Ísafold - 26.10.1878, Side 3

’6/i078
ÍSAFOLD.
103
lega varið. En — það væri óhafandi,
ef verkið, eptir allan kostnaðinn að end-
ingu væri hroðað af, til þess að koma
nafni á það. Vitinn mun nú verða út-
tekinn á löglegan hátt, og riður þá á
að velja til þess greinda og reynda
menn, sem vit hafa á, og sem þora að
segja meiningu sína. Eiga þeir sjálf-
sagt að hafa í höndum áætlanir og
uppdrætti vitabyggíngarstjórans bæði
hvað snertir sjálfan vitann og þá einnig
bæinn, vatnsbólin veguna.
feim, sem forvitni er á að sjá haf-
rót í fullri alvöru, og mikið mannvirki
innanum foráttubrim, hraunbruna, gras-
leysi og hverasvælu, viljum vjer ráða
til að fara suður á Reykjanes. f>ó
maður hafi víða verið, mun fátt hafa
komið manni stórkostlegar og nýstár-
legar fyrir sjónir. þar sitja karl og
kerling fyrir neðan Valahnjúkinn um
aldur og æfi og lauga fætur sínar í
holskeflunum; nú birtir þeim bráðum
fyrir augum, og Eldeyjardrangur (Meel-
sækken) siglir úti fyrir í sjóðandi röst-
inni, engu líkari en stórskipi fyrir full-
um seglum, sem þó aldrei kemst að
landi. Umbúningurinn á ströndinni er
allur svo rambyggilegur og víggirtur
standbergi og digrum klettum að sjór-
inn vinnur ekkert á, og má þar með
sanni segja: hart á móti hörðu.
Útkomið er: Frumvarp til landbúnaðar-
laga fyrir ísland, samið' af minni
hluta nefndar peirrar, er skipuð var
samkvœmt konungsúrskurði 4. nóv.
1870 til að semja ný landbúnaðar-
lög fyrir Island, yfirdómara Jóni
Pjeturssyni.
f>að er einkennilegt fyrir höf-
undinn, sem auðsjáanlega er hinum fornu
lögum vorum gagnkunnugur, að hann
vill byggja vora nýrri löggjöf á grund-
velli hinnar eldri og halda sambandinu
óröskuðu milli hins forna og hins nýja
rjettarástands. f>essi viðleitni virðist
oss vera hrósverð og íslenzk og myndu
t. d. Bretar vera höf. þakklátir fyrir
þessa stefnu. Allt fyrir það, er það
sjálfsagt að bæði kostir og gallar frum-
varpsins renna frá þessari rót, því bæði
er það kostur, að breyta ekki því forna,
þar sem það forna enn þá á við, og
galli að breyta því ekki, þar sem á-
standið í landinu er orðið annað, en það
var á ii. og 12. öld. Hver sem með
athygli les frumvarpið, mun fljótt sjá,
hvað vjer meinum, sjer i lagi beri hann
þetta frumvarp saman við frumvarp
meiri hlutans. Eru sumar af skoðunum
höf. að voru áliti svo sjerstaklega is-
lenzkar, og enda of íslenzkar, að vjer
ekki getum fellt oss við þær. þegar
höf. t. d. bannar hverjum þeim manni,
sem ekki hefir bólfestu hjer á landi, að
eiga hjer fasteign (1. gr.), þá fer hann,
að vorri ætlun, of langt í íslenzkunni,
því bæði er það, að hættan fyrir því,
að þjóðerni vort verði borið ofurliða af
útlendingum í þessu efni ekki er stór,
og þeim útlendingum, sem annars eiga
úrkosti, þykir ekki svo tilkippilegt að
eignast hjer jarðir, enda gæti þessi á-
kvörðun orðið landinu og framförum
þess til baga. Setjum einhver útlend-
ur auðmaður vildi kaupa h>er fasteign,
til þess að reyna að kenna íslendingum
betri jarðarrækt og betra búskaparlag,
eigum við þá með lögum að reisa
skorður við því ? J>að er kvartað um
peningaeklu og um það, að jarðir sjeu
í lágu verði, eigum við þá, að byggja
útlendu íje út úr landinu og lækka verð-
lag á fasteignum, með því að fækka
kaupendum? Forfeður vorir vorufrjáls-
lyndari, að minnsta kosti við Norður-
landabúa. Grágás ber þess ljósan vott,
að Norðmenn, Danir og Svíar, og yfir
höfuð þeir sem „vora tungu“ tala, voru
með vægum skilyrðum látnir njóta jafn-
rjettis við landsins börn, t. d. hvað arf-
gengi snerti, og margt fleira. |>á er
3. gr. frumvarpsins, sem skyldar íslend-
ing, er flytur af landi burt, til þess inn-
an 3. ára að hafa selt fasteign sína á ís-
landi; með öðrum orðum, hann er
neyddur til að farga eign sinni fyrir
hálfvirði og þaðan af minna, ef hann
vill ekki missa hana fyrir alls ekkert.
Ekki fellum vjer oss heldur vel við
XII. kapítula frumvarpsins um skipt-
ingu jarða og dýrleika; allra sízt ákvarð-
anirnar á 163.—169. gr. um höfuðból.
Hjer eru varla ástæður til, þó það ann-
ars væri æskilegt, að skapa bænda-aðal
með því að stpfna eins konar majoröt.
Fáar jarðir á íslandi munu bærar um,
að afrakstur þeirra skiptist milli margra;
þykir gott, efþær bera sinn mann með
hjúum og skylduhjónum skuldlaust.
Vjer höfum að sinni ekki pláss til
að fjölyrða um hinar einstöku greinir
frumvarpsins, en skulum jafnframt geta
þess, að frumvarpið í heild sinni ber
ljósan vott um skarpleik höfundarins,
fróðleik og þjóðernisanda, og þó að
frumvarpið varla geti orðið að lögum
óbreytt, mun það verða prýði fyrir bók-
menntir vorar; svo vel hugsað og svo
gagníslenzkt er það.
Eins og menn muna, ferðaðist hinn
alkunni ferðalangur, Burton, hjer á landi
fyrir nokkrum árum, tvö sumur í röð,
og skrifaði svo eins og gjörist, bók um
ferð sína, og níddi í bókinni flest allt
hjer á landi, bæði menn og skepnur, var
enda stórreiður við Geysi, Vatnajökul
og Herðubreið, sem honum fundust
ekki hafa sýnt sjer þann sóma, sem
hann ætlaðist til.
í tímaritinu enska Edinburgh Re-
view, hefir annar Englendingur, sem
ferðaðist hjer fyrir 17 árum tekið Bur-
ton fyrir, og lesið yfir honum eins og
hann á skilið, sýnt fram á, að á íslandi,
eins og annars staðar, þurfi maður, til
þess að geta komizt af, að vera kurteis
og mannúðlegur, og hafa virðingu fyrir
því landi og þeirri þjóð, sem maður í
þann svipinn lifi hjá. Að fyrirlíta land
og lýð, segir hann, vekur sömu tilfinn-
ingar hjá þeim, og það er því ekki kyn
þó allar Burtons fyrirætlanir yrði að
engu. Hann ætlaði að komast upp á
Herðubreið og komst ekki; hann ætl-
aði að fara yfir Vatnajökul, og komst
ekki, þó Watts kæmizt. |>ví hann sá
með aðferð sinni um það, að allir voru
honum andvigir bæði menn og hestar.
Hann gat ekki fengið nema ónýta fylgd-
armenn, því hann tímdi ekki að gjalda
hinum duglegu; hann hafði ónýt hross,
því hann tímdi ekki að kaupa væna
hesta. Munur var á, segir höf. í Edin-
burgh Review, þegar við riðum Sprengi-
sand 1861, gáfum okkur tíma til að elta
svani i Eyvindarkofaveri, og riðum svo
alltaf valhopp 80 enskar mílur (rúmar
3 þingmannaleiðir) frá kl. 2 um morg-
uninn, þangað til við náðum tjaldstað
um kvÖldið. Allir voru glaðir og kátir,
bæði menn og hestar, og allt gekk vel
og skemmtilega. En við vorum vel hest-
aðir og höfðum þá duglegustu fylgdar-
menn (Jón heitinn í Skaptholti í Hrepp-
um og Olaf J>órmóðsson í Hjálmholti),
sem fengizt gátu. Sjálfir höfðum við
yndi af landinu og sögu þess, og hitt-
um hvergi fyrir annað en velvild, gest-
risni og greiðasemi. Við urðum þess
ekki varir, að neinn vildi hafa oss fyrir
íje, og mikið má ísland hafa breytzt á
ló—17 árum, ef sögur Burtons í þessu
efni eru sannar. Ekki vitum vjertil, að
Burton hafi svarað upp á þessa ádrepu.
í Stjórnartíðindum 1878, B 20, bls.
135 stendur brjef ráðherrans til lands-
höfðingja um uppgjöf á skuld sjúkra-
hússins í Reykjavík til landssjóðs, að
upphæð 2000 kr. Er þessi uppgjöf
byggð á því, að í athugasemdunum við
fjárlagafrumvarp stjórnarinnar fyrir
1878—1879 var þess getið, að ráðherr-
ann, eptir meðmælum landsh., hefði
sleppt áminnztri upphæð úr yfirlitinu
yfir ástand viðlagasjóðsins, og að eigi
heldur voru 1 tjeðri grein til færðir vext-
ir af áminnstum höfuðstól „Með því
engin mótmæli11, segir stjórnarbrjefið,
„komu fram á Alþingi á móti þessu,
og þingið, þá er það breytti greininni,
til færði ekki vextina af þeim 2000 kr.,
sem Ijeðar voru sjúkrahúsinu, en nú
voru ekki lengur vaxtalausir, sjer ráð-
gjafinn ekki betur, en ætla megi, að
alþingið hafi p eg jandi samþykkt til-
löguna um, að höfuðstóllinn sje gefinn
upp“.
Vjer vitum ekkitil að fjárveitingar-
valdið nokkurn tíma eða nokkurs staðar
pegjandi veiti fje. Hvar myndi það stað-
ar nema? Enda væri ábyrgð alþingis,
sem þykizt hafa nóga ábyrgð af orð-
um sínum, of þung, ef það einnig kost-
aði landið stórfje, þegar þingið þegir.
Vjer fyrir vort leyti erum þess fullviss-
ir, að ráðherrann hefir verið helzt til
djarftækur á þögn alþingis. Mun það
síðar sannast.
— Fyrverandi alþingismaður Skag-
firðinga E. B. Guðmundsson frá Hraun-
um hefir fengið 500 kr. styrk af því
fje, sem ætlað er til eflingar sjáfarút-
vegi og jarðarrækt, til þess að kynna
sjer í Norvegi bátasmiði Norðmanna, o.
s. frv. Oss virðist þessi styrkur koma
vel niður.
Sunnud. 13-þ, m. var kand.theol.Jóh.
Lúter Sveinbjarnarson vígður aðstoðar-
prestur til síra Daníels Halldórssonar á
Hrafnagili í Eyjafirði.
í norðan-ofsaveðri, sem hófst hjer
þann 21. þ. m., slitnaði upp og rak i
land, að kvöldi þess 22., skonnortan
„Helene“, sem nýlega hafði af fermt
vörur til Consúl Edv. Siemsens, en var