Ísafold - 14.06.1876, Blaðsíða 2

54
tennur kálfsins þekkjast á því, að þær
eru miklu minni og mjórri en hinar
varanlegu tennur.
þegar kálfurinn er mánaðar gam-
all, hefir hann tekið allar 8 framtenn-
urnar og 3 fremstu jaxlana hvorumeg-
in í efra og neðra skoltinum. Upp frá
þessu og þangað til skepnan ernærriþví
tveggja ára, þekktist eigi aldurinn af
framtönnunum á öðru en þvi, að þær
mást nokkuð og styttast við brúkunina
(fyrst miðtennurnar og seinna þær ytri)
og verða gisnari, en þar á móti má af
töku jaxlanna sjá aldur skepnunnar á
þessu tímabili.
fegar kálfurinn er 6 mánaða, tek-
ur hann fjórða jaxlinn, sem er orð-
inn jafnhár hinum jöxlunum, þegar
kálfurinn er 9 mánaða gamall.
Fimtán mánaða tekur kálfurinn
fimmta jaxlinn, sem eptir 3 mánuði er
orðinn jafnhár hinum jöxlunum, og
tveggja ára er hann, þegar hann tek-
ur 6. jaxlinn,
þegar gripurinn er nálægt 2 ára,
fellir hann fyrstu (innstu) kálfs-fram-
tennurnar og tekur varanlegar tennur
í þeirra stað, og með hálfs árs milli-
bili fellast nú hinar framtennurnar eptir
rjettri röð (fyrst hinar innstu, síðast
yztu tennurnar) þannig:
2 ára, fellast 1. samstæðurnar
2 l/a árs — 2.--
3 ára — 3.--
3Va árs — 4.--
Þó er það alltitt, að tanntöknnni er eigi
lokið,fyr en gripurinn er fullra fjögraára.
f>egar gripurinn er 5 ára, er hin
hvassa brún eða egg slitin af öllum
framtönnunum, og upp frá þessu verð-
ur einungis gizkað á aldurinn, eptir því
I. Framtennur:
A. Mjólkurtennur:
Hin fyrsta (innsta) . .
- önnur ....
- þriðja ....
- fjórða (yzta) . .
B. Varanlegar tennur:
Hin fyrsta . . . .
- önnur ....
•- þriðja . . . .
- fjórða ....
II. Vígtennur:
A. Mjólkurtennur:
B. Varanlegar tennur:
III. J a xlar:
A. Mjólkurtennur:
Hinn fyrsti (fremsti) .
- annar . . . .
- þriðji . . . .
B. Varanlegir:
Ilinn fyrsti . . . .
- annar . . . .
- þriðji . . . .
- fjórði . . . .
- fimjnti . . . .
- sjötti (innsti)
sem tennurnar styttast, gulna og gisna.
En hversu lengi tennurnar endast, er
að miklu leyti komið undir fóðri þvl,
er gripurinn fœr, og í hvaða haglendi
hann gengur.
í hvert skipti, er kýrin á kálf, mynd-
ast greinilegur hringur á hornunum.
þar eð nú kýr vanalega eiga kálf á
hverju ári, frá því þær hafa náð viss-
um aldri, þá má sjá aldur þeirra á
hringjafjöldanum, en þó verður að bæta
við tölu hringjanna árafjölda þeim, sem
kvlgan hafði lifað, þá er hún fjekk til
fyrsta kálfs. Sje því kýrin 3 ára,þegar
hún á fyrsta kálf, þá verður að bæta
2 árum við tölu hringjanna til þess að
fá hinn rjetta aldur.
Það er auðvitað, að aldursmerki
þessi á hornunum eru engan veginn
óbrigðul, því bæði má skafa hringina
burt af hornunum, og eins geturkýrin
líka hafa verið kálflaus eitt ár — en
þá er bilið á milli hringjanna óvana-
lega langt. Hringir geta og myndast á
hornunum af því, að gripurinn hefir
misjafna hirðingu og viðurværi.
— Aidur sauðfjárins þekkist
á líkan hátt og aldur nautpenings.
Kindin hefir alls 24 jaxla og 8 fram-
tennur (I neðra skoltinum), einsog naut-
gripurinn, og hún fellir lambstennurn-
ar, og tekur varanlegar tennur í sömu
röð eins og nautin fella kálfstennurnar,
— en þó nokkru fyr.
Lambið fæðist vanalega tannlaust,
en þegar það er rúmlega mánaðargam-
alt hefir það tekið allar framtennurnar
og 3 fremstu jaxlana hvorumegin I efra
og neðra skoltinum.
Yf i r l i t y f i r tanntökuna.
Þegar kindin er rúmlega veturgöm-
ul, fellir hún báðar innstu (mið-)fram-
teúnurnar, og tekur varanlegar tennur
I staðinn. Kindin hefir þá tvœr breið-
ar framtennur.
Þegar kindin er IV2 árs til 2 ára,
fellir hún næstu samstæðurnar, og fær
þá fjórar breiðar tennur.
þriðju samstæðurnar fellir kindin,
þegar hún er áþriðja vetri (í seinasta
lagi 2 ára 9 mán.), og
yztu framtennurnar (fjórðu samstæð-
urnar), fellir hún á fjórða vetri (í síð-
asta lagi 4 ára).
Eptir að töku hinna varanlegu tanna
er lokið, verður eigi með neinni vissu
ráðið af tönnunuin, hversu gömul kindin
er, því slit þeirra er mjög breytilegt,
og fer eptir hirðingunni og haglendi
þvl, er kindin gengur i.
það er alkunnugt, að auðvelt veitir
að sjá aldur sauðfjárins á hringjunum
á hornunum og hornahlaupunum. þetta
er einkennilegt fyrir fje og fjárrækt hjer
á landi. í öðrum löndum, þar sem fjár-
ræktin er á hærra stigi, en hjáoss, og þar
sem fjeð hefir hjer um bil sömu hirðingu
og viðurværi allan árshringinn, eru ald-
ursmerkin á hornum sauðfjárins svo ó-
glögg, að þeirra gætir eigi. En á villtu fje,
er lifir alveg sjálfala, og á fje hjer á
landi, er hefir mjög misjafnt viðurværi
og hirðingu a'rlega— á sumrin allsnægt-
ir, en sult og ilia hirðingu að vetrinum
til —, eru aldursmerkin á hornunum
ljós. Á yngri árum skepnunnar eru
hin árlegu hornahlaup mest, en fara æ
minnkandi (styttast), eptir þvl sem kind-
in eldist.
Hross.
1—2 vikna
3—4 —
8—10 mánaða
2V2
372
4'/2
árs
skömmu eptir fæðinguna
I 372 árs I efri skolti
( 4*/2 - í neðra sk.
með fæðingunni
272 árs
372 -
4'/2 -
14—15 mánaða
árs
Nautgripir.
272
372
með burðinum eða I
síðasta lagi
3 vikur eptir burð.
l7e—2 ára
2V2—23/4 -
274-374 -
374-376 -
með burðinum eða I
síðasta lagi
3 vikur eptir burð
2'/2 árs
272 -
272—3 ára
72 árs
174 -
2—27* árs
Sauðfje.
I viku I síðasta lagi
1—3 vikna
3—4 —
1 - I 7s árs
1V2-2
274—274 -
3 —37s -
2 vikna
1 viku I síðasta lagi
3—4 vik.
l'óU — 2 ára
74 árs I neðra skoltinum
V12 - - efra —
3U—I árs
172—2 ára
í yfirliti þessu er tanntökutlminn reiknaður frá því fyrst bryddir á tönninni; en frá þeim tíma þurfa hinar varanlegu tennur
talsverðan tlma, þangað til þær eru orðnar jafnháar hinum eldri tönnunum (hjá hestinum vanalega hálft ár).