Ísafold - 25.04.1876, Blaðsíða 1

á « o f o l b.
III
Priðjudaginn 25. aprílmánaðar.

Un» jireslamálið.
Eptir „iL—4.“
(Niðuriag). Uinn mikli þjóðmær-
ingur vor, herra Jón Sigurðsson, hefir
fyrir 30 árum ritað um kjör presta í
6. ári Njírra Fjelagsrila bls. 71—90, og
getum vjer ekki stillt oss um að taka
bjer upp nokkur orð úr þessari ágætu
ritgjörð, til að rifja upp fyrir mönnum,
hvernig hann hefir skoðað þelta mál.
Á bls. 72 stendur: «Allir hafa játað,
að kjör þeirra (prestanna) margra hverra
væri með engu móti viðunandi, að
menn þyrfti aldrei að vænta sjer góðra
presta, nema þeim væri sjeð fyrir sóma-
samlegu uppheldi, og að landinu væri
þó ekki á neinu meiri þörf en góðum
prestum, þar eð öll uppfræðing aiþýðu
er undir þvf komin, að þeir gjöri verk
sinnar kóllunar trúlega og kostgæfilega;
en á uppfræðingunni byggist öll and-
leg og líkamleg velferð þjóðarinnar. |>ví
getur og enginn sanngjarn maður neit-
að, að Islendingar eiga andlegu stjett-
inni mikið að þakka. þessi stjett hefir
að öllu leyti liðið blilt og strítt með
alþýðu, og hvað sem að ber, þá er hún
innanhandar með hjálp og ráð eptir
megni. Af prestinum læra flestir það
gott semþeirnema; til hans sækja þeir
ráð í andlegum og veraldlegum efnum;
hann er opt bjargvættur nauðstaddra,
læknir veikra, talsmaður fátækra og þeirra,
«em órjett líða; og því verður ekki neit-
að, að ‘andlega stjettin er þjóðlegasta
stjettináíslandi. Eðamundiþaðekki vera
að miklu leyti prestinum að þakka, að
alþýða á íslandi hefir jafnan fengið orð
fyrir, og með rjettu, að hún sje að
jafnaði betur uppfrædd en alþýða í
öðrum löndum. það er því auðsætt,
að íslendingar ættu, sjálfra s(n vegna,
að leitast við að gjöra kjör prestanna
svo viðunanleg, sem kostur er á eptir
ásigkomulagi landsins, og það er eng-
inn efi á, að það má takast, ef rjett er
farið með þau efni, 6em fyrir hendi
eru».
þannig leit þessi merkismaður á
þörfina að bæta kjör prestanna,
og það á þeim árum, þegar enginn
prestaskortur var, heldur var varla svo
rýrt brauð, að ekki væri undir eins
sótt um það, þegar það losnaði. Nú
er þörfln orðin margfalf tilfinnanlegri
og krafan til þess að kjör prestanna
sjeu bætt, bæði sökum þess að presta-
skorturinn er tilfinnanlegur orðinn, og
ekki úlit fyrir, ef ekkert verður að gjört,
að hann minnki, heldur miklu fremur
fari vaxandi, og einkurn þegar bætt
hafa verið Jaun annara embættis-
manna landsins, og landstjómin, sem
að miklu leyti er í höndum hins ráð-
gefandi og fjárráðandi aiþingis, ereptir
stjórnarskránni skuldbundin til aðvernda
þjóðtrú og þjóökirkju vora, og sjá henni
fyrir nógum og góðum kennendum og
sálusorgurum. Hvað á þá að gjöra til
þess að útvega prestastjettinni nægi-
legt lífsuppheldi ? í íljótu bragði kann
nokkrum að virðast, að bezta úrræðið
sje, að setja preslana á föst laun, og
þessi skoðun er ekki ný, því hún kom
fram á synodus 1852, og þá var valin
nefnd til að íhuga hana, en hún hefir
sem vonlegt var ekki fengið framgáng.
Vjer viljurn nú stuttlega skoða þessa
stefnu nákvæmar. Ef prestar eru settir
á fóst laun, verður annaðhvort eins og
stungið var upp á 1852 að selja öll
kirknagózin; en það mundi nú vera
líkt og að selja aðrar eignir landsins,
einungis til þess að landssjóðurinn
fengi nokkurt fje í bráð, en þegar það
væri upp gengið, yrði að leggja nýja
skatta á alþýöu, sem að sönnu ábatað-
ist við jarðakaupin, en mundi illa kunna
þessum nýu álögum. Peningar lækka
ávallt I verði, og svo mikið sem vant-
ar á, að kaupverðið fyrir kirknagózin
gefi nægilega rentu til viðurhalds presta-
stjettinni með fyrsta, verður það þeim
mun ónógara síðar meir. |>á er hitt
tiltækilegra, að landssjóðurinn tæki að
sjer þessar eignir kirkna- og presta-
kaila, og allar tekjur presta, nema þókn-
un fyrir aukaverk, en gildi svo prest-
unum hæfileg laun í peningum.
Nú eru á landinu, eins og áður er
sagt, 169 prestaköll, og vjer ætlum
fremurof lágt en of hátt í lagt, að ætla
hverju prestakalli í föst laun úr lands-
sjóði til jafnaðar 1600 kr., hvernig sem
menn vildu skipta þeim milli þeirra,
og er það samtals 270,400 kr., en fast-
ar tekjur allra prestakalla á landinu eru
á að gizka f60,000kr., og þó þær væru
nokkuð meira, þá þárf landssjóðurinn,
ef hann tekur þær að sjer, að gefa
talsvert af því I umboðs- og innheimtu-
laun, svo að ekki mundi veita af því,
að landssjóðurinn legði til ll0,000kr.;
en auk þessa yrði hann að taka að
sjer að veita ándlegrar stjettar persón-
um eptirlaun eins og öðrum embættis-
mönnum. En þetta verðnr landssjóðn-
um óbærilegt, með öllum þeim skyldum
öðrum, sem á honum hvíla. Vjer vilj-
um þvf heldur taka til þeirra úrræða,
sem stungið er upp á í Nýum Fjeiags-
ritum á áminnstum stað, og reyna að
útvega prestunum sómasamlegt uppeldi
með þeim efnum, sem fyrir hendi eru,
33
og svo, að lándsstjórnin þurfl ekki að
leggja prestunum svona stórkostlegt fje
úr landssjóði, og þótt lándssjóðurinn
þurfi áð leggja nokkrnm fátækum út-
kjálkabrauðum uppbót fyrst um sinn,
þá megi með tímanum láta prestana
komast af með tekjur þær, sfem þeiT
hafa af jörðum, sóknuhum og kirkjun-
um, ef lahdssjóðurinn einungiá ljettir
þeifri óviðurkvæmilegu byrði afpresta-
köllunum, að forsofga uppgjafapresta og
prestaekkjur. En tll þessa vferður fyrst
að skipa niður prestaköllum, sóknum
og kirkjum eptir vissri reglu um allt
land, og steypa brauðunum saman al-
staðar þar sem þvl verður við komið, svo
að andleg uppfræðing líði ékki við það,
sjer í lagi barnauppfræðingin, og prest-
unum verði ekki of örðugt að þjóna
svo vcl sje, ekki heidur söfnuðunum að
vitja prests þegar á þarf að hálda, éins
ogsynodus-nefndin, sem kosinvar 1873,
hefir sett sjer fyrif að gjðra; og fellutn
vjer oss að mestu leyti við þá stefnu,
sem synodusnefndin hefir sett sje fyr-
ir, eptir því sem hún hefir tekið fram
í umbúrðarbrjefi sínu til prófastanna.
Einungis getum vjer ekki sjeð á því,
að nefndin ætlist til, að hin seinustu
úrslit málsins sje lögð undir alþingi;
en það getur háfa komið tíl af því, að
alþingi hafði þá ekki fengið löggjafar-
vald og fjárráð; en þetta álítum vjer
Sjálfsagt að hún gjöri, einkom eptir að
rýmkað hefir verið um verksvið og
vald alþingis. Oss virðist einnig, að
nefndin hafi ekki tekið nógu mikið til-
lit til safnaðanna alkvæðis om þetta
málefni; en vjer álítum það frjálslegt
og sanngjarnt, að ekki sje gjörð nein
stórkostleg breyting á skipun presta-
kalla, sókna og kirkna, nema söfnuð-
unum, sem hlut eiga að máli, gefisi
fyrst kostur á að velja nefnd úr sínum
flokki, hverjum fyrir sinn söfouð, og
þessar nefndir gefi skriflega álit sitt
um þær nppástungur um breytingar,
sem synodusnefndin gjörir, og sendi
þetta álit síðan gegnurn prófastinn syn-
odusnefndinni svo tímanlega, að hún
geti lagt málið í heild sinni fyrir næsla
alþingi. Vjer vonum, að synodus-
nefndín sje þegaf langt á leið komin
með uppástungur sínar, og viljum stinga
upp á því við hana, að senda nppá-
stungur sínar á næsta sumri heim til
hvers prófastsdæmis, um þær breyt-
ingar, sem hún álítur hagfelldar'í pró-
fastsdæminu, og vonum, að hún sje á
sama máli og vjer um það, að með
þessari aðferð verði málið sem bezt
undirbúið að kostur er á, og sömu-