Ísafold - 09.09.1876, Blaðsíða 3

Ísafold - 09.09.1876, Blaðsíða 3
87 kvos mikilli eða jarðfalli með stöðu- vatni. Norðan að kvos þessari er snarbratt hamrabelti, 740 fet á hæð; er eins og jörðin hafi klofnað þar, og spildan öðru megin við sprunguna sokk- :ð, en hitt staðið eptir eins og bálkur. í þeim hamravegg tná sjá hraunlögin Kvort ofan yfir öðru. Úvort jarðfall þetta hafi myndazt í fyrra eða áður, er vandi að skera úr; en þó ýmsar likur til að það muni vera gamalt, en haft aukizt og vatnið stækkað við umbrotin i fyrra. Að enginn hefir orðið þess var áður, er ekkert að marka, því að bæði hafa fáir farið um þessar slóðir, og svo er hægt að fara svo um Öskju þvert og endilangt, að ekki verði kvosarinnar vart, þvi húu sjest ekki fyr en komið er fram á sjálfan barminn. f»að eru einir 4—5 nýir gígir í hlíðinni sunnan til i kvosinni, og það- an kom gosið 3. janúar í fyrra. J>ar eru stórkostleg vegsummerki. þar hafa ruðzt út heljarbjörg af blágrýti og mó- bergi og slöngvazt viðs vegar, og geysi- mikill leirleðjustraumur,ljósgulur,frunn- ið niður hallandanu að vatninu, eitthvað fjórðung milu. Ilaunar er rangnefni að kalla það gigi, þar sem þetta hefir ruðzt út; það er miklu bkara hverum, með því að nálega er jafnsljett um- hverfis opin, sem eru geysivíð, fram- undir 150 fet, og 200 fet á dýpt. Nú er sifelldur gufuvellandi f þessum op- um, meðmiklum drynjanda, og sjer ekki ofan í þau nema endrum og eins, ef vindurinn ber svæluna frá; en ekkert kemur nú upp úr þeim annað. Gufa þessi kemur upp um smágöt á botnin- um á hverunum. Ekki hefir komið neitt reglulegt hraun úr þessum gígum, og nú virðast þeir löngu hættir að gjósa. Norðan til við kvosina að austan- verðu liggur einnhversjer, með allt öðru eðli en hinir. f>að er hann, sem ruddi úr sjer öskuhríðinni rniklu annan í pásk- um í fyrra, 29. marz. Umhverfis hann er jörðin urn fjórðung mílu alþakin vik- ur, og eru sumir vikursteinarnir heljar- mikil björg, en laufljeltir. Vikur þetta barst, eins og kunnugt er, austur um Noreg, og Sviþjóð, jafnvel alla leið til Stokkhólms, og sagði þangað tíðindin löngu á undan póstinum. Til marks um hver ósköp hafa lent í sjónum, er það, að við sáum geysimiklar vikur- rastir fyrir norðan land á ferð okkar í sumar á Fyllu. Það varþetta feykilega öskufall, sem einkum vakti athygli manna á þessu gosi. Menn hafa engar sögur af slíku vikurgosi á íslandi áður. Raun- ar er vikrið sama og hraun, munuriun að eins sá, að hraunið er þjettara; vikrið er hraunfroða. I*á er nú að geta eldgosanna á Mývatnsöræfum. þau voru þrjú í röð hvort á fætur öðru: 18. febr., 10. marz og 4. apríl, sitt á hverjum stað, en í beinni linn hvort suður af öðru, hið fyrsta í nuðjunni, miðgosið ('%) nyrst, og hið siðasta syðst. Síðan var kyrrt þangað til 15. ágúst að enn kom upp eldur í syðstu stöðvunum; síðan ekki. |>ar kom upp regluleg og venjuleg hraunleðja, svo að i fljótu bragði má svo virðast, sem þessi gos hafi ekki átt neittt skylt við Dyngju- fjallagosin. En munurinn er í rauninni sprottinn af hæðarmuninum. Gos- stöðvarnar í Dyngjufjöllunum eru eitt- hvað 3600 fet yfir sjávarmál, en Mý- vatnsöræfm ekki nema 1250—1400. |>að er nú alkunn regla, um eldgos, að því ofar sem er, því minna kemur upp af hraunleðjunni; það er eins og þar skorti aflið til að koma henni upp. Hið nýja hraun á Mývatnsöræfum er varla neins staðar bungótt, heldur tindótt. er af Þvl að hallinn er þar svo lítill, að hraunflóðið hefir orðið að ryðjast af eigin mælti, og því hreykzt og þyrlazt upp. Á Mývatns- fjöllum eru víða dældir og lautir, sem hraunið hefir runnið eptir í ýmsar áttir, og því eru viða álmur út úr hraunspildunni, sem er 3—4 mílur á lengd, en meðalbreiddin fjórðungur mílu. þykktin á hrauninu er 15—25 fet á jafnsljettu. Gigirnir fremur lágir, 80—100 fet, en mesti fjöldi af þeim. Hraunið er svart að lit, sama efnis og stuðlaberg, mjög járnkennt. Gigirnir eru úr ösku eða svörtu vikri. þar sem suinir þykjast sjá eldinn eða logann, þegar fjall gýs, þá er það ekki nema ímyndun; hin glóandi hraunleðja varpar bjarrna eða roða á gufuskýin upp yfir gígnum, og það er það, sem sýnist eins og logandi eldur. Af því að efnið í gígunum er svo staðlaust, hrynja þeir og síga saman þegar frá liður, einkum þegar þeir frjósa og þiðna svo aptur. þegar hraunlögurinn spýtist upp úr gígnum með gufunni, verður hann að kúlum í toptinu (eins og þegar vatni er skvett upp), sem storkna og springa síðan, þegar niður kemur. Slikar kúlur eru algengar í Etnugosnm. í Mývatnsfjallahrauninu eru engin sjerlega merkileg eða fágæt efni, nema salmíak. Það er hvítt að lit, í smáum krystalls-kornum. Sje því haldið yfir eldi, breytist það í gufu. Nú er hitinn hvergi nærri farinn úr hrauninu niðri í — í einni sprungu var 300 stiga hiti á R. — og leggur því enn þessa salmiak-gufu upp úr þvf hingað og þangað og sezt síðan á það aptur eins og dögg eða hjela; sjást því hvitir blettir um það hingað og þangað einkum út við jaðarinn, þar sein það er löngu kólnað. Af brenni- steini finnst varla nokkur vilund í þessu hrauni, hann er ekki vanur að myndazt fyr en mjög löngu eptir að goslð er um garð gengið. Að öllum likindum eru gosin nú alveg hælt í þetta sinn, bæði í Dyngju- fjölluin og á Mývalnsöræfum; gígirnír eru fleslir hrundir og gosæðarnar lokaðar; auk þess eru gufuhverarnir í Dyngjufjöllum eins konar öryggis-píp- ur, og ekki svo hætt við nýjum umbrotum meðau þær eru ólokaðar. (Niðurl. í n. bl.) t Sira Sigfús Jónsson. 9. marzmánaðar andaðist að Undir- felli í Vatnsdal presturinu sira Sigfús Jónsson. Elann var fæddur í Reykja- hlíð við Mývaln 12. októbermán. 1814. Foreldrar hans voru: sira Jón Þor' steinsson, iengi prestur við Mývatn, en seinast í Iíirkjubæ í IJróarstungu, og þuríður Uallgrímsdóttir, merkis- bónda á Ljósavatni, Þorlákssonar. Sigfús lærði í heimaskóla hjá Sveini Níelssyni djákna á Grenjaðarstað, og fór í Bessastaðaskóla 1835, og var þaðan mjög heiðarlega útskrifaður 1839. Siðan var hann við kennslu- störf í Hvammi i Vatnsdal, Reykjavík og á Ytra-hólmi á Akranesi. 1846 tók hann prestvígslu og varð prestur á Tjörn á Vatnsuesi. Sama ár gekk hann að eiga Sigríði Oddnýu, dóttur Björns sýslumanns Blöndals. Tjarnar prestakall hjelt hann frá 1846—1872 og ásamt því Vesturhópshóla presta- kall frá 1851 — 1872. 1872 fekk hann Undirfells- og Grímstungubrauð, og þjónaði þar þau fáu ár, sem hann átti eptir ólifað. Með áminnstri konu siuni átti hann 5 syni og 4 dætur. Sira Sigfús var friður sýnum, vel i vexti og karlmannlegur; kurteis í við- móti og gætinn; vel gáfaður og vel að sjer í mörgu; rómsæll og lagsæll; manna hagastur; ritaði letur og gróf afbragðsvel, svo hann átti i því fáa samlenda jafnoka; hann bar skyn á lækningar, og var orðiagður að uá- kvæmni og heppni í Ijósmóðurstörfum. S. N. — Skógarströnd l6/g .Næst- Iiðinn júlímán. hefir tíðarfarið verið mjög kalsalegt og hreggviðrasamt, og voru að eins örfáir hlýir dagar. Hjá þeim sem tóku snemma til sláttar, hrökt- ust töðuraðmun, því ekki komu þerri- flæsur fyr en í enda mánaðarins, og það óskarpar nema einn dag. Til- gönguveður voru opfara að nafninu til, norðanhret 4 siðustu daga mánaðarins og stórfentni þá á fjölt. Meðaltal hit- ans varð þó 8°.2, og loptþungans 27 + *• • Það sem af er þessum mánuði hefir veðráttan verið hlýrri, og í undanfarna 3 daga og í dag mjög hlý 16°iskugg- anum. Grasvöxtur er nálægt ineðallagi og nú hafa allir getað hirt að Ijánum, og mun heyafli verða talsverður, komi nú hagstæður kafli sem líkindi eru til. Kofnaár er í bezta lagi. Verzlun varð ágæt fyrir þá sem höfðu fisk og dún. Skippundið af harðfiskinum varð, að eg hygg, 100 kr., og af saltfiski 60 kr. Dúnpnndið 20 kr. Ullarpundið 90aura. Á meðan á kauptíðinni stóð, voru í Stykkishólmi 4 verzlauirnar í landi og 3 lausakaupmenn, svo «konkúrrenzinn» varð talsverður. Ileilsufarið hefir mátt heita gott. þf> kvef kæmi um tíma, fylgdi þvi lítil sóttveiki. Málnytan hefði víst orðið í betra lagi, hefði ekki kuld- arnir og illviðrin spillt henui. — Berufirði %. Frjettir eru hjeðan fáar. Veðráttan hefir mátt heita á sumri þessu allgóð; þó voru af og til kuldar og snjóveður framyfir hvítasunnu, síðan rigningar um hálfs- mánaðartíina, þó var áköfust rigning 15. f. m.; þá króknaði víða fje, varð fyrir skriðuföllum og fórst í ám og þverlækjum. Síðan hafa verið þurviðri og talsverðir hitar. Grasvöxtur mun viða vera orðion hjer um bil í meðul- lagi. Ógurlegt hrun hefir verið á fjenaði í vetur og vor hjer í 2 syðstu hreppum Suður-Múlasýslu og í Skapta- fellsýslu eystri; suinir eru hart nær orðnir fjárlausir og margir, sem ekki hafa nokkra á í kvium; flest hefir fjeð drepizt úr vinstrarplágu og lungna- pest. Álenn eru hræddir um, að pest þessi í fjenaði hjer stafi af smáösk- unni, er dundi yfir þessar sveitir í fyrra vor, því aldrei í manna minnum hefir verið önnur eins pest í Ijenaði; en aptur á móti í sjálfum öskusveit- unum hafa verið hin beztu fjárhöld, varla nokkur kind drepizt og fjenaður í bezta ástandi; þar var askan stærri,

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.