Ísafold - 20.09.1878, Blaðsíða 2

90
ÍSAFOLD.
ganga í það fjelag, og verði sú reynd
á, sem hingað til hefir verið, að húss-
brunar varla koma fyrir, þá mun því-
líkt fjelag vonum bráðar ná miklum
þroska og blóma. í io ár verða 1500
kr. á ári að 15000 kr., á 100 árum að
150000 krónum, og mun það þá reyn-
ast, að gott er að eiga þennan skild-
ing í landinu sjálfu.
Ráðherrann hefir nýlega leyft, að
af viðlagasjóði megi verja allt að 30000
krónum til útlána innanlands til sveita-
fjelaga, stofnana og einstakra manna,
með þeim nú gildandi skilyrðum, að
fasteignarveð sje sett fyrir láninu, tvö-
falt meira virði en lánið nemur, og að
fjórir sjeu goldnir í leigu af hundraði,
en hann hefir hnýtt aptanvið þeirri kyn-
legu ákvörðun, að í hvert skipti verð-
ur veiting lánsins að koma til kasta
ráðherrans sjálfs. Maður skyldi þó
halda, að þegar föst, lögákveðin skil-
yrði eru sett fyrir veitingu lánsins, þá
væri landsstjórninni —• hinni innlendu
stjórn — trúandi fyrir svo miklu, sem
að veita það. Eiga þetta að vera get-
sakir til landshöfðingjans að hann gjöri
sjer mannamun, og vilni sumum í frem-
ur en öðrum, þegar öll skilyrði eru
fengin? Eða er hann grunaður um, að
heimta ekki nógu stranglega, að skil-
yrðunum sje fullnægt? Vjer játum það,
vjer skiljum ekki þessa ákvörðun ráð-
herrans, nema hún sje eingöngu sprott-
in af þessari gömlu lyst hinnar íslenzku
stjórnardeildar til að halda sem mest
og lengst í allt úrskurðarvald ytra, eða
af fyrirgefanlegri en óþarfri forvitni
eptir að þekkja hagi manna hjer á landi.
En þetta tvennt hefði ekki átt að vega
upp á móti þeim örðugleikum, sem lán-
takendum er gjörð með ákvörðuninni;
því liggi mjer á að fá lánið í desem-
ber eða júnímán., er mjer enganveginn
sama að geta ekki fengið það fyrr en
urmaður og Páll búðarsveinn báru sög-
una föður Appolloníu, og hann kærði
málið fyrir konungi, sem í brjefi dags.
i7.maí 1725 skipaði þá forleif prest á
Breiðabólstað í Fljótshlíð, og prófast í
Rangárþingi, Arason, og Hákon sýslu-
mann í sömu sýslu Hannesson í dóms-
nefnd til að dæma málið hjer, en Sig-
urð eldra Sigurðsson sýslumann í Arnes-
þingi til að sækja það á hendur mæðg-
unum Holm, og amtmanni Fuhrmann,
„sem húsbónda þeirra11. Var málsrann-
sóknin hafin 2,9. ágúst 1725 í Kópavogi
og haldið áfram árið eptir 1726. Fuhr-
mann stefndi Páli Kinch gagnstefnu
fyrir róg og rangan áburð. Var Páll
dæmdur í þung útlát og af ærunni, en
áfrýjaði málinu til hæstarjettar, sem 1727
dæmdi hann sýknan, en Fuhrmann þar
á mót í 300 rd. sekt til Kinchs, 50 rd.
bætur til Kristjánshafnarkirkju og 50
rd. útlát til Cornelíusar landfógeta Wulfs.
Jóni biskupi Árnasyni var 1726 bætt
við dómsnefndina í aðalmálinu, sem end-
aði með því, að ekkert varð sannað upp
á Fuhrmann sjálfan, en margar og megn-
ar líkur bárust á mæðgurnar Holm, sjer
ílagi móðurina Katrínu. J>ó var hvor-
í marz eða júlí. í peningaráðstöfunum
ríður á, að allt gangi greiðlega, þegar
það annars getur gengið, og þegar hin
islenzka stjórn í Kaupmannahöfn veit,
eins og hún má vita, hversu örðugt
menn hjer opt eiga með, að fá peninga
út í hönd, þó þeir meir en eigi fyrir
þeim, þá ætti hún ekki með þess
konar smámunasemi að skapa mönnum
umsvif og kann ske vandræði. Oss
virðist landshöfðinginn í sumu tilliti
hafa meir en nóg vald, en aptur í
öðrum hlutum of lítið. J>að er til dæmis
að taka of lítið vald, þegar hann eptir
föstum og einskorðuðum reglum, sem
lögin eða ráðherrann einu sinni hafa
sett, ekki má heimfæra reglurnar upp
á þau einstöku tilfelli, án þess að leita
í hvert skipti leyfis til hinnar íslenzku
stjórnardeildar.
Brauðamatsnefndin hefir nú hjer
um bil og í öllu verulegu lokið störf-
um sinum, enda er skrifari nefndarinn-
ar, Einar alþingismaður Ásmundsson,
farinn á stað norður. þ>ó vjer sjálfsagt
búumst við því, að þessi nefnd kafni
ekki i vinsældum, fremur en aðrar
nefndir, þá þorum vjer, eptir því sem
oss er kunnugt, að segja svo mikið, að
hún hefir verið sönn málamiðlunarnefnd
bæði milli þeirra, sem öllu vilja um-
steypa og þeirra, sem allt vilja láta
sitja við hið sama, sem og milli þeirra,
sem eptir stöðu sinni halda eindreginn
taum prestastjettarinnar og hinna, sem
forða vilja landssjóðnum fyrir miklum
nýjum útgjöldum. Sjer í lagi hefir nefnd-
in, eptir því sem vjer höfum bezt vit á,
látið sjer vera hugarhaldið, að mæla
ekki með öðrum breytingum en þeim,
sem öllu fremur geta eflt en veikt kirkju-
rækni og barnauppfræðingu í landinu.
þ>ar sem nefndinni, eins og við er að
búast, kann að hafa yfirsjezt, er sú bót
í máli, að bæði stjórn og þing eiga enn
ug sakfelld. Ekki átti Fuhrmann Ka-
renu Holm, en á banadægri sínu 1733
arfleiddi hann hana, var hann þá auð-
ugur orðinn, því Guðmundur þorleifsson
ríki í Brokey og kona hans Helga Egg-
ertsdóttir höfðu gefið honum aleigu sína
íföstu og lausu. Fuhrmann er grafinn
í Bessastaðakirkju-kór hjá Páli höfuðs-
manni Stigssyni, en Karen Holm sigldi
með reiturnar til Danmerkur.
Dómsskjölin sýna, að af vitnunum
bera sjer í lagi þrjú mæðgunum Holm
og þó fyrst og fremst móðurinni Kat-
rínu mjög illa söguna. þessi vitni, Cor-
nelius landfógeti Wulf, hinn ofannefndi
timburm. Sveinn Larsen, búðarsveinn
Páll Kinch af Eyrarb., voru öll amtm.
Fuhrmann óháð. Af húsfólki hans vitn-
aði enginn neitt gegn honum nje þeim
mæðgum, ekki heldur sóknarpresturinn
Björn Jónsson Thorlacíus í Görðum.
Kona vicelögmanns Kjers í Nesi, J>órdís
Jónsdóttir, vitnar, að mad. Katrín Holm
hafi skömmu áður en Appollonía kom
hingað út, sent til sín, til þess að spyrj-
ast fyrir um, „hvort þórdís þekkti eng-
an galdramann, sem gjört gæti gjöm-
inga móti Appolloníu11, en þórdís hjelt
2%78
þá að íjalla um málið, og hafa þeir þá
tækifæri til að laga gjörðir nefndarinn-
ar, sem það vilja og geta.
þ>riðjudaginn 10. þ. m. var hjeraðs-
fundur haldinn í Hafnarfirði um sam-
þykktaruppástungur viðvíkjandi fiski-
veiðum á opnum bátum. Voru uppá-
stungumar í öllu vemlegu samþykktar
af fundinum, nema hvað menn urðu ekki
alveg sammála um takmörkin fyrir
þorskanetjalögnum, og var ný nefnd
kosin til þess að útkljá þá spurningu.
Var og ákvörðun þeirri bætt við, að
„skera skyldi niður háf“. Á fundinum
voru milli 40 og 50 manns, en að sögn,
enginn útvegsbóndi úr Reykjavík.
— J>að láðist eptir í síðasta blaði „Isa-
foldar11, að geta þess, að Einar bóndi
Jónsson í Garðhúsum var einnig í nefnd-
inni um fiskiveiðar á opnum bátum.
í ísafoldar 22. bl. þ. á., stendur
frumvarp um fiskiveiðar í Gullbringu-
sýslu, er líldega ætlazt til, að það verði
að lögum, þegar það, samkvæmt lög-
unum um ýmisleg atriði, er snerta fiski-
veiðar á opnum skipum af 14. des. f.
á., hefir fengið % atkvæða á hjeraðs-
fundi og náð samþykki amtmanns. Án
þess að vjer viljum, eða þykjumst hafa
rjett til, að svo komnu, að koma fram
með nokkrar breytingar við frumvarp-
ið eða samþykkja það, viljum vjer leyfa
oss að gjöra eina athugasemd við mál-
efnið sjálft.
Eins og kunnugt er, liggja saman
fiskileitir innnesjamanna þar sem Svið
er kallað, og mætast þar tíðum Álpt-
nesingar, Seltirningar og Akurnes-
ingar og telja sig eiga þar sjófang
saman, því engin merki eru til þess,
hvað hvert nes eigi af sviðinu. Ef nú
Akurnesingar vildu stunda þorskanetja-
veiði, mundu þeir jafnt fyrir þessari
samþykkt geta vítalaust lagt net sín
og fiskað utan línunnar: „Hamarinn
fastan11 eða „Vífilfell um Rauðará11 því
oss skilst svo að áminnst samþykkt,
eins og hún lítur út fyrir að verða úr
garði gjörð, geti eigi orðið bindandi
fyrir annað sýslufjelag en hún er sam-
þykkt af, samanber 2 og 5 grein nefndra
þeir væri hjer engir svo magnaðir nær-
lendis. Landfógetinn, timburmaðurinn
og búðarsveinninn hafa allir eptir hinni
sáluðu, að hún hafi tvisvar eða þrisvar
fengið eitur í matnum, svo hún vissi, í
svokölluðum 'vöfLu-kökum ogí hrísgrjóna-
graut, (að líkindum sikri blandað arseník).
Samlyndið virðist hafa verið hið versta;
Katrín Holm og Appollonía máttu ekki
sjást án þess að yrðast; hraut þá í heit-
ingum og lá við áflogum; ávarpið var
optast: „óhræsið þitt“, og „h.........
hyski11. Ámtmaður hafði einu sinni sleg-
ið Appolloníu, og fleirum sinnum hafði
hún verið svelt í nokkur dægur, áður
en henni var borin banvæn fæða. J>á
var hún umkringd njósnurum og upp á
síðkastið lokuð inni. —• En — þetta var
allt haft eptir Appolloníu einni, eptir
andlát hennar. Enginn bar þetta með
henni, sem sjónarvottur, nema fæðina
og hrakyrðin milli hennar áannan bóg-
inn og amtmanns og mæðgnanna á hinn.
Allt er málið hið ískyggilegasta. Lítur
svo út, sem Fuhrmann hafi sjálfur ver-
ið saklaus að öðru en því, að hann var
fár við Appolloníu, og ljet mæðgumar
Holm ráða, hvernig þær ljeku hana.