Ísafold - 22.02.1876, Blaðsíða 3

11
sínum? Stiptsyfirvöldin segja, að þeir
sem hafaskepnur og heyskap fyrirþær,
cf að þeir eru í skiptitíund, hljóti að
hafa talsverðan pening, sem naumast
yrði framfleytt nema á afnotum ein-
hvers jarðarparis til beilar og slægna,
en það liggur fyrir utan hið nmrædda
spnrsmál, hverjir húsmenn hafa afnot
einhvers jarðarparts, heldor er spurt
um, hvort þeir, sem þessi afnothafa, sjeu
skyldir að greiða presti heytoll, og það
gcta eins verið þeir, sem eni innan skipti-
tíundar og i lienni. — Eg álit óþarft
að fylgja lengur röksemdafærslu stipts-
yfirvaldanna, með því að landshöfðing-
inn hefir lagl þann skilning í hana, að
hún hefði ekkert að þvða, heldur helðu i
þau með úrsktirði síntim látið það álit j
sitt f Ijósi, að svo me<ji veru, að
prestar krefji þá húsmenn um heytoll,
sem liafa afnot af jörðu fyrir málnytu
og annan pening, er þeir hafa sjer og
slnum til framfæris, og hann finnur
ékki ástæðu til að breyta þcssum úr-
skurði stiptsyfirvaldanna I brjefi þeirra
frá 1. febr. 1869. En ef að prestar
megja krefja tjeða húsmenn um hey-
loll, þá er vitaskuld, að þeir eru skyld-
ugir tll að greiða hann, þvi háyfirvöld-
in munu ekki leyfa embættismönnum
að heimta aðrar tekjur en þær, sem
gjaldþegnarnir eru skyldir til að greiða.
í’ó að nmboðsstjórnin, scm ieggur úr- i
sknrð á þau mál, sem undir hana eru j
borin, sje ef lil vill ekki skyldug til að I
færa ástæður fyrir úrsknrðum sfnum,
þá virðist það vera samboðið frjálslegri
stjórn, að þeir gjöri það, og landshöfð-
inginn mun einnig vera samdóma þessu j
áliti, því hanu tilfærir nokkrar ástæður
fyrir þessum optnefnda úrskurði sfnum,
en því miður eru þær ekki eins Ijósar j
eða liðlega framsettar og menn hefðu
kosið. Hann segir, að ákvarðanir þær, j
sem lijer komi til greina, komi ekki í
bága við þetta álit; enda eru þær ekki
alveg samkvæmar. t'etla enda mun nú
eiga að þýða sama og danska orðið
endda, en það er ekki haft í þeirri
merkingu í islenzku; það er Ifka lin á-
stæða að byggja álil sitt á, að ákvarð-
anir þær, sem hjer koma til greina,
komi ekkiíbága við þetta álit, og hefði
verið óskandi að landshöfðinginn helði
framsett ástæður sfnar ákveðnar en
þctta.
í pínings-dómi frá 1489 get eg
cðli spænskra kvenna að gjöra hvorki
að heyra nje sjá, ef þeim eru fiuttir
fagrir mansöngvar og sýnd önnur ást-
armerki. t’essi imyndun gjörði honum
þungt í skapi. þetta var eins og svip-
legur endir fagurrar draumvitrunar.
Ilann hafði aldrei áður kennt nokkurs
neista af því, scm kallað cr ást; og
með því að morgundraumar hennar eru
jafnan sælumiklir, vildi hann feginn
hafa fengið að sofa lengnr.
«En hvað kemur mjer við, hvern j
henni lízt á?» hugsaði hann; «jeg á |
ekkert tilkall til áslar hennar, og jafn-
vel ekki til kunningsskapar við haoa.
llversu má jeg vita, hvort Inin er mak-
leg ástar minnar? Og þó svo væri,
ætli muni þá ekki inetjast ást jafn-
prýðilegs riddara og þetta, með gim-
steinana, ællgöfgina og óhræsis söng-
inn þann arna? Ilvaða heimska er þetta
í mjer! Jeg má til að fara að vitja
bókanna minna aptur. Lesturinn, lest- j
nrinn mun skjótt lækna þessa höfuð- ;
óra».
En því meir sem hann hugsaði,
þess meiri ógöngnr komst hann i. Nú
bæltisl þaö ofan á allar torfærurnar, er |
enga ákvörðun fundið, er hjer geti
komið til greina, og að minnsla kosti
J er ekkert í dóminum, er komi i bága
j við áður greindan úrskurð landshöfð-
I ingjans. þar á móti fmnst mjer að
{ presta og lögrjettumannadómur 1510
j eigi hjer fyllilega við. Stefán biskup
útnefndi þenna dóm til að skoða og
rannsaka og Ieggja fullnaðar dóm á þá
ákæru, sem sjera Jón þorsleinsson
kærði til þorgauts þórðarsonar, um þá
hjáleigumenn, scm hann liafði á sinum
garði, að hann vildi og sagði svo, að
að eigi gildist nje gjaldast skyldí meir
en einn heytollur af hverju byggöu
bóli. Dómnr þessi litur því ekki e i n-
gö ngu — eins og sliplsyfirvöldin
segja — til hjálegubænda, heldur
verður spursmálið yfirgsipsmeira o: um
það, hvert heytollsskyldan eigi að vera
buudin við hverja jörð, einsog t. a. m.
Pjeturs- eða Mariulömb, eða við þá
sem búa á jörðnnni og hafa afnot
hennar. Dómurinn ber það lika með
sjer, að dómendurnir hafaskoðað hann
þannig: «En oss leizt svo öllum eptir
vorri klárri samvizku, að svo mundi
þurfa Guðs við fátækir sem ríkir, og
enn af því, sakir ómaks þess, er prest-
urinn þyrfti fyrir þeim að hala og
þeirra fólki, svo sem fyrir öðrum mönn-
um; því dæmdum vjer með fullu dóms-
atkvæði, sem slanda skyldi manna á
milli um aldur og æfi, að allir þeir
skyldu gjalda greindan þingaloll, sem
að f búskap aœri og grasnytjar hefðu,
sem er lamb að fóðra eða gjalda hey,
eða gjalda þá peninga, sem f fullum
aurum stæði». Hjer eru orðin almenn
t, a. m. «allirþeir«. Hvað er
þá þýðing þessa orðs að vera í búskap o:
liafa húskap, búa. Að búa getur þýtt
tvennt. I.) að hafa jörð til ábúðar og
umráða, eða jarðarpart eða hjáleigu,
vera bóndi, því er sagt að menn bregði
búi og fari í húsmennsku o. s. frv.,
að þetla sje ckki þýðing orðsins hjer,
sýnir orðið sem á eptir fer, eða
grasnytjar h ef ðu , því j)að var
! þá óþarft, með því að hver bóndi hefur
grasnytjar. 2.) þýðir að búa, að vera á
; sjálfs síns kosti fyrir sig og hyski sitt;
þvf er sagt um menB f kanpstað, í því
eða þvi húsi, og húsmenn, að þeir búi
í þeim eða þeim bæ, koli eða búð,
hvort sem þeir hafa þar nokkra gras-
nyt eða ekki; að búa er því yfirgrips-
1 hin heillaða mey var nm horfin á allar
Inndir, að annar kom til sögunnar og
ætlaði að ná f hana. Við það var sem
honum fyndist eun meira lil hennar
koma, og mætli hann enn síðnr af
henni sjá. |>að var dálílil huggun, að
hann sá, að ástamáli hins ókunna ridd-
ara virtist enginn gaumur gefinn frá
turninum. Ljósið í glugganum var
slökkt. Tjaldinu fyrir glugganum var
ekki hreift, og ekki sást nein af hin-
um venjulegu vfsbendingum um, að
mansöngurinn væri vel þeginn.
Riddarinn var enn nokkra stund á
vakki kringum turninn, og söng nokkra
áslark\iðlinga, svo lipurt og hjarlnæmi-
lega, að Antonio var nóg boðið ; loks
labbaði liann þó burt. Stúdentinn varð
eplir og stóð með krosslagðar hendur
upp við stólpabrolið; var hann að berj-
ast við að siíta sig burl, en það var
eins og hann væri heptur ósýnilegum
fjötrum. «|>etta er i síðasta sinni»
sagði hann við sjálfan sig; «jeg má til
að njóta draumsins ofurlitlu stnnd
enn •!
fegar hann renndi augunum svo
sem að skilnaði yfir húsið og lurninn,
! meira en að hafa umráð einhvers jarð-
! arparts til beitar og slægna.
(Framhald sfðar).
— Fjárkláðinil. Hinn 17. þ.
i m. átli hinn setti lögreglusljóri í kláða-
I málinu, herra Jón Jónsson riiari, fund
j hjer í bænum við kláðabreppstjórana
í í Kjósarsýslu, Seltjarnarneshrepp og
; Álptaneshrepp, ásanU dýralækninum og
j baðstjóra í Iieykjavík, herra Itjarna frá
, Esjnbergi, til þess að ráðgast um fram-
kvæmdir f kláðamálinu f þessum svo.it-
' um það sem eptir er tilvorsins. Eptir
j nokkrar umræður varð niðurstaðan sú,
i að halda skyldi áfram hálfsmánaðar-
skoðunum á öllu fje til \ertiðarloka
j (Krossmessn), og síðan sknli baða allt
fje f einu þegar það er komið úr iillu,
j en hafa á þvf stranga heimavöktun
' þangað til, á ám þangað til lOvikur af
| sumri. f>á töldu og fundarmenn nauð-
synlegt, að bannaðir væri fjárrekstrar
hingað með skurðarfje úr Korgarfirði,
og gaf amtmaður samdægurs út slikt
bann.
Sjálfsagt þykir, að sams konar bann
! verði lagt á fjárrekstra úr hinum sjúkú
| sveitum f Itorgarfirði suðnr f eða snð-
| ur yfir hinar ósjúku sveitir þar f sýslu.
í dag fer Jón ritari af stað auslúr
yfir wfjall til þess að eiga fund við
j kláðahreppsijórana f Árnessýslu, eins
og þann i Reykjavík, og líla eptir
j framkvæmdum á fyrirskipuniim sínum.
— l>jóð«lfiir. í ávarpi til kaup-
j endanna f siðasla bl. f>jóðólfs kveðst
j úlgefandinn muni þegar vorar laka að
gefa út viðaukablöð, I á mánaði að
minnsta kosti, með auglýsingum, þakk-
arávörpum og þess háttar (dómaskýrsl-
um, reikningum o. fl.), Ifkt og Norðan-
fari hefir lengi gjört, enda er orðin
mikil þörf á því, þar sem þakkarávörp
og anglýsingar o. fl. þess konar tekur
j nú orðið upp V5—1/4 af öllu rúminu
í blaðinu um árið. «Aukablöð þessi
verða ekki send kaupendum J>jóðólfs
alveg gefins, heldnr mnn það verða
prentað á hvert blað, sem útgefandinn
| verður við að bæta þá borgun, sem
I liann hefir fcngið fyrir auglýsingar
j sama blaðs».
í niðurlagi máls síns lælnr útgef-
andinn í Ijósi undrun síua yfir, að svo
fáir hjer sunnanlands verði til að styðja
varð Iiann var hins kynlega Ijósagangs
f turninum, er hann hafði sjeð áður.
Ljósið gjörði ýmist að glaðna eða
dofna, eins og fyr. Reykjarmökk skaut
í lopt upp, og sveif f dimmum bólstr-
um yfir turninum. Var auðsjeð, að
| hinn gamli maður mundi vera að fást
; við eitthvað af þvf, sem hafði komið
nágrönnum hans á þá trú, að hann
væri galdramaður.
Allt f einu brá upp blossandi birlu
í herberginu. Sfðan heyrðist hár hvell-
ur, og þá sló öllu niður í rauðleita
glóð. Maður sást koma út i gluggann.
Ilann hljóðaði ákaflega, sem væri hann
! altekinn af hvorutveggju: hræðslu og
i harmi. Hann hvarf jafnskjótt aptur, og
j í sama bili gaus út megn logi, með
j miklum reyk. Anlonio flýtti sjer að
dyrunum, og barði á þær af alefli. En
J enginn lauk upp, og heyrði hann ekki
i annað en hræðilegt kvein inni. Rjeð
i hann af því, að kvennfólkið mundi vera
: ba>ði Iryllt og agndofa af hræðslu.
Hann færðist f ásmegin og fjekk brotið
upp dyrnar.
(Framhald síðar).
!