Ísafold - 13.11.1878, Blaðsíða 2

106
ÍSAFOLD.
13l 1178
bæ verið færikvíar í nokkur ár. Svona
eru skýrslurnar og mætti margt fleira
til tína. Vjer vonum landsstjórnin taki
oss þessar athugasemdir vel upp, og
láti þær vera bending til þess eptir-
leiðis bæði að skerpa eptirlitið eptir
framtali í hjeruðum, sem nú ríður enn
þá meira á en áður, eptir að vjer bæði
höfum fengið ný skattalög og ný tí-
undarlög, og til þess að láta vanda
betur landhagsskýrslurnar í Stjórnartíð-
indunum, að minnsta kosti í þeim grein-
um, þar sem hún, eins og með brenni-
víns- og tóbaks-aðflutninginn, sjálf get-
ur þreifað á, hvað ijett er hermt eða
rangt.
Allir, sem kunnugir eru, vita hver
byrði sjávarplássunum i harðindaárum
er að húsfólki. Bæði er það að búend-
ur í góðu árunum safna þeim að sjer
vegna hlutafjöldans, til að róaávegum
sínum, og að snauðir menn, þegar
harðnar á, safnast sjálfkrafa að sjónum
úr öðrum hjeruðum. Sýnir saga lands-
ins bæði að fornu og nýju, hver vand-
ræði hafa orsakazt af tómthúsmanna-
grúanum. Enda segir þetta sig sjálft.
Alstaðar og alltaf er kvartað um
vinnufólkseklu, en jafnframt vex talan
af húsfólki, sem hvorki getur haft ofan
af fyrir sjer sjálft, nje vill vinna hjá
öðrum, hefir samt ekkert á móti því
að þiggja af sveit og lifa á útsvörum
b^enda, sem aptur eiga þeim mun örð-
ugra með að þola há útsvör, sem þeir
eiga örðugra með að fá vinnufólk til
að reka atvinnuveg sinn. Af þessum
og fleiri ástæðum urðu nokkrir þing-
menn á síðasta þingi til þess að koma
með lagafrumvarp í þá stefnu, að hver
búandi skyldi um vissa áratölu ábyrgj-
ast húsfólk sitt, að það ekki fjelli sveit-
arfjelaginu til byrði og stæði í skilum
til allra stjetta. En frumvarpið — sem
þó ekki var neitt nýmæli — strandaði
í það sinn á mótspyrnu þingmanna úr
þeim sveitum, þar sem skórinn ekki
kreppir ennþá. Vonum þess að hann
kreppi þar aldrei framar. Kreppt mun
hann þó hafa að norðurlandi, þegar
Jón biskup Arason á Hólum ásamt
Ogmundi biskupi voru ljensmanninum
yfir íslandi, Diðrik af Bramsteð, sam-
taka í því að gefa út dóm á alþingi
1533, sem gjörði hverjum búanda að
lagaskyldu að annast sitt bjargþrota
húsfólk. Lögmennirnir Erlendur þ>or-
varðarson og Ari Jónsson, ásamt lög-
rjettu og alþýðu unnu einnig að þess-
um dómi, ersíðar var staðfestur afkon-
unginum og ríkisráðinu. Svo fjellþessi
dómur, eins og gjörist á voru landi, í
gleymsku og dá, þangað til í harðinda-
árunum um aldamótin. ý>á tók Ólafur
stiptamtmaður Stefánsson það upp hjá
sjálfum sjer, að vekja þenna gamla dóm
aptur upp með auglýsingu, dagsettri 8.
desbr. 1792. Skipar hann í krapti þessa
döms, „öllum búandi mönnum við sjó-
arsíðuna að standa sjálíir straumafhús-
fólki sínu“. Varð þá mannmargt hjá
sumum stórbændunum, sem áður höfðu
safnað húsfólki á vegu sína, en ekki er
þess getið að neinn heiðarlegur búandi
hafi skorazt undan þessari skyldu; enda
rjettu aðrir eins menn eins og Hákon
í Kirkjuvogi, J'orbjörn í Skildinganesi
og Bjarni Halldórsson í Sviðholti bráð-
um við aptur. Aptur á móti er hitt
víst, að þeir hreppar, sem ófyrirsynju
hlaða svo á sig hús- og húsgangsfólki,
að skárri bændur geta ekki lengur ris-
ið undir sveitarútsvörunum og annað-
hvort útarmast með hinum, eða verða
að flytja búferlum i aðrar sveitir, —
þeir rjetta aldrei við, meðan sama óregl-
an líðst. Meðan betri lög en sú nú
gildandi húsmanna- og lausamannatil-
skipun ekki eru fengin, — sem Arjer
raunar vonum ekki muni líða á löngu
— er þó sú bót í máli, að sveitarfje-
lögin með samtökum og samþykktum
innansveitar geta sjálf bætt mikið úr,
að minnsta kosti þarf ekki að hleypa
neinum nýjum húsmönnum inn í neinn
hrepp, efbúendur sjálfir eru á eittsátt-
ir í því efni, og sömuleiðis má með
niðurjöfnuninni sjá svo um, að þeir
bændur hitti sjálfa sig fyrir, sem með
ýmsu móti hafa hlaðið og hlaða að sjer
alls konar rusli úr öðrum plássum.
Margt fje hefir á þessu hausti ver-
ið keypt til lífs í Gullbringusýslu, sjer
í lagi í suðurhreppum sýslunnar. Er
óskandi að menn láti nú umliðinn skaða
kenna sjer tvennt, að hirða það betur
en áður, og setja ekki ofdjarft á. Hvað
sem því líður, sem er ókomins tíma um
að dæma, þá er ekki meir en sanngjarnt
að láta hinn fyrrveranda lögreglustjóra
í kláðamálinu njóta þess sannmælis, að
það er að miklu leyti dugnaði hans og
áhuga að þakka, ef kláðinn, sem allt
útlit er fyrir, nú loksins er yfirstíginn.
Raunar er hætt við, að skoðun fjár
í haust hafi ekki verið svo nákvæm,
að nein vissa sje fyrir fullri útrýmingu
kláðans, en stundarfriður er þó, meðan
hans er ekki getið. Vjer höfum heyrt
fleiri beztu bændur lofa því, að sjá sjálf-
ir um að fje sitt og annara skuli í haust
annaðhvort verða baðað, eða að minnsta
kosti skuli verða borið vel í það tó-
bakslögur, og sje þeim full alvara að
láta þessu verða framgengt, þá mun
þetta einnig vera landsskrifaranum að
þakka; því svo langt munum vjer, að
þeir voru færri, sem breyttu svo af
sjálfsdáðum fyrir nokkrum árum síðan.
Enda er sú lögreglan drjúgust, ef bænd-
ur vilja sjálfir, hver fyrir sig og hver í
kringum sig gjöra þær ráðstafanir, sem
þarf til að halda sínu og annara heilu
og óskertu. Eptir þeim grúafjár, sem
á þessu hausti hefir verið rekinn í suð-
urhreppa sýslunnar óttumst vjer mest,
að heylítið verði hjá sumum, ef vetur
verður harður, og þó útigangur sje
þrautgóður frá Grindavík og allt inn í
Hafnarfjörð, þá getur þó svo farið, og
hefir svo farið, að hann reynist ekki
einhlítúr, sizt þegar að ergáð, að flest
af því fje ef ekki allt, sem á þessu
hausti hefir verið keypt til lífs, er lömb
og veturgamalt, sem þó valla bjargar
sjer á hörðum vetrum eins og gamalt
hagvant fje. Vonum því og óskum, að
forSjónin vorkenni í vetur þeim, sem
eptir fleiri ára sauðleysi hafa verið frek-
ir til fjörsins og sett of djarft á, ef
nokkrir eru; en finni einhver sig hey-
lítinn, þá er enn þá ekki svo áliðið, að
ekki megi minna á, að hollur er haust-
skurður.
Alit Bjarna landlæknis Pálssonar um
pað hvort fiskiveiffar á pilskipum seu
skaðlegar fyrir fiskiveiðar á opnum
skifium.
(úr bréfi til Skúla landfógeta Magnússonar)
„Af því hér huxast, talast, skrifast
án nauðsinlegrar Examinatíon af sök-
unum, þá kinne vera rokurnar, sem
geingið hafa um Duggurfiskeríet gætu
útverkað skrif nokkurt eða Besværing
til að reina að drepa únga þann í Eggi.
Hér liggur nær að heite Duggur þessar
dragi alla sjóblessan frá landinu og
vanséð hvort nokkurntíma aptur kome
af niðurburðinum etc.lr 'sem ekke er
heirandi, en sýður á borð berandi þarf
og ekke, yður er frekja fólks alkunnug.
Eg hefi aldrei innlátið mig í Discúrsa
þessa, þær eru gaspur, en ég hlutonum
oflítið kunnigur því eins lítið og þeir,
sem mest nudda, hefe .ég nokkurntíma
sjófiskur vereð. Einasta vilde ég til
hugvekju, ef um yrðe rædt, nefna filgj-
ande. i°.) í ungdæmi mínu vorufærre
hásumardagarnir, jafnvelframí medium
september sem ekki voru milli, lands
og Grímseyar að fiakka fleyri ogfærri
hollendskar fiskeduggur, stundum svo
tugum skipte og þókti okkur skemtun
að sjá þetta, allt eins á mestu ördeiðu
sumrum, sem hinum þáfiskigeingd var
hin grimmasta svo menn hlóðu á einu
kaste.
20.) Utkjörnustu fóstrur slíks sem
svo er útsnarað (þ. er sem á því lifa)
held ég háfinn og marflóna; það arg-
umentera ég af línunni, hvað margann
aungul svelgir hann ekki, strax í nið-
ursiginu og fer burt með alltsaman þó
stundum launist honum græðgin með
eigin töpun, og vissa ég aldrei fyrir
norðan eins mikla háfgeingd sem hér;
um marflóna vil ég því síður tala þeg-
ar 1 botn kemur þar hún er til milli-
onum saman taka, slíkann niðurburð
til fljótustu foreiðingar, eða mun hún,
sem á örstuttum tíma rífur af lifande
fiskenum á línunni allt hvað ætt er af
höfde og búk, svo uppdregst beina-
grindin með roðinu, hlífa slíkum niður-
burðum, en um leifar þeirra skeitir eng-
in skepna, nema máske ormar.
30.) Um niðurburð skeitir ekki eig-