita hvaðan var. — Nokkrir fóru austur þann 6. til að skoða
það gos, og skýrir einn þeirra frá því f Nf. nr. 20. — Að
kveldi liins 8. (afmælisd. konungs) og fyrri part nætur, var hið
skrautlegasta útsýni til austurs, eldruuður bjarmi upp á hálopt
en þó mislitt eplir skýjalögum, og allt frá landnorðri til land-
suðurs ; birta var hjer í húsum sem af tunglsljósi, en ekki
ætla jeg að eldur væri þá f mesta lagi uppi, heldur mun þetta
hafa orsakast af þvf, að loptið var hlaðið þíðuskýjum, sem
voru svo hátt og fjarri, að Ijóshliðin vissi hingað, eða skiljan-
legra: þau voru hinumegin við eldinn. Hinn 10. aprll kom enn
eldur nálægt eða í sama stað og 10. marz; sá eldur datt
snögglega niður næsta dag, en kom aptnr 20. s. m. og var þá
einna stórkosllegast að heyra eldganginn, því glöggt heyrðu
menn hann hjer í húsum inni. Það gos var ttppi til þess 24.
Síðan hefur verið kyrrt.
Hjer að framan er þá drepið á hið minnisstæðasta af þvf
er fratn hefir farið á Mývatnsöræfum, og skal eg þá í stuttu
máli geta þeirra stórgjörðu vegsummerkja, sem eptir standa.
Er þá fyrst hið nýja hraun, sem enginn hefur enn
skoðað svo, að nákvæmlega sje kunnug stærð þess, en álitið
er, að það sje hátt á 3. mílu á lengd, sumstaðar nokkuð á
annað 1000 faðma hreitt, og á öðrum stöðum eða að minnsta
kosti f einunt stað ekki nema 5—600, en þar hjá liggja úr
því miklir tangar í ýmsar áttir. Syðri hluti þess (nálægt helm-
ingi) liggur yfir hagleysum, en nyrðri hlutinn yfir góðu af-
rjettarlandi, sem til heyrir Reykjahlfð, og er að vísu ekki stórt
svæði í samanburði við það, sem eptir er af þessum víðlendu
Austurfjöllum, sem tíðast eru nefnd svo hjer, jafnvel þó þar
sje sljettlendi að mestu. — Hraunið er fjarska- þykkt, stór-
kömhótt, hröngulslegt og laust í sjer, svo mjög illt er að
ganga yfir það, þó það annars væri fært fyrir hita, sem varla
er sumstaðar enn þá, og varla mun nokkur skepna, sauðfje eða
hestar, fara sjálfráð á það. Hraunið er hvítflekkótt yfir að
líta, sem virðist vera af gttfu, sem fest hefur sig á þvf, og
sumstaðar er brennisteinslitur á þvf. — þá er í öðru lagi
að minnast á eldborgir þær, er standa upp úr þessu hrauni,
eins og dálítil fell, í miklum þyrpingum, en þó hjer um bil í
beinni línu frá suður-útsuðri til norður-landnorðurs, einmitt
eins og allar gjár hjer í sýslu stefna, og eins sunnanlands (Al-
mannagjá). Eldborgir eru annars alkunnar hjer; það er fullt
af gömlum eldborgum hjer í Mývatnssveit. l'ær eru, eins og
kunnugt er, kringlóttir hólar eða fell með djúpri kvos í miðj-
unni (gígnum). En eldborgirnar nýu á Mývatnsöræfum eru
nokkuð öðruvísi. þær eru svipaðar skeifu f lögun. liraunið,
sem vall út úr gfgnum, hefir myndað sljettan farveg út frá
honum á einn veg, og heflr flóð það borið með sjer burtu
það, sem í því lenti af því, sem spýzt hefir beint í lopt upp
og jafnan kemur hálfstorkið niður aptur og hrúgast upp f
kringttm gýginn. — Þá er hið þriðja, vikrið, sem liggur yfir
hraunintt langar leiðir frá og spillir haganum. Það mun vera
sumstaðar hálf míla eða fullt það frá gígunurn. Sprungur og
jarðföll er það, sem ekki gjörir minnst óhagræði, því hættur
fyrir fjenað eru meiri en áður, einkum í snjó, og þjóðvegur-
inn yfir öræfin liggur nú undir hrauninu, þarsent það er breið-
ast, svo það er farið kippkorn norður fyrir endann á þvf.
Þar eru sprungur mjög varasamar fyrir hesta. Sumstaðar eru
þessar sprungur 3 álna breiðar, sumstaðar er jörð fallin niður
öðrutnegin við sprungurnar, svo gjáveggir hafa myndast fullar
2 mannhæðir. Þetta mátti einkum sjámilli gosanna; hvarf það
optast allt aptur undir hraunið. Og er þá hinu merkasta lýst
106