Ísafold - 29.05.1878, Blaðsíða 2

49
ÍSAFOLD.
27r,78
ekki parta jarðir sundur, er þær eru
seldar, þó byggðar sjeu fleiri en einum.
Ef ábúandi ekki vill eða getur keypt
ábýli sitt, sje honum falt að fá erfða-
ábúð á jörðunni, með því að greiða
festugjald í landssjóð, sem samsvari
tveggja ára eptirgjaldi eptir hana, og
sjeu allar þær jarðir, sem ekki hafa
selzt eða verið greidd erfðafesta fyrir,
byggðar með þessari erfðafestu við næstu
ábúandaskipti, þangað til þær verða
keyptar. Ekki má byggja jarðir til
erfðafestu i pörtum, heldur fái einn á-
búandi erfðabyggingu fyrir allri jörð-
unni með tilheyrandi hjáleigum, og
byggi hann hinum af, ef vill. Kaup-
verð jarðanna og renta renni í lands-
sjóð, sem tekur að sjer að gjalda prest-
inum samsvarandi upphæð og afgjald-
inu nemur, upp í laun sín, jafnóðum og
jarðir þær, sem prestaköllunum eru lagð-
ar, seljast. Aptur á móti gangi jafn-
mikið af erfðafestunni af þeim jörðum,
sem á þann hátt eru byggðar, upp í
kaupverðið, að jöfnu hlutfalli og mikið
er borgað af jarðarverðinu, þegar þær
eru seldar. * (Framh.).
Strandferðaskipið Díana kom hjer
23. þ. m. að morgni (tveim dögum á
eptir ferðaáætluninni), og fór aptur
sama dag um miðaptan áleiðis vestur
og norður fyrir land; en hefir fráleitt
komizt lengra en á ísafjörð, þvi eptir
veðráttunni hjer hlýtur ísinn að vera
kyrr fyrir norðan enn. Hún komst þó
inn á Seyðisfjörð hingað í leið, ogvarð
eigi vör við neinn hafís þar eystra.
Útlendar frjettir engar nýjar um-
*) Hinar aðrar þjóðjarðir, sem ekki eru lagðar
prestaköllunum, sjeu fengnar hreppstjórum,
hverjum í sínum hrepp, til umboðs, þangað
til þser verða seldar, móti þvi að þeim sje
veittur tíundi hluti af afgjaldinu í umboðs-
laun, en standi landssjóðnum skil af hinu í
peningum. Umboð þau, sem nú eru, falli burt.
fram það sem getið er í síðasta blaði,
allt til 12. þ. m., er Díana fór frá Skot-
landi. Ofriður óbyrjaður, en viðbúnað-
ur hinn kappsamlegasti af hvorratveggja
hálfu; friðarspár þó heldur ofan á í síð-
ustu blöðum. Að öðru leyti visum vjer
á eptirfarandi frjettabrjef frá Kaup-
mannahöfn 8. þ. m.:
„í samningunum með Rússum og
Englendingum hefir hvorki gert að reka
eða ganga, og hefir Bismarck þó lagt
sig sem framast hann mátti fram til
meðalgöngu. Hann fór fram á, að
Rússar skyldu hverfa liði sínu aptur úr
nástöð við Miklagarð, en Englendingar
flotanum út úr Marmarahafi, svo að
hvorugir þyrftu að ýfast af því að horf-
ast svo í augu, sem verið hefir um stund;
eða vaka hvorir yfir öðrum, að annar
yrði ekki hinum fyrri yfir túngarð (borg-
arveggi) Tyrkjans. þetta var gert að
álitamáli, en dró ekki til samkomulags,
því það stóð á milli, er skapa skýldi
leiðarlengdina og hitta þar rjett hóf á,
er aðrir væru á sjó og hinir á landi.
Menn segja að það hafi komið heldur
styttingur í Bismarck, er hvorutveggju
voru svo örðugir í málunum, og hann
hafi látið þá skilja, að hann mundi ekki
framar til þeirra leggja, en þeir yrðu
sjálfir að greiða úr miskliðum sínum.
Englendingar sitja við sinn keip, en þó
hafa bæði boð og brjef farið tíðara á
milli Lundúna og Pjetursborgar seinustu
dagana en áður, og síðustu fregnir segja,
að Rússar hafi boðið nýja kosti og skap-
legri, hverju sem svo verður svarað af
hinna hálfu. Hitt er öllum kunnugt,
að hvorirtveggju búa sig í ákafa bæði
á sjó og landi, og Englendingar hafa
þegar flutt allmikinn afla af her sínum
frá Indlandi vestur um haf, en miklir
flotar eru þaðan á leiðinni. Á Tyrk-
landi sjálfu hafa vandræðin aukizt við
það, að Tyrkir eða það fólk, semjátar
Múhamedstrú á Bolgaralandi, hefir risið
upp með vopnum á móti hinum kristnu,
sem þykjast nú „standa öllum fótum í
etu“ og mega leika svo við hina, sem
hugurinn býður. Lið Rússa hefir orðið
að skerast í leikinn og heyja enn harða
bardaga, því uppreisninni stýra margir
foringjar úr her Tyrkja, einkum þe«-
sem fyrir þeim flokkum voru, sem kom-
ust á dreif og tvístring út um landið á
undanhaldinu síðasta frá Adríanópel.
Síðustu fregnir segja, að uppreisnin sje
i vöxtum, og Rússar hafi enn látið
margt manna í viðureigninni á ýmsum
stöðum. Soldán og stjórn hans ersem
milli steins og sleggju; og þó hann hafi
fyrir skemmstu breytt um ráðherrana
að vild og bendingu Rússa, þá ætla
menn, að öllum búi þar annað þel niðri
fyrir, og um ráðin muni skjótt skipt við,
ef Englendingar ráðast á Rússa. Tyrkir
hafa enn (að sögn) hjer um bil 70 þús-
undir manna í grennd við höfuðborgina,
og dregur þá sá afli ekki lítið til mun-
ar, ef hann skipast öðruhvoru megin.
011 hin meiri riki á meginlandinu hafa
lofað því, að vera utan við leikinn, ef
ófriður verður; er hjer vant að trúa öll-
um, sem sumra hlutur stendur að, t. d.
Austurríkis og Ungverjalands.
þ>ó allt sje svo ótraust um friðinn i
vorri álfu, hafa Frakkar boðið öllum
þjóðum heimsins, þeim er við þjóðmennt-
ir eru kenndar, til höfuðborgar sinnar,
að sjá og hafa sjer til gagns og fróð-
leiks hina miklu gripasýningu, sem þeir
ljetu opna 1. þ. m. Sýningin ersúhin
stórkostlegasta, sem enn hefir gefizt,
og að víðáttunni til þekur hún 72 vall-
arteiga. Vígsludaginn var mikið um
dýrðir, og voru þar viðstödd mörg hundr-
uð þúsunda. þegar ríkisforsetinn mælti
þau orð að niðurlagi: „ Jeg lýsi og boða
sýningarhöllina opna í nafni hins frakkn-
eska þjóðveldis“, þá var svo fjörlega
undir þau tekið, sem allur mannsægur-
inn kæmist á flug af fögnuðinum11.
átt völ á nógum „krossum“, en engan
hefir hann viljað þiggja.
Nú, þegar „Kongen“ kom út, var
eins og logi færi í viðarköst. Danskir,
norskir, sænskir og jafnvel þýzkir rit-
höfundar og skáld, kepptust hvor við
annan að rita um „Kongen“; sumirhófu
Björnson upp yfir öll hin nýrri skáld
heims; aðrir níddu hann niður og kváðu
gáfuna vikna frá honum. Klerkar sum-
ir báðu Guð að varðveita konungana
fyrir ósköpunum. Fundir voru haldnir
til að ræða um ritið, og vildu sumir
gjöra það upptækt og dæma skáldið í
betrunarhúsið!
„Hafið þjer lesið „Kongen“ ? “.
„Hvernig þóttiyður?11. þetta var fyrsta
spurningin, er fyrir mann var lögð,
hvar sem maður kom. Maður hlaut að
svara með von og ótta, því víða varð
maður fyrir ónotum, ef maður lofaði
ritið, og mátti stundum varla nefna það
á nafn. Aðrir hófu það til skýjanna.
þ>að er einnig þýtt á frakknesku og
líkaði Frökkum það vel.
Kr. Bruun í Sögutúni varð nú að
láta til sín heyra. Af öllum sem jeg
þekki, er hann hinn eini, sem getur
tekið svari Björnsons svo að um muni,
ef í hart fer, og hann álítur Björnson
hinn mesta mann, sem nú er uppi í
Norvegi, og er þó sjálfur konungavinur,
og hefir varið öfluglega konungsstjórn-
ina, er hugblauðir frelsismenn hafa vilj-
að hæða hana í laumi. Hann flutti nú
ræðu um ritið og kvað það ólög mikil,
að eigi mætti finna að við konunga sem
aðra embættismenn, og vitnaði til ísra-
els spámanna, sem þorðu að segja kon-
ungunum sannleikann. Hann kvað og
óhæfu að láta konungdóm ganga að
erfðum fremur en önnur embætti. En
þó hann væri Björnson í mörgu sam-
dóma, kvaðst hann þó heldur kjósa kon-
ungsstjórn en lýðveldi. Hann þakkaði
skáldinu fyrir einurð hans og hrein-
skilni, og lauk máli sínu með orðum
þessum: „Ef konungdómurinn á að
geta þrifist, þarf hann að heyra sann-
leikann; því að allt sem lifir, það lifir
af ást og sannleika“.
Um þessar sömu mundir herti á
deilunni á milli presta, píetista og lýð-
háskólamanna. Urðu nú lýðháskóla-
menn æði svæsnir, svo að lá við stefnu-
förum. Bruun þótti nógum ákafavina
sinna og setti harðlega ofan í við þá,
og sagði: „Verum einbeittir og alvar-
legir í öllu, en umfram allt: sýnum
valdstjórninni virðingu“.
þannig er Bruun í öllu hinn sami
sæmdarmaður, og fellur mjer hann 1 geð
betur en allir hinir aðrir frelsismenn.
Björnson hafði nú einnig hafið and-
mæli gegn kenningu kirkjunnar um ei-
lífa glötun, og þegar það bættist ofan
á „Kongen“, æstist allt ennþá meira.
Prestar af öllum trúarflokkum á Norð-
urlöndum og margir lærðir menn risu
nú af alvöru í móti skáldinu, og sumir
kváðu hann mundi fara beint til hel-
vítis, ef hann eigi bætti sig.
Björnsons beztu vinir og jafnvel
Bruun sjálfur risunú á móti honum,—
blöðin fylltust aptur af þrætugreinum
—; fundir voru settir, og um sama leyti
komu yfir 100 danskir lýðháskólamenn
að skoða þjóð og náttúru Norvegs, og
fannst þeim mjög um fjör og kjark
Norðmanna. En ekki slotaði stormin-
um. Björnson fór til höfuðstaðarins,
setti fund og herti á mótmælum sfnum.
Hjer dugði engin vörn. Hann harðn-
aði við hverja þraut. Allir stúdentar